InfoHub Logo

Erte-erte ertede, eshki júni bórtede, adam ataýly qol qýsyryp, aýzymen orań orǵan zamanda bir koroli. bolypty. Ol koróldi jurty jaqsy kórmepti. Qarp halyq qana emes, saraı mańyn saǵalaǵandar da ony jek kóripti.

Shynynda onyń qudaı súıer qylyǵy joq edi...

Al eńbektegen baladan eńkeıgen kárige deıinniń bári muragerdi jandaryndaı jaqsy kóripti. Ol degen de ómirlerin qıýǵa ázir turypty. Olaı bolatyn sebebi: murager otan degende júregin sýyryp berýge bar eken. Ol koról saraıynan sytylyp ońasha shyǵa qalsa, ajarynan aırylyp jatqan aımaqty aralap júrip: «Qaıran jerim, qaıteıin, óstip shań basyp jata berer me ekensiń!..»— dep kókiregi qarys aırylady eken.

Shalshyqty kórse: «Munyń sýyn jyryp aparyp shól jerlerdi sýarsa, jumaq bolyp-aq keter edi. Aýrý ataýly da quryr edi»,— deıdi eken.

Muragerdi jýrnalıser de jaqsy kóripti. Koróldiń baspasózdi tuqyrtyp ustaıtynyna óziniń narazy ekenin jas myrza keıde ashyq aıtatyn bolsa kerek.

— Baspasóz bostandyǵy joq elde demokratıa bolýy múmkin emes! — deıdi eken ol.

Murager de jýrnalıserdi jan-tánimen jaqsy kóripti. Olarmen jıi-jıi shúıirkelesip, ishtegi sherin tarqatyp júripti.

Koróldi taqtan taıdyryp, ornyna muragerdi otyrǵyzsa ǵana baspasóz bostandyǵy bolatynyna jýrnalıser shúbálanbapty. Sondyqtan olar jas prınstiń sońynan shubyryp eripti de júripti. Prıns jýrnalıserge qonaqasy berip, olarmen birge sýretke túsýdi unatatyn bolypty. Sýretin tartý etkende, syrtyna: «Kirshiksiz dostyǵymyzdyń eskertkishi bolsynshy» dep jazyp beredi eken. Sóz ben oı bostandyǵynyń muragerdeı qamqorshy-joqshysyn barsha óner adamdary jaqsy kóripti. Elimizge bul ıe bolsa, qasiretten qutylar edik dep kedeı-kepshik te ony qurmet tutady eken. Chınovnıkterdiń úmiti de erekshe bolypty. Jerimizdi jumaqqa aınaldyrar edim degen muragerdi sharýalardyń qalaı jaqsy kórgenin aıtýǵa tipti til jetpese kerek.

Jurttyń muragerdi qoshemetteýi asyp bara jatqanyn kórgen koról ony saraıdyń bir ońasha bólmesine kóshirtip, halyqqa kórinýine tıym salypty. Oǵan altyn-kúmisti úıip-tógip berip, janyna sulý qyzdardy qosyp qoıypty, biraq, murager ol qýlyqqa aldanbapty, tipti koróldiń qaharynan da jasqanbapty, ol otanyma qaıtsem paıdam tıedi degendi ǵana oılapty.

Koróldi qylaıaǵy kúzetshileri de jek kóredi eken. Olar da murager jaǵynda bolypty, onyń qupıa sálemin jýrnalıserge jetkizip júripti.

Sóıtip, kúnderdiń bir kúninde, ezgige tóze-tóze bolǵan halyq kózi ashyq azamattarynyń bastaýymen kóterilis jasap, koróldi taqtan ushyryp, ornyna muragerdi otyrǵyzady. Ulan-asyr toı-dýman bastalady. Saraı qyzmetshileri túgel jınalyp, jańa koróldi quttyqtaýǵa barady.

Taqta otyrǵan koról olarǵa túıile qarap:

— Sender kimsińder?— deıdi.

Saraı qyzmetshileri sasyp qalady. Ózderi báıgege bas tigip júrip taqqa otyrǵyzǵan koroli shynymen tanymaı qalǵany ma?!

— Uly mártebeli, ońasha bólmede qamaýda otyrǵanyńyzda sizdiń jýrnalıserge jazǵan qupıa hatyńyzdy jetkizem dep janymdy shúberekke túıgen men edim ǵoı, esińizde bar ma? — deıdi saraı kúzetshileriniń biri.

