InfoHub Logo

Qostanaı oblysy Arqalyq qalasy
№10 jalpy bilim beretin orta mektebiniń  
áleýmettik pedagogy Esimseıtova Baqytkúl                                                      

Adamnyń shyr etip jerge túsken mınýtynan bastap, ony ómirin, densaýlyǵyn, tynyshtyǵyn qorǵap otyratyn zań bar. Bul zań 1948 jyly     10 - jeltoqsanda qabyldanǵan. «Adam quqyǵynyń jalpyǵa birdeı deklarasıasy», sonymen qatar 1959 jyly qabyldanǵan «Bala quqyǵy Deklarasıasy», mine osy deklarasıadan keıin 61 el qol qoıǵan 1989 j 20 qarashada «Balalar quqyǵy týraly Konvensıa» qabyldandy.

Bilim berý mekemelerindegi áleýmettik pedagogtar osy zańdardy basshylyqqa ala otyryp, bala quqyǵyn qorǵaý jumystaryn júrgizedi.
Áleýmettik pedagog - bilim salasynda basqa mamandarmen salystyrǵanda bizdiń el úshin óte qajetti mamandyq.

Áleýmettik pedagog – deldal jeke tulǵa, otbasy jáne qorshaǵan orta arasyndaǵy osy ortanyń pedagogıkalyq turǵydan maqsatqa saı qaıta qurylýyna yqpal etetin  baılanystyrýshy býyn.

Qazirgi kezde elimizde ekonomıkalyq jáne áleýmettik qıyndyqtar oryn alǵany bárimizge belgili. Halyqtyń basym kópshiligi jumyssyz bolǵandyqtan áleýmettik turmys jaǵdaıy tómen otbasylardyń sany az emes. Áleýmettik turmys jaǵdaıy balanyń bilim men tárbıe alýyna keri  áserin tıgizedi.

Búgingi meniń sizdermen oı bóliskeli otyrǵan taqyrybym áleýmettik jetimdik degenimiz ne? dep atalady. Konvensıada «Árbir bala óz otbasynda, ata – anasymen birge ómir súrýge quqyly» dep aıtylǵanymen, balanyń barlyǵy mundaı múmkindikke ıe bola almaıdy.

Ata-anasy bar bolsa da, ata–analary túrli sebeptermen balaǵa qatysty mindetterin oryndaı almasa, bala áleýmettik jetim mártebesine jatady. Balalardyń áleýmettik jetim bolýy áke- shesheleriniń ata-analyq quqyqtarynan aıyrylýy, materıaldyq, turmystyq jaǵdaıdyń tómen bolýy, ata-analarynyń bas bostandyǵynan aıyrylýy jáne balanyń nekesiz týýy sebep bola alady. Áleýmettik jetimdiktiń taǵy bir basty sebebi, ata-ananyń ishimdikke salynýy.

Men áleýmettik pedagog bolyp jumys jasaǵan 8 jyl ishinde áleýmettik jetimdik mártebesine ıe bolǵan oqýshylar sany jyl ótken saıyn azaımaı otyr.

Qıyn jaǵdaıǵa ushyraǵan balalarmen jumys isteý barysynda áleýmettik pedagog balany jáne onyń otbasyn jan-jaqty zertteıdi, onyń jaǵdaıyn, tyǵyryqtan shyǵý joldaryn qarastyrady, josparlaıdy. Qıyn jaǵdaıǵa tap bolǵan balany demeý ońaı jumys emes. Mundaı  jaǵdaıda ony rýhanı turǵydan qoldap, ózine degen senimdiligin oıatý, aldaǵy ýaqytta bári jaqsy bolatynyna senimin kúsheıtý óte qajet. Osyndaı jumysty atqarý úshin áleýmettik pedagog belgili bir bilim jınaqtaǵan, adamdarmen til tabysa alý, balamen jumys isteı alý qabiletimen, pedagogıkalyq ıkemsdilikpen qarýlanǵan bolýy kerek. Sonymen qatar, áleýmettik pedagogtyń adamgershilik qasıeti basty nazarda bolýy kerek.

