InfoHub Logo

Sıyr qaqpany múıizimen asha saldy da aýlaǵa ekpindep kirdi.

Kúnde ol ár jerge bir bógelip, baqshaǵa bir kóz tastap, qudyq jaqqa tumsyǵyn shúıirip qoıyp, aqyry júrip kelip, ádetinshe, qora esiginiń aldyna toqtaıtyn edi. Al qazir áldekimnen qashyp kelgendeı empeńdeı umtylyp, aýla túbine jetti de, asyǵyp ashyp kirgen qaqpasyna edireıe qarady. «Myna saıtanǵa ne boldy?» dep tańyrqap men de qaqpaǵa moıyn burdym. Qaqpany ashyp kirgenine tańdanǵanym joq — sıyrdyń bul óneri alǵan kúnnen bastap-aq kózge túsken edi. Maǵan onyń nege eleńdegeni jumbaq boldy. Kóp kútpedim. Budyr taıaǵyn dóptep ustap (malǵa siltegen bolýy kerek) Jumekeń kele jatyr eken. Al, buryn aıaǵyn ilbip basatyn, anaý-mynaýǵa eleńdeı qoımaıtyn bul sabyrly adamnyń búgin júzi de ózgeshe, júrisi de shıraq — kúndegi jumystan salyǵyp qaıtatyn qalyp ushty-kúıdi joq. Jalǵyz sıyr ǵana emes, qarttyń qulqy da ózgergen. Ǵajap!

«Ne boldy mynalarǵa?» dep oılaımyn, ekeýiniń de búgin minez-qulqynyń ózgergenin kórip. Bul jaıǵa tez qaný da qıyn. Minezi aýyr, oılańqyrap alyp sóıleıtin, onda da asa sırek, retine kelgen kezde ǵana til qatatyn Jumekeń ne bolǵanyn birden aıta qoıa ma? Men tezirek esik aldynan jerge tústim — oıyma qaqpadan kirgen kisiniń kózine tezirek shalyný nıeti keldi. Bálkim birden til qatar — bul joly suraq qoımaı-aq ózi jaıyp salar mán-jaıdy...

— Aı, qaraǵym, mynanyń múıizin kespesek óziniń túbine ózi jetedi...

Qart zyǵyrdy onan ári qaınata tústi. Myna sózi jumbaqqa jaýap emes, ony odan ári qymtaı túsýmen birdeı boldy. Men endi Jumekeńniń kózine baqtym — oǵan suraǵymdy tilmen emes, kózben berdim. Kópti kórgen qarıa kómeıde turǵan sózdi kórip qoıǵandaı-aq uzynsha ádemi saqalyn bir sıpap qaldy. Kóziniń quıryǵy kúle bastady.

— Sıyrdyń múıizin kesý degen ne bále, muny qaıdan shyǵardyń dep turǵan bolarsyń. Mal jandy kisi osyndaı amal jasaıdy. Kesken abzal, áıtpese basyn qurtady.

— Bárekeldi! Múıizdi nege kesem? Nege mal jandy adam bulaı etedi? Meniń de mal jandy bolǵanym ba?— deımin. Az ýaqyt úndemeı qaldym. Óıtkeni qart sóılegen saıyn bir tuıyqtan bir tuıyqqa tireıdi ári qalaǵan kirpishteı sózi orny-ornynda. Soǵan oraı bir jaǵynan sóıleńkirese eken degen ynta da bar. Onyń uzaq sóılemeıtini, sóıleı qalsa túbirli pikir aıtatyny qundy qasıeti ǵoı.

— Mal jandy adam sıyrynyń múıizin kesedi!.. Birinshi ret estýim.

Jumekeń bógelmedi.

— Buzyq sıyr bolady: daladaǵy shómeleni shashady, toń basyn oırandap ketedi, úı tóńiregin laqtyrmasa kóńili kónshimeıdi. Ondaı sotqardyń múıizin kesip tynysh tabady.

— Múıizin kesý mal jandy adamnyń ádeti dedińiz...

