InfoHub Logo

Aldyńǵy áńgime: Aldardyń elý at alýy

Aldar jaman «torǵaıdy» baıǵa elý atqa satqanyna máz bolyp, «osy qurǵyr artymnan qýyp kelip júrmesin», — dep, tezdetip júrip, taǵy bir taýǵa keledi. Taýdyń baýyryndaǵy taǵy bir eldi kóredi. Elge qarap tursa:

Qoılar jatyr jýsanda,
Túıe jatyr sortańda,
Jylqy jatyr betkeıde,
Eshki tastan ketpeıdi.

Aldekeń aǵyp jatqan maldy kórip:

— Endi qandaı nesip bolar eken, — dep, ezý tartyp qarap tursa, jylqy shetinde júrgen jylqyshyny kóredi. Elge barý úshin aldymen osydan jaı-mánisin surap bilý kerek bolar dep, jylqyshyǵa keledi.

Jylqyshyǵa kelip amandasyp, ol-puldy aıtyp, qaljyńdap turyp:

— Bul kimniń maly, mynaý kimniń aýyly? Úlkeni kim, hany kim? Jaqsysy kim, jamany kim? Baıy kim, jarlysy kim? — dep suraý qoıyp, jylqyshydan eldiń barlyq syryn bilip alady.

— Aý, janym! Tápteshtep eldiń jaıyn bilip aldyń. Óziń kimsiń? — degen jylqyshynyń suraýyna:

— Maǵlumbaı degen ataqty baıdyń myrzasy edim.

Elimnen qyz taba almaı, elý atty qalyńmalǵa jetektep, jıhan kezip qyz izdep júr edim. Esh sulýdy kezdestire almaı kelemin, — dep, jaýap beredi.

— Qyz izdegen, qyz jaqtyrmaǵan jigit bolsań, bizdiń aýyldyń pálen baıynda bir qora qyz bar.

Túrine uqsar túri bar,
Nuryna uqsar nury bar.
Túrli-túrli qyzy bar,
Ár qyzynyń syry bar.
Ásirese sonyń ishinde
Jıhannan asqan biri bar.
Jaýdyraǵan kózi bar,
Tań qalǵandaı sózi bar.
Saǵymdanyp qubylyp,
Kózqarasy súzilip,
Qaraǵanda turarsyń,
Esiń aýyp buzylyp.

— Sen jıhan kezip qyz jaratpasań da, osy qyzǵa toqtalasyń, bul hordyń qyzy, — deıdi jylqyshy.

Aldar: «Qyz izdep júrmin», — dep, ótirik aıtsa da, jylqyshy qyzdy tym maqtap jibergensin:

«Osy qyzdy kórsem qaıtedi, jaratpasa qalarmyn. Meniń nem ketipti. Soǵan baraıyn», — dep, baıdyń jónin surap alyp, kóringen elge tartady.

Qyzy bar baıdyń aýlynyń syrtyna kelip: — Joldyq! — dep, aıǵaı salady.

Baıdyń aýyly qarasa, taramys sıaqty qatyp qalǵan bir shıki sary, elý atty jetelep, Aıý attyń ústinde ózi qaıqaıyp otyr.

— Mynaýyń kim eken, baryp bilshi! — dep, baı kisi jiberedi. Kisi kelip, «jol bolsyn» dep aıtady.

— Áleı bolsyn! Men qonaqpyn, qonamyn. Jer júzin sharlap kózdep júrgen bir nársem bar.

Qalǵan-qutqan sózimdi,
Qyz izdegen syrymdy,
Atamyz qazaq murasy,
Qonǵannan soń surashy, —
dep, «ruqsat joqqa» keltirmeı túse qalady.

Baıdyń jibergen kisisi júgirip baıǵa keledi.

— Jer júzin sharlap júrgen adammyn. Qonamyn, deıdi. Aýzynda qyz bar... Sirá... — deı bergende, baı túsine qalyp:

— Áı! Qonaq keldi, úıge kórpe salyńdar! — dep aıǵaı salady.

