InfoHub Logo

Qart áje qaladaǵy balasynyń úıine 3-4 kúnge qonaqqa kelgen edi. Kún aýa bastaǵanda kelini zaldaǵy otyrǵan apasy men nemeresine: «Kelińizder tamaq daıyn, sýytpaı iship alyńdar!» - deıdi. Bala ájesiniń áli otyrǵanyn baıqap: «Ájetaıym, júrińiz tamaq isheıik!»- deıdi. Ájesi renishti halde: «Úıdiń erkegi kelmeı turyp dastarhanǵa otyrý durys emes. Qazir ákeń kelsin, birge otyryp ishemiz»- deıdi. Kelini: «Apa, ol burynnan qalǵan ádet, qazir qarny ashqan adam dastarhanǵa otyryp, tamaǵyn jeı beredi!»- deıdi. Ájesi: «Qyzym, adamdardyń ádebi, ar-namysy bolatynyndaı, úılerdiń de ádep-tártibi  bolady»-deıdi. Bul sóz ózine ersi kóringen nemeresi myrs kúlip: «Ájetaıym, úılerdiń ádebi qandaı bolady eken? Bizge aıtyp berseńizshi onda!»-deıdi. Ájesi sózdi bastaıdy: «Biz keshkentaı kezimizde analarymyzdan buryn ákelerimizdiń qasynda ádepti bolýdy úırenetin edik. Úıde ákemiz, anamyz bar kezde aıaǵymyzdy sozyp otyrmaıtyn edik jáne úlkender sóılep jatqan kezde bizge sóz kezegi berilmeıinshe sózderine aralaspaıtyn edik. Úlkender úıge kirgen kezde dereý ornymyzdan turyp, olarǵa oryn beretin edik. Eshqashan ákemizden buryn dastarhan basyna otyrmaıtyn edik. Ákemiz kelip, tamaqty «Bısmılláhpen» bastap «Qane tamaqtan alyńdar» degen kezde ǵana bastaıtyn edik. Astan keıin dastarhan duǵasyn kezektesip oqıtyn edik. Eshbir tamaq, otbasyńmen birge otyryp jegendeı bolmaıdy. Búkil osy nárseler dastarhannyń ádebi bolyp sanalady, balam!» - deıdi. Nemeresi: «Ájetaı, osynshama qysymnan streske túspeıtin be edińizder?»-dep suraıdy. Ájesi: «Joq, bul qysym emes, bul bir-birimizge degen syı-qurmet bolǵandyqtan ózara súıispenshiligimiz máńgi bolatyn. Bir-birimizge degen mahabbat bolǵandyqtan budan eshkim streske túspeıdi.

Taǵamdar dámdi, uıqylar tynyq bolatyn. Senesiń be? Men alǵash ret «stress» sózin osy jerde estidim. Bizdiń aýylymyzda aqyl-esinen aırylǵan bir kisi bar edi. Barlyǵy ony jyndy deıtin. Tipti ol da ómirinen baqytty edi. Onyń ómirine rızalyǵy sonshalyq, aıtyp túsindire almaımyn. Keshke deıin kóshede balalarmen oınaıtyn. Qarny ashqan kezde kez-kelgen bir úıdiń esigin qaǵyp: «Meniń qarnym ashty, jeıtin nárse berińdershi!» -deıtin. Qaı úıge kirse de qoly bos shyqpaıtyn. Shashy ósip ketkende bir shashtaraz shashyn alyp, monshashy jýyndyryp qoıatyn. Juma kúnderi qolynan ustap, namazǵa da ertip aparatyn. Iaǵnı eshkim ony shettemeıtin. Qazir bolsa eshnársege qurmet kórsetilmeıdi. Qarańdar bul qalada tipti úılerge de qurmet kórsetilmeıdi! Kesh batqan kezde eshkim úıleriniń perdelerin jappaıdy, úıleriniń ishi kórinip turǵanynan eshkim uıalmaıdy. Al biz qarańǵy túspeı turyp-aq qalyń perdelerimizben jaýyp, sodan soń úıdiń jaryǵyn qosatyn edik. Kıim aýystyrar kezde tipti perdeler jabyq bolsa da uıalǵandyǵymyzdan jaryqty sóndirip, jerge otyryp aýystyrar edik. Syrttan qaraǵanda kóleńkemizdiń kórinetinin oılasaq júzimizden ot shyǵardaı qyzaryp keter edik»-deıdi. Sol mezette kelini ornynan turyp, zaldyń perdesin jabady. Ájesi: «Úıdiń ádebi perdesiniń jabylyp, jabylmaǵanynan belgili bolady»-dep aıtatyn atalarymyz. Úıler bıik-bıik dýaldarmen qorshalǵan bolsa da jýylǵan ish kıimderin aýlaǵa ilip qoıýǵa úıindegi adamdardan uıalatynbyz. Eshkim aýlanyń ortasyna ish kıimderin jaıyp qoımaıtyn. Bir kúni áli jas kezimde ish kıimimdi eń birinshi jipke ilip qoıyppyn. Keıin anam kelip: «Eı qyzym, búgin ákeń aýlaǵa shyǵyp seniń jaıylyp turǵan ish kıimińdi kórgen kezde uıalǵanymnan jerge kirip kete jazdadym. Budan bylaı ish kıimderińdi birinshi jipke ilme, eń sońyndaǵy jipke ilip, ústinen juqa matamen jaýyp qoı, astyndaǵy kıimiń kórinbesin! Ádebimizden, ar-namysymyzdan aırylsaq, ımanymyzdan da aırylamyz!»-degen edi.