— Sharýasyna shań tıgizbeıtin adam degenim ǵoı. Al, myna seniń Zorkań qaqpany ázi ashady. Buǵan tıek degen bóget emes — baılap qoıǵan jibiń de túk emes. Adamsha sheshedi.

— Ony bilemin. Qazir de oǵan qaqpany men ashqanym joq.

— Munyń qaqpa ashqyshtyǵy — sotqarlyǵy. Odan da jamany — urlyǵy. Ańdyǵany kórshi-qolańnyń baqshasy. Marfa kempirdiń ogorodyna kirip, kapýstasyn jaıpap jatqan jerinen qýyp shyqtym. Kempirdiń tas qylyp baılap ketken kalıtkasyn sheship kirgen. Munan ne suraısyń!

Men basymdy shaıqadym: «Qarttyń usynysy jandy. Erteń sorly kempirden góri azýlyraq bireýdiń baqshasyna bas salsa, óz basyn qurtyp qana qoımas...» Sońǵy oı júrekti zirk etkizdi.

— Ony qalaı kesemiz, Jumeke?

— Ońaı, qol aramen qyrqyp tastaımyz.

— Apyrym-aı, qyrqýyn qyrqarmyz da. Bar bolǵyrdyń bazary ketedi-aý! Qos múıizin qyryqqan sıyr túgil, syńar múıiz muqyrdyń ózi kózge jeksuryn kórinedi.

— Bastan qulaq sadaǵa! Kapýsta urlaýdan basqa da qylyǵy az emes. Jolynda turǵan buzaý-torpaqty ilip tastamasa múıizi qyshıdy. Bireýdiń malyn jaryp tastasa...

— Áne ózi de túsinip tur.

Qart ekeýmizdiń áńgimemizdi «dál túsingen» Zorka bizge endi kóziniń alasyn kórsetti jáne qabaǵyn túıe qarady.

— Ol sotqar bárin túsinedi.

— Ras sotqar bolyp shyqty. Degenmen aqyldy aıýan.

Jumekeń saqalyn sıpady. Munysy: bilegin sybanǵan palýandaı, al sóıledim degeni.

— Sıyrǵa aqyldylyq qaıdan kelsin. Jylqy bolsa bir sári. Janýar qarańǵy túnde joldan jańylmaıdy. Uıyqtap qalsań — aıaǵymen jer tarpyp oıatady. Qyryq qyrdan asyryp áketse de týǵan jeriniń topyraǵyna tartady. Haıýanatta jylqy aqyldy. Myna murny pysyldaǵan qara basqyr kapýsta urlaýdan ózgeni bile me?

— Ol da aqyldylyq qoı,— dep qaldym men, álsiz bolsa da pikirimdi qorǵamaq bop.

— Aqyldy deme — paıdaly de. Baǵalysy — súti ǵoı qurǵyrdyń, maıymen.

Sony aıtty da Jumekeń meniń de, Zorkanyń da kóńilin aýlaıynshy degendeı:

— Muny boqtap ta, maqtap ta bolmas,— dep sıyrǵa qaraı júrdi. Múıizinen jetelep lapas astyndaǵy shyǵyrshyǵyna apardy, bas jiptiń duzaqtaýly jaǵyn Zorkanyń múıizine kıgizdi, ony jáne shalyp bekitip, shıeleı tústi, sheshilip ketpesin dep qaıta-qaıta nyǵyzdady. Men endi qartqa qaljyńdap:

— Jańa kóziniń alasymen qarap edi, qazir tarǵylyn kórsetip tur,— dedim.

Sıyrdyń Jumekeńe tap osylaı qaraǵany ras edi. Ol ol ma: «kók shópti qytyrlatýyn munyń» degendeı, Zorka buryshtaǵy qara saýlyqqa da kóz buqasyn kórsetken. Al qara saýlyq úzdik-úzdik pysqyryp kók bıdaıyqty qytyrlatyp-aq jatyr, kóldeneń kózdiń qurtyn túsirerlik. Búgin ony Jumekeń dalada qozdap qalady dep úıde qaldyrǵan. Onyń qozdaı qoıý oıynda da joq sıaqty.