Bir qora qylyp qyzyn ótkize almaı otyrǵan baıǵus, júgirip júrip, Aldardy qarsy alyp, qonaq qylady.

«Qalaǵanyń bilsin», — degendeı qyzdaryn da úıge ıirip qoıady.

«Lámǵa» keldi degenshe, Aldar qoıyn-qonyshqa kiredi de, ótirikti shyndaı, shyndy qudaı urǵandaı qylyp soǵyp, búkil aýyldy ıirip aýzyna qaratyp alady.

— «Mynaýyń elden ozǵan júıirik, sheshen, jurttan ozǵan kósem ǵoı! — degen oıǵa keltiredi. «Ataqty Maǵlumbaı baıdyń myrzasy eken», — degen ataq taqqyzady. «Maǵlumbaıyń qaı baı?» — deýlerine jol qaldyrmaıdy.

Sonymen Aldekeń aldap-aldap baıdyń eń kenje qyzyna quda túspek bolady. «Qaıda ketpegen jylqysyń», — dep, elý atty sol jerde qalyńdyqqa tartady. «Qalǵan-qutqan kemisin toltyra jatarsyń», — dep, baı qalyńmalǵa yrza bolady.

— Biraq meniń qyzym qashyp jatqan joq qoı.

Meniń úsh balam bar edi. Sol úsh balam jylqy baǵyp otarǵa ketkenine jyl boldy. Áli joq. Qaıda júrgeninen de habar joq. İzdetetin adamym bolmaı otyr. Meniń senen suraıtynym, sol balalarymdy izdep taýyp kelseń. Sosyn balalarym kelgesin kúzge qaraı qyzymnyń toıyn istep qosamyn, — deıdi.

— Jaraıdy, — dep Aldar atqa minedi. «Osy kúzde kenje sulýdy alamyn», — dep kóńili tasıdy.

Kúndep júrip, aılap júrip, aqyrynda Aldar jaıylyp jatqan bir kóp jylqyǵa keledi. Kelip adamdarymen sóılesip qaraǵanda, atasynyń balalary ekenin biledi. Óziniń jaı-mánisin aıtyp, sol jerde tanysyp, qúshaqtasyp kórisedi.

Baıdyń balalary bos nemeler bolsa kerek. Myńdaǵan jylqynyń basyn qaıyryp jónge sala almaı, elge aıdaı almaı jatyp qalǵan eken. Aldar kelip bolysyp, jylqyny jónge salyp, elge aıdap keledi. Jylqysy, balalary kelgenine baı qýanyp, at shaptyryp toı qylady.

Kúnderde bir kúni baı Aldardy ońasha shyǵaryp alyp:

— Kenje qyzyma elý jylqy berdiń. Jylqy degen ózimde de kóp. Onyńa qanaǵat etpeımin. Qalyńmalyńnyń kemin toltyr. At basyndaı altyn tap. Áıtpegen kúnde qyzymdy ala almaısyń, — deıdi.

Qýlyq qylyp baıdy aldadym dep júrse, baı Aldardy aldaǵan eken. Aldar: «Aldyma bir keltirdi-aý!» — dep, sanyn bir soǵady. Sonda da: «Aldaýdan jeńilgenim be?» — deıdi.

— Jaraıdy, at basyndaı altyndy tabamyn, — deıdi.

— Tapsań jaraıdy. Keler jyly dál osy ýaqytqa altyndy alyp kelmeseń, kúderińdi úze ber, — deıdi.

Aldar túnimen dóńbekshıdi. Qansha dóńbekshise de altyndy qaıdan alaryn bilmeıdi. Anaý-mynaý aldaýǵa at basyndaı altynnyń taptyrmaıtynyn biledi. Sóıtip jatyp uıqyǵa ketedi... Túsinde aýyldyń jóńkile kóshkenin kóredi...

---