Ata-anasynyń qamqorlyǵynsyz qalǵan balalar qalamyzdaǵy ómirdiń qıyn jaǵdaıyna tap bolǵan jasóspirimderdi qoldaý ortalyǵynda  áleýmettik mártebesi anyqtalǵansha nemese otbasyna qaıtarylǵansha tárbıelenedi. Ondaı jasóspirimderdi memleket qamqorlyǵyna alyp,  barlyq jaǵdaı jasalady. Biraq anasynyń aıaly alaqany men ákesiniń qamqorlyǵyn bul mekemeden ala almaıtyny bárimizge belgili. Memleket tarapynan túrli qoldaý men kómek kórsetilgenmen,ata-anasynyń ornyn  tárbıeshiler almastyra almaıdy.

Meniń tájirıbemde jeke basyn anyqtaıtyn qujaty joq balalar kezdesti. Barlyq balalar búgingi kúni týý týraly kýálik aldy. Qujat  daıyndaý ońaılyqqa soqqan joq. Sebebi ata–analar túrli syltaý aıtyp, qajetti qaǵazdardy ýaqytyly tapsyrmaıdy.

Balany qamqorlyqqa alý jáne áleýmettik mártebesin anyqtaý kezinde kezdesken kóptegen qıyndyqtardy sheshý barysynda bilim bólimindegi bala quqyǵyn qorǵaıtyn mamandardyń kómegimen sheshiledi.

Bizdiń bilim oshaǵymyzda bala quqyn qorǵaý maqsatynda ótkizilgen ıgi sharalar óz dárejesinde ótkizilip keledi. Qamqorshylar kúni  elimizdegi  kenje merekelerdiń biri bolsa da, №10 orta mektebinde bul merekeni atap ótý dástúrge aınalǵan. Qamqorshylar kúniniń negizgi maqsaty:  otbasy yntymaǵyn nyǵaıtý, adamzattyń nazaryn áleýmettik jetimdik qıyndyqtaryna aýdarý; Ata-anasyz qalǵan balalardy tárbıelep  otyrǵan qamqorshylardy qurmetteý, madaqtaý; qamqorshylardy bir-birimen tájirıbe almastyrý bolyp tabylady. 

Árbir balanyń otbasynda ómir súrýge quqyǵy bar. Qoǵamda eń basty dástúrli tárbıe ınstıtýty otbasy bolyp tabylady. Balanyń otbasynan alǵanyn óz barlyq ómirinde esinde saqtaıdy. Balaǵa jaqsy kóretin, meırimdi otbasynyń beretinin eshkimde bere almaıdy. Mine, sondyqtanda Qamqorshy kúni tek qana merekelik is-shara ǵana emes, sonymen birge zor aqparattyq – túsindirý jumysy bolyp otyr.

Áleýmettik jetimdiktiń aldyn alý - búgingi kúni memleketimizdiń basty saıasatynyń biri. Balany otbasyna qaıtarý jumysy mamandar tarapynan qoldaý tapqanymen, balalardyń áke-sheshesiniń tarapynan qoldaý tappaı otyr. Ókinishke oraı kóptegen ata-analar balasyn tárbıeleýden bas tartyp, jaýapkershilikterin sezinbese de, olarǵa jaza qoldanylý máselesi kenjelep tur. Mamandar  men áleýmettik pedagogtar bala úshin  ata-ananyń, týysqandarynyń ıaǵnı otbasynyń alatyn orny erekshe ekenin, bala basty qundylyq dep ata –anany   sanaıtynyn qalyń jurtshylyqqa nasıhattasa, áleýmettik jetimdiktiń aldyn alýǵa bir qadam jasalar edi. Jetim balanyń sany azaısa,  balalar úıiniń sany azaıyp, esigi jabylar edi. Jetimderdiń otbasyna berilýine, ıaǵnı azaıýyna ár qaısymyz úles qosýymyz kerek.

Kez kelgen sanattaǵy balalarmen jumys barysynda  áleýmettik pedagog psıhologtyń, mektep ınspektory, mektep medbıkesiniń jáne  kóptegen mamandardyń kómegine júginedi. Jumyla kótergen júk jeńil degendeı, birlesken jumys nátıje bereri sózsiz.

Bala – bizdiń bolashaǵymyz. Eger biz búgin bala bala tárbıesine nemǵuraıly qaraıtyn bolsaq, onda erteńgi kúnimiz bulyńǵyr bolady.  Sondyqtan ár sábı, ár balanyń taǵdyry bizdiń nazarymyzdan tys qalmaýy kerek.

---