Keshki sholaq áńgimemiz óristen qaıtqan sotqar sıyrdy baılaýmen aıaqtaldy da bizdiń dáriger kelgennen keıin tamaq ishýge úıge kirdik.

Men qyzmetten kelgen soń jýynyp, taranyp kóıleksheń as jeýge ázir turǵamyn. Al, Jumekeń jýynýǵa endi-endi kiristi. Sıyr jónindegi oı-pikirin ortaǵa salǵannan soń qarıa jaılanysyp, dáret aldy. Asyqpaı qolyn jýyp, aýzyn shaıqap, tanaýyna sý atty, beti men bilegin sylap jýdy, babyna keltire, qulaq artyn sıpady. Etigin sheship aıaq dáret jasady; sonsoń shulyqshań galoshyn kıdi. «Bul kisi búgin namaz oqýǵa kirise me» dep kóldeneńnen baqylaı qaldym. Dabyrlamaı, táńirige táýbe keltiretinin bilip júretinmin. Biraq qarıanyń úıde namaz oqyǵanyn kórgenim joq-ty. Meniń baıqatpaı baqylap turǵanymdy sezdi de, Jumekeń nıetin anyqtaı tústi.

— Ramazan aıy tazalyqty tileıdi. Erteń aıt namazyn oqymaqshy. Bes paryzdy túgel ótemesek te, uly kúndi musylmansha qarsylaý shart,— dedi. Sóıtti de betin súrtip, ústelge jaqyndady.

Taǵy qarap turmaı:

— Jumeke, namaz...— dep qaldym.

Osy suraqtyń bolaryn kúni buryn bilgen jansha Jumekeń:

— «Jeti hat jer, segiz hat kókten irkilmeı ótetin táńiriniń meıiri meniń jeńime toqtar deısiń be» dep danyshpan Syrym aıtqandaı, shyraǵym ishki nıet túzý bolsa, basqasy syrt kórinis,— dedi.

Tamaqqa otyrdyq, az sóılep kep tyńdaıtyn Jumekeń maǵan búgin ózgeshe kórindi: onyń sózi de maǵynaly, pikiri de baısaldy, ómir tájirıbesi ólsheýsiz mol adam ekeni men mundalap turǵandaı. Bizge tamaq quıyp berip, nanyn, tuzyn, buryshyna deıin ázirlegen Faırýza sıyr saýýǵa ketti. Tatar áıeliniń taspadaı etip tilgen lapshasy qandaı ádemi. Tamaǵy qandaı dámdi! Ekinshige ol qýyrdaq nemese kapýstaǵa orap buqtyrǵan et paryshyn beretin, búgin ústel ústinde qyzara pisken páramash tur. Pıazdap, buryshtap maıǵa qyzarta bóktirgen bul tamaq eriksiz enteletkendeı. Lapshaǵa zaýqy joq bizdiń dáriger ony jeı bastap, kózdi qyzyqtyryp barady. Jáne onymen turmaı:

— Bálish pen páramashty pisirse tatarlar pisirsin, babyna keltiredi,— dep qoıady.

Al lapsha da maqtaýǵa turarlyq...

Syrttan Faırýza shyr ete qaldy.

— Harap etti... harap!..

Jumekeń selt ete tústi. Men de shoshyp kettim. Ne pále bolyp qaldy? Sútin tógip aldy ma? Olaı deýge — shelek alyp, syrtqa shyqqany jańa ǵana...

Áıel daýysy ekinshi ret shyqty — burynǵysynan qatty, óńmenińnen óterlik.

— Alla, harap etti!..

Ornymnan tura syrtqa umtyldym.

— Men baraıyn, sıyr saýdyrmaı jatqan shyǵar...

Úlken kisi menimen qosarlana umtyldy.

— Joq, Jumeke...

Jumekeń menen buryn syrtqa shyǵyp ta ketti.

