InfoHub Logo

Aldymen túskeni bir hat boldy. Jambyl oblysynyń Qordaı aýdanyndaǵy Qyzylsaı jetijyldyq mektebiniń muǵalimi Meıirmanov jazypty. Qolymyzǵa alyp zertteýge yńǵaılana bastadyq. Naq osyndaı, maǵynaly hat erteńine taǵy keldi. Soltústik Qazaqstan oblysynan kelipti. Jazǵandar Nıkolaevna orta mektebiniń muǵalimderi Omarov, Búrkitov joldastar. Sodan soń taǵy túse berdi... Aqyry kóbeıip ketti. Hattardyń mazmuny mynadaı: saýatty adamdardyń saýatsyzdyǵy týraly jazypty. Oqý-aǵartý oryndaryndaǵy keıbir joldastardyń aptyǵyp júrip, ketirgen qatelerin aıtypty.

Mektep basqarmasynyń áýeli jergilikti mektepterge jóneltpegi emtıhan bıletteri bolypty. Bastyqtar baspa oryndaryna batyl tapsyrypty. Qate ketpesin, qaıtalaý bolmasyn. Emtıhan bıleti degen názik nárse. Ásirese, algebraǵa (abaı) bolyńdar. «A» ornyna «V» túsip ketip júrmesin, jaıbaraqattanýdy qoıyńdar, emtıhan jaıbaraqattanýdy kútpeıdi. Jaıbaraqattyq joıylsyn! Sátti jumys jasasyn! Sapasyz is qurysyn! — depti.

Osyndaı ıgi tilekterden keıin bıletter ázirlenip, Oqý mınıstrliginiń mektep basqarmasyna ákelinipti. Mektep basqarmasyndaǵy joldastar da ózderiniń shabandyǵynan jergilikti jerlerge jóneltýge bılet keshigetin boldy-aý dep qorqyńqyrap otyr eken, bıletterdiń keıbiri ázir bola ketken soń qýanyshtaryn jasyra almapty:

— Alaqaı, bılettsr basylyp bitti. Jasasyn qarqyndy jumys! Joıylsyn sapasyz is!—dep, daıar bolǵandaryn bastyqtarǵa ala jónelipti.

— Kóp keshige me dep edim, birer aı-aq keshigetin boldy,— desipti. Ázir bolǵan bıletterdi jiti kózder júgirte qarap, olpy-solpysyn túzetken bolyp, artyǵyn alastap, kemin jalǵap aýylǵa asyǵys jóneltip jiberipti. Ol jalǵyz jiberile salmapty, jaqsy lebizben, úlken anyqtamalar berip, shyǵaryp salypty. Úlken joldama jazyp, mynany aıtqandy jon dep taptyq depti.

Baspahananyń kinásinen bıletterdi birer aıǵa keshiktirip aldyq, ıgiliktiń erte-keshtigi joq degen ǵoı, áli de bolsa yrǵalyp, jyrǵalmaı, jatpaı-turmaı jumys isteı berseńder kesh emes. Baspahana bolmasa áldeqashan... áı osy baspa... Jumysty tezdetińder. Jasasyn jedel jumys!

Sonymen ne kerek, synaq kúni de kelip, emtıhan bastalyp kep ketipti. Muǵalimderdiń aldymen qolyna túskeni tórtinshi klasqa arnalǵan «Bizdiń Otanymyz» degen tekst eken. Teksti oqyp shyǵyp, muǵalimder Oqý mınıstrliginen kelgen buıryqqa eriksiz qarasypty. Odan eshteńe taba almapty. Tórtinshi klastan emtıhan alǵanda muǵalimder tereń oıǵa qalypty, bul teksti tórtinshi klasqa usynar-usynbasyn bilmeı qatty sasypty. Almatydaǵy bilimdi aǵalary osy azǵantaı sózden onǵa tarta qate jibergen eken. On tórt jyl oqyǵandar jaza almaǵan teksti qalaı usynamyz dep muǵalimder birine-biri qarasypty. Álde aǵalary syzyqsha, útip, bas árip, kishi áripti oqymaǵan shyǵar, tipti oqysa da baıaǵydaǵysyn umytyp ketýi de yqtımal, shynyna kelgende, osy tekstiń ózin oqymaǵan bolar dep keshirisken eken. Budan bylaıǵysynyń qatesi joq, mynaý bir qıyn jaǵdaı, asyǵys ústinde «baspahananyń kinásinen» ketken bolar desken eken.

Bıletterdiń basqalaryna úńile beripti. Onyń ústine esep jónindegi bıletter sorǵyshtalǵan konvertpen emtıhan bastalardan bir-aq saǵat buryn ashylady eken. Sondyqtan Oqý mınıstrligi jibergen eseptegi qate jaýshy-jalamda baıqala qoımapty.

Jetinshi klastyń oqýshylaryna arnalǵan eseptiń eki nusqasy berilip, esepti balalar olaı aınaldyryp, bylaı aınaldyryp, aqyry muǵalim aǵalaryna qaıyrypty. Birde bir oqýshy bul ǵajaıyp esepti shyǵara almapty. Shákirtteriniń esep shyǵara almaǵanyna muǵalimderi qatty renjip, seni oqytqan esil eńbegim, tegin mektebim... dep ashýlanypty.

Oılastyryp qaraı kelgende, bul da Almatydaǵy mektep basqarmasyndaǵy aǵalarynyń qatesi bolyp shyǵa beripti «2a-1» degenniń ornyna «2v-1» dep jiberipti. Atap aıtqanda «a» ornyna «v» túsip ketipti. Osy jalǵyz árip respýblıkanyń barlyq qazaq mektepterindegi emtıhan qorytyndysyn teris shyǵarýǵa saldaryn tıgizipti. Eseptiń taǵy birinde «kishkene ǵana» qate jiberip alypty. «350 tonna» degendi «50 tonna» dep qoıypty.

Taǵy qate, taǵy ketipti. Toǵyzynshy klastyń logarıfm jadýalynyń kómegimen shyǵarylar eseptiń berindisinde radıkal kórsetkishiniń «3» dárejesin kórsetpepti. Shamasy oǵan dárejeni qımasa kerek.

Sonymen ne kerek, bul esepter shym-shytyryq, saıda sany, qumda izi joq bolyp shyǵypty. Jaýaby kelse esebi, esebi kelse jaýaby kelmeı, oqýshylardyń basy qatypty. Báribir esep durys shyqpapty. Basqarmanyń kinási úshin muǵalimderge uıalýǵa týra kelipti. Aqyrynda bireýdiń kinásine kúıe almaı muǵalimder mınıstrlikpen habarlasqan eken:

— Bıyl bolmasa endigi jyly esterińde bolsyn, baspahanadan qate ketetini jadylaryńnan shyqpasyn, esterińde bolsyn, ózderiń túzeı salasyńdar. Algebraǵa abaı bolyńdar!—depti.

— Ia, mektep basqarmasyndaǵy joldastar, ózderiń de algebraǵa abaı bolyńdar.

1954

---