InfoHub Logo

— Ne ǵyp tursyń?

— Ókil áke izdep júrmin.

— Oıbaı-aý, ZAGS bar emes pe?!

— ZAGS-iń kýálikke egiz ben tekemet qosyp bere almaıdy ǵoı. Ógiz ben tekemet kýálikpen birge kelse, neke degenińiz tas bolyp, s dúnıege deıin qatyp qalady eken.

— Iapyr-aı, á!?

— Áıtpese Aıdabolov nege ókil ákeli boldy?!

— Iá, Aıdabolovyń kim? Ókil ákesi nesi?

— Kerek deseńiz qaıteıik, qınalsaq ta sizge aıtyp bereıik. «Estigen qulaqta jazyq joq» deıtin estigen nárse emes. Eger kerek ete qalsańyz, aıy, kúnin aıtyp dokýmentpen dáleldep sóılesemiz.

Sonaý alpys altynshy jyldyń ıýl aıynda Aıdabolov júdegen kóńili jubanyp ©kil ákeli boldy. Áýeli buǵan sengender de, senbegender de bar edi, fakt degen qurǵyr moınyńa qıyp salmaı tura ma, aqyry ámbege belgili bolyp, Menki aýdanynyń ár jerinen-aq ókil áke izdeýshiler kóbeıe bastady. Aýdan bastyǵynyń bári ózi ókil ákeli bolsa, ol ZAGS-ke senbeı, neke kýáligine saqaly sapsıǵan shal, aýzy omyraıǵan kempir izdese, pálen jyl turǵan áıeline senbeı, endi sary aıaqtan sý iship, qaıta saqına alyssa, basqa qarapaıym adamdarǵa ne joryq.

Sonymen mártebeli ókil bala bir kúni Tepekbaevtar úıine kelip, qona-tústenip, qozynyń jyly-jumsaǵyn jep jatyp, álemishtep oıýlap basqan tekemetti mashınasyna tıedi de, ógizdi keıin alamyn dep júrip ketti. «Tekemet» degen nemene, eki-úsh shıli kıiz, ol er-azamattyń arynan sadaǵa dep Tepekbaevtar kúlisip qoıdy.

Bári umyt bolǵandaı edi, kelesi jyldyń kúzi túse Aıdabolovtyń sózi shynǵa aınalyp, qaıta-qaıta ógizge kisi jiberip lań saldy. Araǵa elshi-jaýshy túsip, kók ógizdiń basyna qaýip tóndi. Áýeli qaıky tos qarpyqty mashınamen jibergen eken, ógiz degen úsh-tórt jylǵy eńbek. Tepekbaevtar qıa almady. Qalaı qısyn, tirnektep jınaǵan mal, taban et, mańdaı ter degen osy, aqsaq qyzdyń qaıyr sálemine qalaı joldaı salmaq. Óktemdik jasaǵanymen óte ketkeni joq adam edi ǵoı desti erli-zaıyptylar. Aýdan bastyǵynyń qylqyldaǵan sózine qınalsa da. mal ashýy qıyn, qıa almady.

Kók ógizge kelgen qaýip úsh ret keıin serpilgen soń erli-zaıyptylar endi erkin dem ala bergende qońyr kúzde qadalǵan jerden qan alar Qabden jetip keldi. Anaý-mynaý adam emes, aýdanda ájeptáýir mansaby bar adam. Kele ol qaǵaz usyndy: «Ógizdeı ókireıin demeseńder, tez sıyr berińder. Qabdennen qaldyrsańdar qaharyma ushyraısyńdar. Aǵań Aıdabolov» depti bir japyraq, ógizdi alyp ketpek óktem qaǵazda.

— Oıbaı-aý, bul ókil bala degen óktem pále boldy ǵoı,— dep ógizin qımaǵan Tepekbaevtar sasyp-salbyrap, etegin basty. Bárin bilip júrgen jurt: «Qozy Kórpesh qandaı jan dep júrýshi edim taltaıǵan taz ekensiń ózimdeı-aq-!» dep Qozymen ońashada kezdesken tazsha aıtqandaı Aıdabolov degenimiz aıtýly qyzmetker dep júrsek, qudaıdyń qazaq dalasyndaǵy ókili eken ǵoı desip gý-gý egisti.

— Qıyn jeri sol boldy, qımasa da, qınalsa da «tipti osy ógizdi berip qutylalyq» desti Tepekbaevtar. Endi qaıtsin, «basqa kelgen páleden bastan qulaq sadaǵa» degen emes pe! Sonymen kók ógizdi kók jazýly bir japyraq qaǵaz súırep ala jóneldi. Qaǵaz qudireti degen jaman eken.