— Qahar soqsyn... qahar soqqyrdy... harap etti múskindi.— Faırýza odyraıyp shetke shyǵyp turǵan Zorkany sógip jatyr eken, bizdi kórgen soń sıyrǵa taıaq ala júgirdi. Biraq bosanyp ketken ózi sotqar jáne jyryndy sıyr taıaq túgil denesine oq darytar emes. Oıqastap aýlanyń o sheti men bul shetine umtylady, beıne bir júgen-quryq tımegen bedeýdeı, jaqyndaǵan áıelden ytqyp jóneledi.

— Ne boldy, Faırýza?— dedim men esh nársege túsinbeı.

— Myna saıtan sheshilip ketken be?

— Ana múskindi harap etti...

Áıeldiń ıek meńzegen jaǵyna qaraı qaldyq — sumdyq sol jaqta eken...

Lapas astynda bir buryshta, jańa ǵana shóp jep turǵan saýlyq jarǵa basyn tirep, sileıip qalypty — qozǵalsa sylq eterlik tórt taǵandap zorǵa tur. Al, jarylyp qalǵan ishek-qaryn jerde aqtarylyp jatyr...

Jumekeńe jalt qaradym, ne deýge bilmeı:

— Ana zańǵar sheshilip ketken... búldirgen... apyr-aı, búldirgen...— deı berdim.

«Men jańa ǵana aıttym ǵoı bul qurtady dep, kórdiń be endi!»— degendeı Jumekeń basyn bir shaıqady da, keri úıge qaraı umtyldy. Ol úıden izinshe qaıta shyqty — qolyna shappa pyshaǵyn ala shyqty.

— Munyń endi qozysyn tiri alyp qalaıyq.

«Qalaı tiri alyp qalasyń?» dep men odan suramadym. «Bylaı bolady» dep ol da baıandap jatpady. Zorǵa dem alyp, jar súze teńselip turǵan saýlyqty jelkesinen ustap keri burdy da, sol jaǵyna jantaıta saldy. Janýardyń ózi jyǵylýǵa áreń tur eken, jerge sylq etti, typyrlaýǵa da shamasy kelmedi.

— Basyn ustańyz,— dedi Jumekeń.

Men saýlyqtyń basyn ustaı berdim, biraq Jumekeńniń kelesi áreketine qaraı almaı júzimdi basqa jaqqa buryp kettim.

— Keýdesin basa turyńyz.

Teris qarap turyp men keýdesin bastym, saýlyqtyń ne yshqynǵanyn, ne aıaq seripkenin sezgenim joq. Azdan keıin «endi qaraýǵa bola ma?» degen suraqty tamaǵymdy kenep qana bildirip turmyn.

— Egiz eken,— dedi Jumekeń.

Moınymdy burǵanymda Jumekeń qozynyń jatar uıasyn jaryp, sharanasyn da sypyryp tastapty. Bir emes — qos qara qozy bastaryn kótere almaı typyrshyp jatyr. Qart jalma-jan tumsyqtaryna kezek úrip, egiz qoshaqannyń kindikterin de úzip úlgiripti.

— Adam bolmas,— dedim men áldenege shúbálanyp.

— Bolǵanda osylar bolsyn. Baǵana tańerteń jelininen bilgenmin — janyp turǵan, sonsoń ǵoı qaldyryp ketkenim. Búgin túnde qozdaıtyn edi.

Jumekeńe ne dersiń — ómiri tórt túliktiń arasynda ósip, Sıbırde de bir qora qoıdy óz qolyna alǵan mal balgeri! Onyń sózi bos aıtylar ma!

Bir saǵat ótpeı-aq bótelkege sút quıyp, onyń aýzyn balalar soratyn emizikpen tumshalap, ajaly joq egiz qozyny Jumekeń aýyzdandyryp ta qoıdy. Sóıtti de ekeýine ońasha oryn ázirledi. Astyna jumsaq shóleń tósedi. Zorkanyń jyly sútimen endi jaqsylap qorektendirip, jaıǵasyp as ishýge úıge kirdi.

— Egerde myna ekeýi adam bolyp ketse, sizge myń qoı biter,— dedim, úndemeı otyrǵan Jumekeńniń oıyn bólip.

