Sońǵy jańartý

(Ózgertilgen ýaqyty 6 kún buryn)
Alakólin jyryna arqaý etken

Aqyn bolyp jaralyp, Allanyń bergen darynyn tógip almaı ýysyna myǵym ustap, kemeline kelip, bererin eline molynan berip otyrǵan, búginderi arqaly aqynymyz Alakólden ósip-ónip, búkil Alashtyń poezıa pyraǵyn erttep minip júrgen azamatymyz Sáken Imanasov. Sonaý alpysynshy jyldardyń basynda erte kóktemgi qyrdyń qyzǵaldaǵyndaı dúr kóterilgen qurdas, zamandas aqyndarymyzdyń tobyna Taıbýryldaı kósile qosylǵan Sáken aqyndyq ekenin birde-bir márte tejep kórgen emes.

Men sóıleımin!..
Sóıleýge haqym da bar.
Sóılemeýge qoımaıdy taqymdap ar.
Jaýap alsa jurtynan Otan myna
Sot aldyna aldymen aqyn barar! —

dep bastaǵan Sáken óziniń aqyndyq, azamattyq kredosyn osylaı túıindegen.

1962 jyly alǵashqy "Týǵan aýyl" degen jup-juqa kitaby shyqty degendi estip, izdep júrip aýdandyq kitaphanadan taýyp aldyq. Sákendi bilmeımin, meniń qýanyshym keýdeme syımady. Kóshede jolyqqan joldas-joralarǵa aptyǵa:

— Mine, Sákenniń kitaby shyqty dep jar saldym. Súıinshisin suraı, ámbe de, "Áke, biz de azamat boldyq" degendi bildire arynymyzben Sákenniń úıine baryp, Qusaıyn aqsaqalǵa kórsettik. Sol kezdiń ózinde sarańdaý bolsa da sazdy óleńder jaza bastaǵan Qastek Baıanbaevqa kitapty kórsetip entige barǵanymyzda, ol:

"Degeniń osy bolsa estıin
Baǵasy kitabyńnyń bes tıyn",

dep shirene turyp shyrt etkizdi. Basynda kóńilimizge kirbiń kirip, dúrdıip qalǵan bizder, sońynan qýanyshtyń kúlkisine bastyq. Bizdiń eseıgenimiz de sol kúnderden bastalǵan bolar... Búgin qolymyzǵa "Alakólim — aıdynym" degen qomaqty jyr jınaǵyn ustap otyrmyz. Bunyń da taqyryby sol týǵan aýyly Jońǵardyń bıigi, Tentektiń aryny, shalqar kóliniń jan terbetken tolqyny, el azamattary.

Armysyńdar, alqynǵan bulaqtarym,
Quraqtarym, quba jón qyrattarym,
Kindigim de sendermen birge me edi,
Qas qaǵymǵa kelmeıdi-aý jyraqtaǵym.
Jyraqtaǵym kelmeıdi, qarly shyndar.
Barlyǵyńa aıtatyn alǵysym bar!
Armysyńdar qum-aral, jyralarym,
Týmalarym, sender de barmysyńdar?

Týǵan jerge, elge degen tunyp turǵan mahabbattan týǵan tókpe jyr. Ekpindetpeı, daýysyńdy óktem shyǵarmaı oqý múmkin emes!

Aıaldap Alakólge irgedegi,
kóp boldy jalań aıaq júrmegeli,
japyryp Jaǵataldyń kók shalǵynyn,
talyqsyp, tal túste kóz ilmegeli.

nemese:

Kógildir Kóktumanyń tunyq tańy,
Seni de baramyn-aý umytqaly.
Kóp boldy kólge qarmaq salmaǵaly,
Aralǵa barmaǵaly jumyrtqaly.

Bul joldardy oqyǵanda kimdi de bolsa názik oı, saǵynysh, súıispenshilik nazy terbetedi. Júregine jylý uıalatady.

Aýyl tirshiligi, el tynysy Sákenniń kózinen esh ýaqyt tasa ketken emes. Jaqsysyna qýanady, jamanyna kúıinedi, jyryna arqaý etedi:

Qanshama jyl qapersiz kúnder keship,
Elim bar dep osynda, júrgem bósip,
Baıaǵyda bárine pana bolǵan.
"Besaǵashty" áketken kimder kesip?
Dilge berik jer edi, tilge-bekem,
Qonystaryń endigi múlde bóten.
Aýylymdy, el aman, jurt tynyshta,
Jyly ornynan qozǵaǵan kimder eken?

Bárimizdiń kóńilimizdi qulazytyp júrgen oı, búgingi aýyl kórinisteri, zaman aǵymy. Biz, aýyl arasy, aýyz eki, kúńkil sóz etip júrgen kóleńkeli kórinisterdi Sáken úlken aqyndyq minbeden azamattyq janaıqaıymen sezdiredi.

Qaıda júr qazekeńniń qalǵan uly,
Elim dep eńiregen bar ma biri?
Osylaı ótkeni me endigi ómir,
Birjola ketkeni me ar qadiri!

Aýyldyń atqa miner azamattaryna, el aǵalaryna budan artyq qandaı qaıraý, qandaı úgit kerek! El men jerdiń taǵdyry, aýyl adamdarynyń kún ótken saıyn aýyrlap bara jatqan tirlik-tynysy Sáken syndy júrek jardy perzentteı ózgelerdi de tereńirek tolǵandyrsa, oılandyrsa bolmas pa...

Já. Arqaly aqynymyzdyń mereıtoıy ústinde kóńilimizge kirbiń salmaı-aq qoıalyq. Sóz reti kelgende aǵytylǵan oılar ǵoı... Sákenniń kúlli tvorchestvosyna, san qıly taqyryptary men órimtaldaı, sulý qyzdyń tógilgen burymyndaı Sáken óleńderiniń uıqastaryna taldaý jasaý meniń álemniń isi emes. Men tek aýyldyń alty aýyzyn ǵana aıtyp otyrmyn.

Búgin Alakól perzenti, Alakóldik aqyn Sáken Imanasov alpysqa tolyp, el-jurtyna eseli eńbeginiń esebin bergeli kelip otyr. Bizdiń tórimizde, qazaq aqyndarynyń úlken aǵasy, halyq jazýshysy Memlekettik Ánurannyń avtory Tumanbaı Moldaǵalıev otyr. Kósh bastaýshy Tumaǵań, qol bastaýshy da Tumaǵań kókemiz. Jazýshylar odaǵynyń ekinshi hatshysy Temirhan Medetbekov, jerlesterimiz Qastek Baıanbaı, Sákenniń izbasar inisi Ahmet Kendirbekuly bizdiń qutty qonaqtarymyz.

Ázirlep otyr eken at aǵaıyn,
Júrshi, dos, Alakólge aparaıyn.
Ol jaqta ózgesheleý atady tań,
Áıteýir ózgesheleý batady aıyń...
El maǵan,
Enjarlyqtan múlde aryla,
Aýnatyp alaıyn da qumdaryna.
Alakól tolqynyna shomyldyryp,
Jońǵardyń shyǵaraıyn shyndaryna.

dep Sákenniń ózi aıtqandaı, qadamdaryńyzǵa qut, isterińizge sáttilik, kóńilderińizge shattyq tileımiz. Alakól aıdynyn aımalaýǵa, tolqyndarynyń órkeshterinde átkenshek tebýge shaqyramyz.

Serik Tolǵanbaev

"Alash" gazeti, 3 shilde, 1998 jyl


You Might Also Like

Jańalyqtar

Jarnama