InfoHub Logo

Ógizderdi aıdap kele jatsa, qoı baqqan bir tazshaǵa jolyǵady. Amandasyp, ol-pul dep otyryp, torsyǵyndaǵy aırannan iship, shólin qandyrady.

— Osyny aldap, qoıyn aıdap ketsem, — deıdi ishinen Aldar. «Qalaı aldaımyn?» dep otyryp, qoıshynyń samaıyna kózi túsedi. Úrpıip samaıynan shyǵyp turǵan shashyn kórip, taz ekenin biledi. «Endi jaıyńdy taptym», — deıdi ishinen.

— Qoı baqqan degen azap qoı. Men de talaı qoı baqqanmyn, — dep, Aldekeń úlken keńeske túsedi — qoı baǵýdan kórgen bir azabym sol, shańyraqta, azapta júrip, sar qotyr taz bolǵanmyn. Tazsha degen at qandaı jaman! Qutyla almaı júrgende, táńir jarylǵaǵyr, bir emshiniń emdep jazǵany, — deıdi.

— Ol qandaı em istep edi, — dep, qoıshy shap ete túsedi.

«Endi qarmaqqa ilindiń be?» — deıdi de ishinen, qalaı emdegenin aıtady.

— Bir kúni qoıymdy jaıyp otyr edim. Moınynda dorbasy bar bir adam keldi. Kelip otyryp, basymnyń taz ekenin kórip: «sorly, ólesiń ǵoı, emdetpeısiń be?» — deıdi. Men em taba almaı júrgenimdi aıttym.

— Em taba almady degen ne? Men-aq emdep bereıin, — dedi. «Emdeńiz», — dep, jabysa kettim.

— Biraq, baıdyń kóp qoıyn aıaısyń ba, qasqyr jedi dersiń. Bireýin soı. Ári etine toıalyq, ári basyńdy jazalyq. «Basyńdy jazý úshin quıryǵy men ish maıy kerek», — dedi. Bir qoıdyń nesin aıaıyn, sol jerde soıdym da, ári etin asyp, etke toıdyq, ári quıryǵy men ishki maıyn basyma tartyp, tazymdy jazyp aldym. Sol emshiden úırenip, bastary taz aýyldas balalar bar edi, solardyń bárin emdep jazdym… Qoı, oıbaı, áńgime aıtam dep, jolymnan qaldym. Endi júreıin, — dep, Aldar tura keledi.

— Oıbaı, aǵataı, meniń basymdy da emdep ket, — dep, tazsha jabysa ketedi.

— Oıbaı-aý, sen de taz ba ediń? Manadan beri aıtsaıshy! Onda emdeıin, — deıdi.

Tazsha qoıdan tańdap júrip, bir semiz qoıdy ustap, alyp kelip, uryp, soıady. Etin asady. Etke toıyp alyp:

— Al, emińdi iste, — deıdi.

— Emimdi isteıin, biraq, sen shartymdy orynda, áıtpese, jaza almaısyń,—deıdi Aldar.

— Oryndaımyn, — deıdi tazsha.

— Oryndasań, quıryq pen sharby maıdy basyńa oraımyn. Sen yqtaý jerde bir kún, bir tún qımyldamastan, kózińdi ashpastan jatasyń. Sodan keıin tazyńnan túk te qalmaıdy. Oǵan deıin qoıyńdy men jaıa turamyn, — deıdi.

— Jaraıdy, — deıdi tazsha.

Aldar qoıshynyń basyna quıryq pen sharby maıdy orap, bir apandaý jerge aparyp, jatqyzady.

— Al, qybyr etpe. Maı ábden soryp alsyn, — dep, jatqyzyp tastaıdy. Sóıtedi de, júz ógizge qosyp alyp, qoıdy da aıdap júre beredi.

Qoıshy basynyń tazyn maıǵa sorǵyzyp jata tursyn, endi ketpen kútip qalǵan kerýenge kelelik.

«Aldardy ketpen ákeledi» dep, kerýenshiler áni jatady, mini jatady. Bir kún ótedi, eki kún ótedi, úsh kún ótedi.

— Áı, osy qý aldaǵan bolar, — deıdi.

Bireýi baryp qarasa, ógiz túgel dáneńe joq, bári de ásheıin shanshylǵan quıryq, «Urǵan eken!» — deıdi. Endi bári jınalyp, kúshine maqtanǵan kerýenbasyn jatyp kelip mazaqtaıdy.

— Apyr-aý, bul ne degen kúsh! Quıryqty naǵyp kótergen?! — deıdi bireýi.