Jumekeń jaýap qatpady. Páramashty jumsartyp sháıǵa malyp jep (Jumekeńniń tisi kemtar bolatyn, sondyqtan eki urty ishine kirińkirep eti juqa betti onan da etsiz kórsetip turatyn), ara-arasynda shaqpaq shekerin de jibitip alyp, asyqpaı soryp otyrady. Shaıyn aıaqtaǵan kezde men taǵy da:

— Qalaı bolǵanda da ekeýiniń biri sizdiki bolsyn. Qaı qalaǵanyńyz,— dedim.

Ol saqalyn bir sıpap qoıdy da maǵan qarap ezý tartty.

— Mal baqqanǵa úıiriledi. Myń qoı bitý murat emes, janýardy ósirý, babymen asyraý qyzyq, qyzyq emes, abyroıly eńbek. Ekeýiniń biri seniki bolsyn dediń be? Ósken soń qyzyǵyp almasań?!

— Oıbaı, Jumeke myńǵa jetkizseńiz de sizdiki! Ajaldan arashalap qalǵan bir ózińiz.

— Jaqsy onda. Urǵashysyn qulaǵyn tilip, erteń alyp keteıin.

— Qaıda alyp ketesiz?

— Basqa qoıǵa telip kóremin.

— Kolhoz saýlyǵyna ma?

— Iá.

— Olar keıin bermeı júrer?

Qart múdirip qaldy. Jaýap tappaı, saqalyn sıpalaı bastady. Áldeqalaı aýyzdan shyǵyp ketken bul sóz shyn bógedi.

— Ras,— dedi ol birazdan keıin.— Kolhoz bastyǵy shúbálanyp júrer.

* * *

Ekeýin de úıde baqtyq. Qartpen kezektesip tamaqtandyramyz. Birimiz úıde joqta birimiz qarap, qos qara qozyny baǵa berdik, bir jaǵy ermek, bir jaǵy maljandy ádet ekeýmizdi de buıdasyz jeteledi. Keshikpeı qozylar qolymyzdy ańdıtyn halge de jetti. Keıde mysyqsha erip, aıaǵyńa oralady. Lapac astynan esik aldyna deıin erip keledi.

— Men qozyny kórshiniń saýlyǵyna telıtin boldym, dedi qart birneshe kúnnen keıin,—«Ekeýin birdeı asyraýǵa sıyr súti jetpes» dep kórshiniń ózi aıtty.

Men basymdy ızedim de qoıdym. Ol qozyny kórshisiniń qorasyna alyp ta ketti.

Qalǵan qara qozy erkek. «Seniń atyń Sıbırák» dep oǵan at qoıdym. Úıden shyqqanda atyn atap shaqyramyn. Kele-kele «Sıbırák» degen dybysqa qorbańdaı júgiretin boldy.

Kúnder ótti. Qozydan qoshaqan bolyp kishireıgendeı «Sıbırák» «Sıbákqa» aınaldy. Tilge jeńil. Ózi ósip qaldy. Basynda júni úrpıgen kóbdikteý edi. Óse kele teńelip domalanǵan jumyr qara boldy. Óspeske, jumyrlanbasqa sharasy joq. Sútten ózge nan berem. Birin berip, birin bermeseń tegin qoımaıdy: erip úıge kiredi, baspaldaqqa sekirip shyǵý Sıbákqa júk emes. Jáne mańdaıynan qaqpaıtynyńdy jaqsy biledi. Shyǵaryp jiberseń tyqyldatyp esik qaǵady — aldyńǵy aıaǵy qolmen birdeı. Jáne esikti «qaǵyp» jiberip qulaǵyn tosa qoıady, ishten dybys bermeseń qaıtadan qaǵady. Keıde mańyraıdy, mańyraǵannyń ózi «ber-ber!» degendeı estiledi. Bir jaqsy jeri tártipti-aq; alar tamaǵyn «surap alǵannan keıin» aıaǵyn eptep basyp, qora tórine ketip bara jatady. Al munan basqa minezi de tamasha: tamaq jegennen soń azyraq jatyp turady da, qorada balasha asyr salatyndy shyǵardy. Kádimgi taǵy janýardyń tastan-tasqa sekirgenindeı, úıindi kóń-qońyrdyń tóbesine shyǵyp alyp, qarǵyp-qarǵyp ketedi. Qaqpaǵa deıin shapqylap, minbesine qaıtadan sekiredi. Sol kezde seni kóre qalsa júgirip kelip aıaǵymen tarpıdy. Munysy: «júr-júr birge oınaımyz» degeni. Ósken saıyn óneri arta tústi haıýannyń. Tamaqqa toıyp alyp jatýdyń ornyna erteńgi kezde ózimdi jumysqa shyǵaryp salatyn ádet tapty. Qaqpanyń aldyna kelip uzap ketkenshe qarap turady. Al, jumystan qaıtyp kelgende jer-kókke syımaı ketedi. Aldyńdy orap, aıaǵymen qaǵyp, olaı-bulaı júgirip álek bolady. Munysy: «Qýanyshy qoınyna syımaı ketkeni!» Bir kúni Sıbák ekeýmiz úıde jalǵyz qaldyq. Dáriger elge shyǵyp ketken. Al, Jumekeń qyrdaǵy kolhoz stanynda qonyp qalǵan edi.

