InfoHub Logo

Parovoz tútindiginen shyqqan qoıý qara tútin býdaqtap, poezd İİ-Almaty vokzalyna jaqyndady. Alys aýdannan aýyl sharýashylyǵy qyzmetkerleriniń keńesine qatysýǵa kele jatqan .azamat Nurym kún ashyq bolǵanymen qala shetinde shógip jatqan alyp bulttarǵa tańdanyp turdy. Sálden keıin qarap edi, bult degeni aspanmen astasyp jatqan taý ekenin bilip, astananyń tabıǵı kórkine tań-tamasha qaldy.

Azamat Nurym orys tilin bilmegenimen qazaqsha saýaty mol edi. Poezdan túse qalǵan jerde bizge kelgen mashına bar ma eken dep dıktordyń únine qulaǵyn tigip edi, odan eshteme túsine almady. Sodan ony vokzalǵa kirgizbeı, bir shettegi qaqpadan halyqpen birge shyǵardy da jiberdi. Sodan aınalyp vokzal ishine kirip edi, qaptaǵan kóp jazýdan «shyǵatyn esik», «shyqpaıtyn esik» degennen basqa bir sózdi de túsine almady. Qalaǵa barý úshin munyń qaı esiginen shyqsam eken dep ol káp buılyqty. «Qalaǵa shyǵatyn esik» degen jazýdy izdep kórip edi, ondaı qazaqsha jazý joq bolyp shyqty. Ol qaıta oıǵa shomdy. «Álde astanaǵa men sıaqty oryssha bilmeıtin qazaq kelmeı me eken, á?»

Aqyry halyqtyń bir optımısik, jaýynger máteli oıyna túse ketti. «...Táýekel túbi jel qaıyq ótesiń de ketesiń» degen dep táýekelge bel baılap, bir esikke qoıyp ketip edi, áıteýir jańa qalaǵa barasyń dep qaqpadan shyǵarǵan jaq eken. Ol dalaǵa shyqqan soń taǵy sál oılanyp turdy. Aýa raıy bolsa jaqsy, jaıaýlap qalany kóre ketpek boldy. Árıne barar jerim Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi ǵoı, «suraı suraı Mekeni de tabasyń» degendeı áıteýir tabarmyn dep, qol chemodanyn alyp taýǵa qaraı júrip ketti.

Nurym keń, túzý kóshemen taýǵa qaraı bettep keledi. Kósheniń eki jaǵyndaǵy sapqa turǵan soldattaı ásem báıterekterdiń tóbesine qarasań bórkiń jerge túsedi. Aǵashqa jasyrynǵan úıdiń kóbi kózge túse bermeıdi. Sóıtip kele jatqanda úsh qabatty ádemi úı kezdese ketti. Nurym kóre ketýge buryldy. «Qazaq SSR memlekettik baqylaý mınıstrligi» deıdi. «Q» ǵa tili kelmeıtin bir saqaý jazǵan ǵoı dep óte berip: «Qazaq SSR Jeńil ónerkásip mınıstrligi» degenge kózi túsip ketti. Jeńil ónerkásip mınıstrligindegilerge «Jeńil» degen sózdi jazý qanshalyqty aýyrǵa túskenin baıqady.

Endi bir kóshe júrip buryshqa qarap edi, qaı kóshe ekenin ajyrata almady. Taqtadaǵy qyzyl-jasyl ádemi jarnamalardan da eshteme uqpady. Átteń bilsem dedi, biraq armanda kete bardy. Sonan soń taǵy táýekel dep shyǵysqa qaraı tarta berdi. Ol Gogol kóshesimen kele jatyr edi. Baǵanaǵy bir oıyn qaıta tujyrymdady. Nurym munyń keıbir iskersingen isker emes basshylardyń kinási ekenin qaıdan bilsin, Nurym shamasy munda shynynda (da men sıaqty adamdar kelmeıtin shyǵar degen qorytyndyǵa keldi.

Kósheniń tústik jaǵyndaǵy aldy kórneksizdeý bir mekemeni kórip Nurym álde izdep júrgen mınıstrligim osy emes pe eken dep toqtaı qaldy. Mekeme mańdaıshasyndaǵy sóz naq mynadaı eken: «SSSR — Elektrostansıı qalyq komısarıaty Qazaqstan aýdandyq energıalyq basqarmasy Qazaqenergo» Almaty elektrosetteriniń basqarmasy «ÝAEE». Káne er bolsańyz túsinip kórińiz! Munyń ne ekenin sonaý alystaǵy aýdannyń túkpirindegi kolhozdan kelgen Nurym túgil, bar ómirin qalada ótkizgen, joǵary bilim alǵan, basshy kyzmet isteıtin joldastar da aıtyp bere alar ma eken?