Tepekbaevtarǵa alpys jetinshi jyl qatal keldi. Olardyń qyzyl ıti qyńyr ketip, dekabrdiń on biri kúni aýdanǵa aıaq astynan shaqyryldy. Bir táýir jeri shaqyrǵan óz aǵasy — ákesiniń ókil balasy bolyp shyqty. Biraq bul kezde kók ógiz «Zagotskotqa» ótkizilip, aqshasy baldaı batyp, sýdaı sińip, múıiz tuıaǵyna deıin túıme túıilip, iske jarap ketkendikten aǵasy qattyraq keldi, Sýsamyrdyń sýyq jelindeı yzǵarly otyrdy.

— Sizdi aýyl aktıvteri jumys istemeıdi dep júr,— dep zil tastap jarylar shıqandaı biraz syzdaýsydy. Arada únsiz mınýttar ótip, Tepekbaevtardyń kóz aldynan kók ógizdiń qaıqy múıizi, syrtyldaǵan býyndary, aımyshty tekemettiń túri elestep ketti. Osy bir sátte aǵasynyń da túsi jylyp, demalysqa shyǵatynyn, kýrortqa baratynyn eskertip ótti. Aıaq astynan asyǵys qarjysyz shyǵyp bara jatqan aǵasyna olar únsiz yrym bildirmeı erniniń emeýrinin túsinbeı ketti. «Túleıdi túrtpeseń bilmeıdi» degen osy dep ernin tistep, kijine-kijine aǵasy qaldy.

Biraq olar kóp uzamaı-aq aýdanǵa nege shaqyrylǵanyn túsindi. Aǵasy alysqa attanyp bara jatyp inisine óktemdik jasap «jalaqysy berilmesin» dep ketipti. Zańǵa shaǵynyp kórgen Tepekbaevqa eshkim aǵasynan batyp kómek kórsetpedi. Segiz aıdyń jalaqysyn ala almaı sendelip júrdi.

Kórińde ókirgir, múıiziń bireýdiń ishin teskir kók ógiz Tepekbaevtarǵa pále bolyp jabysty. Alpys segizinshi jyldyń avgýsynda Aıdabolovty arqalanǵan selolyq sovet predsedateli Qabataev kitaphananyń qulpyn buzyp kirip, emeýrindi túsinbeıtin erli-zaıyptyny jumystan sypyryp shyqty. Erli-zaıypty ekeýi qol ustasyp qyzmetsiz qalyp, ógiz alǵan ókil aǵasynyn arqasynda bos júrdi. On segiz jyl istegen kitaphana jumysy, áldeneshe gramota, qaptaǵan alǵystan qaıyr bolmady. Aǵanyń tegeýirini olardyń bárinen basymdaý shyqty. Eńbek múgedegi jalaqysynyń azyraǵyn aryzdanyp júrip alǵanymen, birazy berilmeı sózbuıdaǵa túsip, aıaǵy sıyr quıymshaqtanyp joq boldy.

Byltyr qaryzdanyp-qaýǵalanyp, Almaty, Merke, Jambyl arasyn shıyrlap júrip, qol jetken jerge shaǵynyp, kók ógizdiń ıeleri ókil inilik boryshyn óteı almaı, aqyry aryzqoı atandy. Onyń jan jaqqa joldaǵan aryzyn tekserýge kelgende qaǵyp alyp Aıdabolov aǵasy «qamqorlyq» jasady. Osy kezde Tepekbaevtar da qol ushyn berip ádilettik aıtqan adamǵa ókil bala bola ketkisi kelgendeı jaıy bar. Biraq qyzmetine ornalasa almaı, júdep júrgen adamǵa kim jeń ushynan jalǵasa qoısyn. Onyń ústine aýdandaǵylarda Aıdabolovtyń atyn atap, jónin jóndep júrgen jerden kósh-qulash qashady.

Sonymen ákesiniń ókil balasy kók ógizdiń múıizi ishimdi jarady demeı-aq enbek múgedeginiń artyna túsip aldy. Balasyn qýdalaǵanym ókil ákemniń kóńiline keler dep oılamaıdy da. Shamasy ol jaqta endi alatyn tekemet, «Zagotskot» tarazysyn qaıystyratyn qyrystaı kók ógiz joq ekenin biletin bolsa kerek. Shirkin, perishteni de joldan shyǵarǵan qý dúnıe deseńizshi. Biraq, kim biledi, ókil balanyń óktemdigin de, dindarlyǵyn da qoıǵyzatyn ýaqyt bolar. Tipti ol ýaqyt jetken de shyǵar!

1970

---