Kún salqyn bolǵan soń Sıbákty qazan jaqqa kirgizip, úıge qondyrdym. Aldyn-ala ony tamaqtandyrdym. Astyna kenep tósedim — boıy úırengen soń ázirlengen orynǵa jatyp aldy. Qazan jaqtyń esigin ashyq tastadym. Ózim az ýaqyt kitap oqyp jattym. Qalǵı bastaǵan soń shamdy sóndirdim de, keshikpeı-aq uıyqtap kettim.

...Úıde bireý júr. Qalaı oıanyp ketkenimdi bilmeımin. Tyńdaımyn. Aqyryn ǵana basady aıaǵyn! Ózi tap qasymda turǵandaı! Tipti dem alǵany da qulaqqa shalynyp ketti! Úı ishi jym-jyrt tynyshtyqqa bólenip, tiri jannyń qybyryn qulaqqa aýmaı-tókpeı ákeletin. «Bul kim úıde júrgen?» deımin. Sóıtemin de «tús kórip jatyrmyn ba» dep aqyryn ǵana kórpemdi sıpaımyn. Oıyma túsip ketti. Sıbák!

Meni izdep, dybysymdy sezip, bólme-bólmeden jańylmaı tapqan. Men de ishten dem alyp jatyrmyn. Ne qylar eken?

Krovat janyna kelip biraz turdy. Baıqaımyn, qulaǵyn tosyp tur. Bir kez: «Osy ornynda bar ma, joq pa? » — degen jansha baıqaý úshin krovatqa aıaǵyn saldy. Sóıtti de aqyryndap qana meni tarpyp qoıdy. Men shydamadym. Dybys berdim.

— Sıbák, men ornymda jatyrmyn, sen de baryp jata ǵoı! Qoryqpa!

Sıbák jaıymen ǵana aıaǵyn keri áketti. Biraq óz ornyna barmady. Álde qorqyp jalǵyz jata almady ma, álde meniń bar-joǵymdy bilý sezimi bılep ketti me eken. Kim bilsin! Áıteýir edende, meniń krovatymnyń janynda jatty. Ertemen ekeýmiz ornymyzdan birge kóterildik.

Jańbyrly, qara sur kúz de ótti. Ári uzaq, ári sýyq Sıbırdiń qarly qysy da yǵysyp, kóktemge oryn bere bastady. Ol jerde kóktemniń ózi kenje qalyp otyrady ǵoı. Sıbák «kúpisin» shesher shaqta maıdyń ózi qoshtasa bastap edi. Al, qozylyq, marqalyq dáýirdi bastan toq keshirgen Sıbák mańdaıy qyrqalanyp ketken. Qyrtys qabaq qudý deneli bola tura, baıaǵy qolǵa qaraýyn tastar emes. Biraq atalyq qasıetteri kún sanap kózge túse berdi.

