InfoHub Logo

Amerıkalyq qundylyqtar ınstıtýty tarapynan jarıalanǵan «Fatherless America» (ákesiz Amerıka) atty eńbekte, kitaptyń avtory Devıd Blankenhorn [David Blankenhorn] bylaı deıdi: «Batystyqtar kún ótken saıyn ákesiz qoǵamǵa aınalyp barady. Búgin Amerıkalyq balalardyń 40 paıyzy ákelerinen bólek ómir súrýde. Otyz jyl aldyn bul kórsetkish 20 paıyz bolatyn. Bul elde balalardyń jartysynan kóbi balalyq shaqtaryn ákeden jyraq ótkizýde. Qoǵamda «baqytty balanyń» azaıýynyń eń basty sebebi osy». Batystyq ǵalymdar áleýmettik keleńsizdikterdiń negizgi sebebin kelesi býyndy quraıtyn balalardyń úılesimdi otbasylyq ortada óspeýinde dep boljaýda. Basqasha aıtqanda keleńsizdikterdiń negizgi sebebi: batysta áke statýsynyń, áke bedeliniń quldyraýynda dep tapshylaıdy. 1960 jyldary Amerıkalyq otbasylardyń 75 paıyzy derlik áke, ana, baladan turatyn. Búgingi statısıka boıynsha bul kórsetkish úshten birine tómendegen. Búgin 100 áıelden 30-y ákesiz, ıaǵnı nekesiz bala tabýda. Zertteý júrgizgen jazýshy Blankenhornnyń aıtýynsha búkil keleńsizdikterdiń negizgi sebebi bala ómirinen ákeniń alshaqtaýy. Bala psıhologıasy taqyrybynda zertteý júrgizgen Doktor Bendjamın Spok bylaı deıdi: «XIX ǵasyrda jáne XX ǵasyrdyń basynda batysta áke-sheshe, ata-ájege qurmet, úlkenderdiń jasyna, tájirıbelerine qurmet ustanymy otbasyǵa úılesimdilik beretin. Áke otbasynyń basshysy sanalatyn, áke osy mindetin salmaqtylyqpen atqaratyn. Balalar úıdegi úlkenderdi qurmetteıtin. Al búgin tek anadan turatyn nemese tek ákeden turatyn otbasy tirshiliginde keleńsizdikter kóp. Qarttar qurmet kórý bylaı tursyn, olar adam qurly sanalýdy úmit etedi. Qazir ákeler dastarhan basynda nemese ózara suhbattarda jetekshilik etetindeı áserde emes. Komedıalyq kınolarda ákeler kóbinese alańǵasar áreket etetin, masqara tulǵa retinde kórsetilýde. Buryndary tamaqtaný ýaqytynda búkil otbasy birge jınalýy mańyzdy ádet edi. Búginde bul mańyzy joǵaldy. Tipti keı jerlerde otbasy bolyp dastarhan basyna birge otyrý úrdisi múldem joq».

Batystyń dabyl qaǵyp jatqan osyndaı keleńsizdikter batysqa eliktegish keletin bizdiń qoǵamda da kórinip jatqany jasyryn emes. Munyń aldyn alýǵa, al aldyn alý úshin dástúrli otbasylyq qundylyqtarymyzǵa bekem bolýǵa talpynýymyz kerek. Ul balany jastaıynan er minezdi etip tárbıeleý kerek.

Qazaq otbasynda ákeniń orny erekshe. Dana halqymyz «Áke — asqar taý, ana — baýyryndaǵy bulaq, bala — jaǵasyndaǵy quraq» dep, otbasydaǵy árkimniń ornyn ádemi sıpattaǵan. Áke — asqar taý, úıdiń otaǵasy (basshysy), asyraýshysy, qamqorshysy. Otbasynyń kún kórisi, napaqasy, tálim-tárbıesi áke moınyndaǵy mańyzdy mindet. Ananyń da qyzmeti aıryqsha. Ana — otbasynyń uıytqysy, baq-berekeniń, meıirimniń bulaǵy. Analarymyz «ákeńniń ruqsatyn al», «ákeńniń batasyn al» degen sıaqty sózdermen áke mereıiniń ústemdigin, qadiriniń asqaqtyǵyn bildirip otyrǵan. Otbasyda ákeniń de, ananyń da balaǵa bereri mol. Sondyqtan qoǵamnyń salaýattylyǵy úshin otbasyda ákeniń de, ananyń da bar bolýy, sondaı-aq ákeniń bas bolýy, ıaǵnı áýlet basshysy bolýy mańyzdy. Otaǵasy, ıaǵnı ákelik bedeli (ústemdigi) joq úıde bereke bolmaıdy. Áke — otbasynyń tiregi. Tireksiz otbasy álsin terbeliste-aq quldyraıdy.

Oqýǵa keńes beremiz:

Bala tárbıesindegi negizgi faktorlar

Balanyń tabysqa jetýine kedergi keltiretin ata-ana tárbıesindegi 7 qatelik

Rýhanı myqty balalardy tárbıeleýge arnalǵan 8 oıyn

Tym balajandyq

Januıadaǵy tárbıe

Baýyrjan Momyshuly: "Ulyma aıtarym..."

Uıada ne kórseń, ushqanda sony ilersiń

Bala tárbıesi besikten

---