— Apyr-aı, astanadaǵy keıbir mekemelerde de áli de ne oryssha, pe qazaqsha tilden mahrum qalǵandar otyra beredi eken-aý! — dep oılady Nurym. Shynynda da, osy mekemeniń bastyǵy qaı tilde sóıleıdi eken á!? Ózi ómirden qansha jyl artta qalyp qoıǵan. Komısarıattyń — mınıstrlik bolǵany qashan! Muny kórip Nurym qatty túńildi. Naq osyǵan qatarlas bir jazý tur eken: «MES—SSSR glavvostokenergo qazaqenergo energosbyty». Alǵash Nurym munyń qazaqshasy qaı jeri eken dep qaldy. Biraq ol aıyra almady. Biraq muny aıyptaýǵa bolmaıdy, qazaqshasy bar-aq eken. Ol — «qazaq energo» degendegi eki «Q» - nyń aıaǵy, sonan soń sóılemniń aıaǵyndaǵy táýeldik jalǵaýynyń úshinshi jaǵyn jasap turǵan «y» árpi eken. Qazaqsha-aq emes pe, shirkin!

Kezdesken bireýden surap júrip, Nurym bir kóshemen joǵary kóterildi. (Fýrmanov kóshesi edi). Naq osy kósheden bir qazaqsha jarnama kórip qýanyp qaldy: «İshki ister men № 2 áskerılendirilgen jeke órt sóndirý komandasy». Nurym «e, buǵan túsinýge bolady» deı berip, aýzyn jıyp ala qoıdy: «Almaty qalalyq Lenın aýdandyq memlekettik órt saqylaý ınspeksıasy», «Sóndirý» degeni durys, al .«saqylaýy» nesi eken. Ol kósheniń arǵy betinen otyzynshy jyldarda jazylǵan sózdi kórdi: «aBtomoBilden sagtan»

— Iapyr-aı, atadan qalǵan muradaı saqtaǵan eken, degenmen mundaı máselege sodan keıin kóńil aýdarylmaǵan ǵoı.

Suraı-suraı Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi de tabyldy-aý. Nurym-úlken úıdiń ishine enip ketti. Jan-jaqtyń bári esik. Bulyń-bulyń úıdiń qaı esigine kirerin bilmeı aralap júrip, úıdiń bir buryshyna kelip qaldy. Bir temir esikti ashyp qalyp edi, ishten bireý baqyryp shyǵa keldi. «Ashýǵa bolmaıtyn esikti ashyp, sen ózin, kúdikti adam shyǵarsyń». Odan ary júrip berip edi, barlyq esiktegi jazýǵa túsine almady. Bir esiktegi jazýdy kórip Nurymnyń pustysy qalmaı jaman qoryqty. «Qylmysty ister» degen jalǵyz sóz onyń jan dúnıesin sharlap shyqty. Úlken esiktegi «Prokýror» degen jazýdy kergende ol jańaǵydan da jaman qysyldy:

— Men óstip júrip bir pálege jolyqpaıyn! — Ol zaldyń ishindegi retsiz qoıylǵan qalyń shkaftan zorǵa jol taýyp shyqty da zaldyń syrtqy esigine kelip, óziniń qaıda kirgenin bilmek bolyp mańdaıshaǵa qarap edi, «Sovettik Sosıalısik Respýblıkalar Soıýzynyń prokýrory» degen eken. Osyny kórgen soń baryp munda birneshe mekeme bar eken dep Nurymnyń kóńili ornyna tústi.

Nurym bir kabınettiń aldynan «Býhgalterıa MSH» degen sóz kórdi. Bul ne degen qurmet dep oılady Nurym." Býhgalterdiń mysyǵyna bir kabınet. Budan bylaıǵy esikterde. oǵan tanys sóz osy meh boldy. «MSH nachalnık Glozman» degendi kórin mysyqtar bastyǵy eken degen on kele qaldy. Osydan keıin «Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginiń josparlaý-ekonomıkalyq basqarmasynyń jınaqtap jáne boljap josparlaıtyn bólimi» degendi kórip qyzmetti bular boljap isteıtin bolsa da, áıteýir endi jaqyn kelgenine qatty qýandy.

Sóıtip Nurym ár esikti bir soǵyp júrgende bir meıirimdi adam kezdese ketti:

— Myna habarlandyrýdy kórmep pe edińiz? — dedi ol.

— E, men onyń ne ekenin uqpaımyn ǵoı.

— Á solaı ma edi, — dep ol kóziń jamandyq kórmegir keńeske qatysýshylardy tirkeıtin bólmeni kórsetip jiberdi. Sátsiz saıasat osylaı aıaqtaldy-aý! Degenmen Nurym budan bylaı orys tilin biletin bir adamnan ustap alyp aırylmaıtyn boldy. Áıtpese? Áıtpese, adasyńqyrap ketýi múmkin ǵoı, astanamyzdyń tek atalǵan mekemelerinde emes, odan basqalarynda da jaǵdaı osyndaı ma eken dep ol tańdanyp qaldy,

1956

---