Koról sál-pál oılanyp otyrady da:

— Esimde joq. Ol qashan edi? Men sizdi birinshi ret kórip otyrmyn, — deıdi.

Sonda saraı qyzmetshileriniń basqa bireýi turyp:

— Uly mártebelim, álbette, meni umytpaǵan bolarsyz. Ekeýimiz koróldi taqtan qalaı taıdyramyz dep aqyldasyp talaı túndi birge ótkizdik qoı,— deıdi.

Koról oǵan:

— Siz, sirá, sondaı tús kórgen shyǵarsyz. Men ondaı eshteńeni bilmeımin,— dep jaýap beredi.

Sóıtip, ol eshkimdi tanymaı qoıady.

Koróldi quttyqtaýǵa erteńinde jýrnalıser barady. Koról olardy da tanymaı qoıady. Árqaısysyna baǵjıa qarap:

— Men sizdi bilmeımin. Eshqashan kórgen emespin,— deıdi.

— Uly mártebelim, bunyńyz qalaı?— deıdi jýrnalıserdiń bireýi.— Siz meni aǵa deıtinsiz. Ylǵı da qushaqtap súıetinsiz. Kóńilińiz buzylyp: «Bostandyq, bostandyq!» dep aıqaılap ta alatynsyz.

Kim? Men be?

— Iá, siz.

— Qashan?

— Koról bolaryńyzdan birneshe kún buryn.

— Qaı jerde?

— Kezdesken jerdiń bárinde.

— Esimde joq. Siz meni bireýmen shatastyryp otyrsyz.

Ekinshi jýrnalıs oǵan bári birge túsken sýretti kórsetip, syrtyndaǵy qoltańbasyn oqyp beredi. Koról sonda da tanymaı qoıady.

— «Qoryqqan da — bir, qýanǵan da — bir degen, sirá, munyń esi shyǵyp ketken ǵoı»,— desedi jýrnalıser, sonsoń koróldi seıildep qaıtýǵa shaqyrady. Ony ózi jumaqqa aınaldyrar edim degen jutań jerlerge alyp barady.

Koról kózin qolymen kóleńkelep, syǵyraıyp qarap:

— Meni qaıda alyp keldińder?— deıdi.

— Osy jerge kól ornatamyn degenińiz esińizde me? Jurt balyq aýlaı alatyn bolsyn degensiz. Týrıser kelip tamashalap júrsin degensiz.

Koról shań basqan dalaǵa taǵy da bir qarap alyp:

— Birinshi ret kórip turmyn. O, táńirim, netken jeksuryn jer! — deıdi.

Koról ózi murager bop júrgen kezdegi oqıǵalardyń eshbireýin bilmeıtin, sol kezdegi joldastarynyń eshqaısysyn tanymaıtyn bop shyǵady. Onysyna koróldiń ózinen basqalardyń bári ań-tań bolady.

— Koról kisi taný qabiletinen aırylǵan sıaqty, tym bolmasa ózin ózi tanyr ma eken, kóreıikshi,— deıdi sonda bireý turyp.

Olar uly mártebelileriniń aldyna altyn jaqtaýly úlken aına ákelip qoıady. Koról aınadaǵy óz pishinine qaraıdy da:

— Mynaý kim?— deıdi.

— Siz emessiz be?!

— Joq, men emespin. Men muny birinshi ret kórip turmyn! — deıdi koról.

— Bul sizsiz,— desedi oǵan.

— Jo-joq, men emespin. Ózderiń qarańdarshy!

Qaýmalap turǵan kópshilik aınaǵa qaraıdy da, jaǵalaryn ustaıdy:

— Koról ras aıtady. Mynaý shynynda bóten bireýi!— desedi.

Aınada: esek qulaq, ógiz múıiz, maımyl jún, aıý aıaq, shoshqa tumsyq, jaıyn aýyz bir qubyjyq tur edi.

Jurt onyń jańa koról ekenin tanı qoıdy... Saraıda qamaýda otyrǵan jańa muragerdi dereý taqqa otyrǵyzý úshin taǵy da kóterilis jasady.

Albastyny aınalaıyn degenmen áýlıe bolmas.

Orysshadan aýdarǵan Ǵabbas Qabyshev

---