Qazaq handyǵynyń qurylǵanyna-555 jyl
Qazaq handyǵy-Altyn Orda ydyraǵannan keıin qazirgi Qazaqstan aýmaǵynda 1465 jyly qurylǵan memleket. Kez - kelgen etnostyń damýynyń eń joǵary formasy-memleket. Qazaq handyǵy-alǵashqy Qazaq memleketi. Bıyl 2020 jyly Qazaq handyǵynyń qurylǵanyna 555 jyl tolady.
Qazirgi Qazaqstan aýmaǵynda Altyn Orda ydyraǵannan keıin Ábilqaıyr han handyǵy quryldy. 1460 jyly Ábý l-Haırdyń qatal saıasatynan keıin keıbir taıpalardyń bir bóligi Moǵolstanǵa kóshýge májbúr boldy. Bul taıpalardy sultan Jánibek pen Kereı basqardy. Taıpalar Jetisýda ornalasyp, derbes memlekettik qurylym – Orda qurdy. Bul Ordaǵa Qazaq handyǵy degen ataý berildi. Qazaq handyǵynyń alǵashqy hany Kereı bolǵanyna qaramastan, handyqty naqty basqarý Sultan Jánibektiń qolynda boldy. Olardyń qol astyndaǵy rý-taıpalarmen Shý óńirine kelip qonystanyp, Qazaq handyǵynyń negizin salady. Muhammed Haıdar Dýlatıdiń «Tarıhı Rashıdı» kitabynda Qazaq handyǵynyń qurylǵan jeri - Shý boıy men Qozybasy dep aıtylady. 1458 jyldyń kókteminde Kereıdi aq kıizge kóterip han saılaıdy. Ábilqaıyr hanǵa narazy sultandar, ámirler, rý-taıpa basylary Kereı men Jánibekke kelip qosylady.
Qasym han, Haqnazar han, Táýekel, Táýke handardyń esimderi Qazaq memlekettiligi degen ataýmen qosa júredi. Óıtkeni olardyń qazaq jerin nyǵaıtýdaǵy, qazaqtardyń ústemdigin ornatýdaǵy áreketteri orasan zor bolatyn. Handar men sultandar –halyqtyń bıligine ıe bolǵan adamdar. Olar óz halqyn, jerin, ultyn, Otanyn qorǵaý úshin óz ómirlerin qıýǵa daıyn boldy, olardyń keıbireýleri Qazaq memlettiligin, bostandyq pen táýelsizdikti saqtap qalý úshin kúreste óz bastaryn búkti. Qazaq handyǵy tarıhyndaǵy 40 han men júzderiń ishinde kórnekti, uly tulǵalar boldy, qıyn tarıhı jaǵdaılardy sheshýge halyqtyń kúsh-jigerin uıymdastyryp, eldi jańa ómir deńgeıine kóterdi. Keńes úkimeti ydyrap, el-elder táýelsizdik alyp jatqan tusta etek-jeńin jınaı bilip, qazaqty qıyn kezeńnen alyp shyqqan - Elbasy N.Á.Nazarbaevtyń esimi Qazaqstan memleketiniń úlken jetistikteri men maqsattarymen baılanysty. Búgingi Qazaqstan Respýblıkasy atalatyn memleketimiz – HV ǵasyrda ómirge kelgen Qazaq handyǵynyń tarıhı jalǵasy. Keshegi Alash zıalylarynyń óz ómirin arnaǵan asyl armandarynyń oryndalǵandyǵynyń kórinisi.
Biz óz tarıhymyzdy muqıat zertteýimiz, oqıǵalardyń nelikten bolǵanyn, nege ekenin túsinýimiz kerek. Mine osyǵan baılanysty biz tarıhta bolǵan jaǵdaılardan, sátsizdikterden sabaq ala otyryp, tıisti qorytyndylar men sheshimderdi bolashaqta memleketimizdiń damýy úshin qoldaný kerek.
Qazirde Qazaq handyǵynyń 555 jyldyǵy - memlekettiliktiń jarqyn úlgileriniń biri. Bul barsha el úshin óte mańyzdy ári aıtýly mereke. Ásirese, ósip kele jatqan urpaqtardyń sanasyna, jastardyń boıyndaǵy tárbıesine, qazaq eliniń tereńnen bastaý alatyn tarıhyna degen qurmetti, patrıotızmdi oıatýǵa baǵyttalǵan data.
Ý.M.Djoldybaeva Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-niń Qazaqstan tarıhy kafedrasynyń dosenti
N.M.Tasteev, D.Á.Áshim Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-niń Geografıa jáne tabıǵatty paıdalaný fakúltetiniń 1-kýrs stýdentteri
You Might Also Like