— Apyr-aı deısiń! Batpaq qalaı birge qoparylmaǵany! — deıdi ekinshi bireýi.

— Ony aıtasyń-aý! Jer naǵyp dirildemegen deseıshi! — deıdi úshinshisi.

— Dirildemegeni nesi! «Áýp» dep, quıryqty tartyp kelip ketkende, jer teńselip, kóktegi Kún domalap baryp, azar qalǵan joq pa? — deıdi endi bireýi.

— Ájúz-Májúz shyǵady deıtin edi. Taýdy taýǵa soǵady deıtin edi. Osy sol Májúziń…. — dep, endi bireýi kelekelep kele jatqanda, kerýenbasy ushyp turyp:

— Toqtatyńdar endi, birdeńe kóreıin demeseńder! Sol qýdy taýyp alyp, quıryǵyna tańba basyp, qul qylmasam, jer ústinde júrmeıin, — dep, tura kólikterin jektiredi.

— Aıtamyz ǵoı! Osyda bir kúsh bar, — dep, kerýenshiler syqaqtaıdy.

Kerýenshiler kún júrip, tún júrip, Aldardy izdeıdi. Aldardyń ketken jolymen kele jatsa, basyna sharby orap, apanda jatqan bireýge kezdesedi. «Dáý de bolsa, osy bolar», — desedi.

— Tur! — dep aıqaılaıdy. Qoıshy turmaıdy. Bireýi kelip, teýip qalady, oǵan da turmaıdy.

«Mynaý ólgen adam eken», — dep, basyndaǵy maıyn julyp alsa, bir tazsha. Ólýi bylaı tursyn, betine maı sińip, narttaı bolyp alǵan.

— Ne ǵylyp jatyrsyń?

— Emdelip jatyrmyn.

— Neden?

— Tazymnan.

— Quıryq pen sharbydan emdelýge bolady dep kim aıtty?

— Ar jaqtaryńdaǵy qoı jaıyp júrgen adam aıtty.

— Qaıdaǵy qoı jaıyp júrgen adam?

— Ar jaqtaryńdaǵy.

— Ar jaǵyń qaısy?

— E, ar jaqtaryńda qoı jatqan joq pa?

— Qoı, túge, shaıtan da joq.

— Qoıshy, áı! — dep, tazsha ushyp turady. «Óziń qoıshy», — dep, kerýenshiler kúlisedi.

Tazsha qarasa, qoı túgil, dáneńe de joq. Aldardyń aldap ketkenin endi biledi. «Endi baı óltiredi» dep, eńirep, otyra ketedi.

— Sen jylaýyńdy qoı. Bireý aldap, júz ógizimizdi aıdap ketti. Sony qýyp, izdep kelemiz. Bizge er, sen de tabarsyń, — deıdi kerýenbasy.

— Oıbaı, júz ógiz aıdaǵan tap — sol, — deıdi taz.

— E, olaı bolsa, bizdi aldaǵan qý seni de aldaǵan eken. Joǵymyz bir jerde eken. Júr, izdelik, — deıdi.

— Jaraıdy, — dep, tazsha bularǵa qosylyp, Aldardy birlesip izdeıdi.

Kerýenshiler men tazsha Aldardy aılap, jyldap izdeıdi. Barmaǵan, surastyrmaǵan jerleri qalmaıdy. Aqyrynda, Aldardyń aýyly qaıda ekenin biledi.

Kerýenshiler men tazshanyń tynbastan izdep júrgenin bir kúni Aldar da esitedi. «Endi ne amal qyldym?» dep, oılap-oılap, aqyry, amalyn tabady. Bir kúni elindegi qarıalaryn jıyp, Aldar sadaqa berip:

— Al, eldiń jaqsylary, kárıeleri! Barmaǵan jerim joq, baspaǵan taýym joq. Sonshama el kezip júrip, istegen jaqsylyǵym da bolar, jamandyǵym da bolar. Endi búgingi kún táýbaǵa kelip, ótkendegiden bezip otyrmyn. Ómirimniń uzaq emestigi ózime aıan bolyp júr. Sol sebepten sizderden patıqa alý úshin, sonymen birge kózimniń tirisinde qabirimdi turǵyzý úshin shaqyryp otyrmyn, —deıdi.

Kópshilik «áýmın» dep, patıqa qylyp, sadaqa etin jep, Aldardyń qabirin turǵyzysýǵa kirisedi.

— Aldardyń tiri otyryp, molasyn salǵyzǵany — táýbaǵa shyn kelgeni eken, — desedi.

---