Men ol kezde 12 jasar edim. Anamnan bul sózderdi estigen kezimde uıalǵanymnan ózimdi qoıarǵa jer tappadym. Qazir ondaı ádep qalmaǵan syńaıly. Keshe taza aýa alaıyn dep balkonǵa shyqsam, qarsydaǵy kórshi ish kıimderin balkonyna jaıyp qoıypty. Men muny kórip, uıalǵanymnan úıge kirip kettim. Qazirgi kúnde kóbisi kóshede tamaqtanady. «Kóz aqysy» degen nárse bar. Adamdar bazardan alǵan zattaryn ishi kórinip turatyn paketterge salyp, úıine alyp keledi. Bul zattardy alýǵa jaǵdaıy kelmeıtin adamdar bar, kóz aqysy ótedi, qyzǵanshaqtyq, kóre almaýshylyq paıda bolady. Buǵan mán berip jatqan eshkim joq. Árkimniń kózi túsken mundaı taǵamdarda shıpa bolmaıdy. Paıǵambarymyz sallallahý aleıhı ýásállám: «Jasaǵan taǵamdaryńnyń ıisimen kórshilerińdi mazalamańdar» degen. Qazirgi tańda taǵamdardyń ıisterin múńkitip, olardy barshaǵa kórsetý arqyly aınaladaǵy adamdardyń mazasyn alady. Árıne álgi jelingen taǵamdardan azaptalady. Keıin «stress» dep dárigerlerge barady. Úıdiń taǵy bir ádebi bar, eń mańyzdysy da osy bolsa kerek. Úıdiń ishinde bolyp jatqan urys-kerister, ártúrli jaǵdaılar syrtqa shyqpaýy tıis. Bul da úıdiń ádepterinen biri bolyp sanalady. Sondyqtan buryn keleńsizdikter úıdiń ishinde ońaı sheshiletin edi. Onsyzda súıikti paıǵambarymyz ásirese erli-zaıyptylardyń arasynda bolatyn urys-keristerdi syrtqa jaıýdyń úlken kúná ekendigin qanshama ret aıtqan, solaı emes pe Aısulý!- dep kelinine qaraıdy. Kelini uıalǵanynan: «Iá anashym»-dep jaýap beredi. Nemeresi: «Ájetaıym, qazir feısbýk, ınstagram degen nárse shyqqan. Adamdar barǵan kafelerinde jegen taǵamdaryn sýretke túsirip, myńdaǵan dostaryna kórsetedi!»-deıdi. Ájesi: «Ne degen sumdyq. Adam jegen taǵamdaryn kórsete me?»-deıdi.

Nemeresi: «Ájetaıym, sosyn árbir áreketterin sýretke túsiredi. Qydyrǵan jerlerin, jegen taǵamdaryn, ishken sýsyndaryn, satyp alǵan kıim-keshekterin de sýretke túsirip, dostarymen bólisedi» -deıdi. Ájesi: «Balam, ne aıtyp tursyń? Qıamet qaıym bastaldy deseńshi» dep kózjastaryn súrtip, sózin jalǵastyrady: «Biz kúıeýimizdiń janynda júrýge uıalatyn edik. Qanshama jesir qalǵan áıelder, turmys qura almaǵan qyzdar bar. Olardyń kóńil jaralaryna tuz baspaıyq, dep erimizden bir qadam artta júretin edik. Qazir urys-keris te, jaqsy kórý de adamdardyń kóz aldynda bolýda. Árıne qupıalyq qalmaǵan soń, adaldyq ta qalmaıdy. Úıdiń berekesi - úlkenderge qurmet kórsetýde. Úıdiń ádebi – jabylǵan perdelerde. Mahabbattyń ádebi – jasyryn bolýda, kózdiń ádebi – kózdiń qabaqtarynda. Deneniń ádebi – oranǵan, kıingen bolýynda. Al uıat – ımannan. Men senderge anamnyń aıtyp bergen bir ǵıbratty oqıǵasyn aıtyp bereıin. Negizinde bul bir hadıs qudsı: «Allahý ta’ala Adam alehıssalamdy jaratqan kezde Jábireıil aleıhıssalam oǵan úsh syılyq alyp keledi. İlim, uıat jáne aqyl. Allahý ta’ala oǵan: «Eı Adam! Osylardan qalaǵanyńdy tańda!»- deıdi. Adam aleıhıssalam aqyldy tańdaıdy. Jábireıil aleıhıssalam uıat pen ilimge oryndaryna qaıtýyn ámir etedi. Sonda uıat pen ilim bylaı dep jaýap beredi: «Biz rýhtar áleminde birge edik. Bir-birimizden eshqashan aırylmaımyz. Rýhtar denelerge kirgennen keıin de birge bolamyz. Aqyl qaıda bolsa biz de sondamyz»-deıdi. Jábireıil aleıhıssalam: «Olaı bolsa oryndaryńa ornalasyńdar!» - dep ámir etken kezde, aqyl mıǵa, ilim kóńilge (júrekke), al uıat kózge ornalasady.» Osy hadıs qudsıde de aıtylǵandaı uıattyń orny - kóz. Sondyqtan ári kózimizdi qorǵaý kerek, ári kózge túsetin nárselerdi de baqylaýda ustaý kerek» -deıdi. Kelini: «Durys aıtasyz anashym, biz ádebimizdi joǵaltqandyqtan qıynshylyqtarǵa tap boldyq»-deıdi. Nemeresi qasyǵyn jaı qoıyp: «Men tamaqty ákem kelgende ishemin anashym!»-deıdi. Ájesi de aıtqan sózderiniń balalaryna áser etkendigin kórip, Qudaıǵa shúkir etti.

 

---