— Osy saıtan qoshqar bolǵan soń da qoımas pa eken erip júrýdi,— dep qoıady Jumekeń keıde, ósken Sıbáktiń qozy minezin unatpaı.

— Qoshqar bolýǵa kóp bar ǵoı, áli judyryqtaı emes pe!— deımin ádeıi kishirtip, somdalyp qalǵan denesine kózim kóbirek toqtasa da.

Bir kúni tańerteń Sıbák sıyrmen súzisip jatyr. Terezeden kórip qaldym. Úıden shyǵa júgirdim. Biraq Zorkanyń «qolyna» túse qoıar nıeti joq. Álde oınaı ma, álde ańdysyn ańdyp sıyrdy qapyda soǵaıyn deı me,— áıteýir Sıbák basty tuqyrtyp júgirip kelip qalady da múıizin shaıqap qalǵan sıyrdan jalt beredi. Bir ǵajaby, oǵan sıyr da ójettene umtylmaıdy: tumsyǵy pysh ete qalyp, basyn qur shaıqaıdy. Jáne ózi kúısegen jaǵyn qaızaýdan bosatpaıdy. Sirá, bul ekeýi asa qyrǵı-qabaq emes te shyǵar! Degenmen Zorkaǵa senińkiremeı:

— Sheshesin qurtqanyń azdaı-aq, endi ózine de múıizińdi shaıqaıtyn boldyń ba?— dep eskertip qoıam.

Sıbák bir jasqa shyǵarda kútpegen jerden...

Byltyr ıýlde týyp edi ǵoı Sıbák. Týǵan joq, Jumekeń ishten jaryp alyp ajaldan arashalap qalǵanǵa bir jyl. Al bıyl oıda joq jerden alystaǵy Almatydan qonaqtar saý ete tústi. Qaıynbıkem men baldyzym. Baldyzym Qazybegin jetektep kelmesin be! Mal kórmegen bala aldymen Sıbákqa jarmasty. Buryn mundaı kishkene kisige úırenbegen qozy, az-muz tańyrqaǵandaı edireıe qarady da, tilin bile qoıdy: Qazybekti súzgen bolyp, tıip qashyp, birden oıynǵa kirisip ketti. Bizge olardyń oıyny da qyzyq. Eldiń habary da kókten túsken oljadaı boldy. El jaıyn, dos-jaran halin qaldyrmaı surap, bilip, qýanysh qoıynǵa sıar emes. Asyl astanańdy kózińmen kórgendeı, kóshesinde óziń júrgendeı bolasyń...

— Men keńseme baryp jumys aıaǵyna deıin bola almaıtynymdy bildirip qaıtamyn,— dep syrtqa shyqtym.

Jumekeń de kolhoz kontoryna baryp shyqpaqshy boldy.

— Jumeke, qonaq kelip qaldy ǵoı,— dedim úıden shyǵa bere.

Arǵy jaǵynyń nege soǵatynyn qart aıtpaı sezdi: qonaqqa toqty kerek ekeni qazaqtyń ishten bilip týatyn salty emes pe!

Qart saqalyn sıpaýdyń ornyna ony qası tústi. Bul onyń tuıyqqa tirelip qalǵanynyń belgisi ǵoı. Azdan keıin tómen qarap turdy da:

— Iá, qoı basyn jeıtin qonaq. Bolmas... Tórt-bes shómele shópke túspes pe eken, toqty-torym qarastyryp kóreıin,— dedi.

Sóıtti de lapas astynan júgire shyqqan Sıbákqa qarap basyn shaıqady, men de qarttyń oıymdy tapqanyna qýanyp kettim. Júgirip kelgen Sıbákqa:

— Bar, bar! Keshke irkit ishesiń, Faırýza maı bylǵaıdy,— dedim.

— Sen saıtanǵa qol barmas!— dedi Jumekeń de, qoshqar bolar qozyny qulaǵynan julqyp.

Sıbák juǵymdy haıýan. Jumekeń turǵanda oǵan qater az.

Kóktóbel, 1966 j.

---