InfoHub Logo

Qylyshyn súırep qys keledi. Japalaqtap qar jaýyp, japyraq betin jabatyn ýaqyt ta taıaý. Qys keletinin basqa umytsa da jetisýlyqtardyń umytatyn jóni joq. Mı qaınatqan shildede de Talǵar men Sarjalaq basynan kórinip turatyn qar qysty qalaı umyttyrsyn. Tońdyramyn tonyńdy saıla deıdi.

Aqtaýda ton tigetin de, palto tigetin de, manto tigetin de kásiporyndar joq emes. Biraq, rasyn aıtý kerek, ala jazdaı jınalyp aıtqanymyz áláýlaı degendeı osyndaǵy fabrıkadaǵy kóp jumysshy saryla bir jumys istep kórgen joq. Ýaqyttyń kóbi úzdik-sozdyqpen ótip keledi. Olar istemeıin demeıdi-aý, isteýge jumys joq. Osyndaı qys qarsańynda biri palto, biri manto tigip otyrsa, ony tigip otyrǵandar da, ony kıgender de jarasyp qalmaı ma? Jyly kıimmen halyqty qamtamasyz etý qandaı ardaqty mindet deseńizshi.

Fabrıkada erteli-kesh eltiriler túsip jatady. Úlken-úlken tender jetkiziledi. Býma-býma bólekteri de bolady. Jylmıǵan jylbysqa, salaba-salaba senseńder de kezdesedi. Saqaly salbyraǵan teke terileri de bar. Jetkizilip jatqan nárseniń kólemdi shýmaǵyn, aýyrlyq salmaǵyn kórip jumysshylar qýanysyp ta jatady. Kıimniń neshe túrin jasap shyǵaratyn boldyq qoı desedi.

Azdan keıin teń sheshiledi. Áýelgi sheshilgen teń saryshunaqtyń terisi. Jip-shýy kesilip, teńin sheshisip turǵandar bir kóńildenip qaldy. — Durys, durys! Shyn, bizge keregi osy. Sanap jiber, —desedi. Jospar boıynsha úsh mıllıon bolýy kerek edi, bar jiberilgeni bir jarym. Iaǵnı jospardaǵynyń jartysyndaıy ǵana. Jarty bolǵany jaqsy bolmaǵan ǵoı, jumys ta, onyń ónimi de jarym bolady degen sóz ǵoı. Jumysshylar renjip qaldy.

— İsteıtin jumystyń ónimdisi osy saryshunaqtyń terisinen bolýshy edi, onyń ózi jarty boldy ǵoı desti jumysshylar. Naq osy kezde bir jaqtan brakerdiń ashshy daýysy jaman estildi.

— Oıbaı-aý, ózi jospardaǵynyń jarymy kemip otyrǵanymen turmaı onyń jartysy taǵy brak bolyp shyqty. Kópshiliktiń kóńili «brak» degen daýysqa aýyp ketti. «Ózim kesir tappaı júrgenimde menen kesir suraıdy qyz anturǵan» degendeı, ózimiz braktan qutyla almaı júrgende...

Olar erinbesten-aq sanaı bastady. Saryshunaqtyń ákelingen terisi jarym bolsa da jaqsy bolmady. Kópshilik teridegi túrli tesik, teńbilderdi áńgime ete bastady.

— Myna bir saryshunaqqa sheshek shyqqan eken,

— Mynaýy qotyr bolǵan shyǵar.

— Mynany qaqpan qyryqqan eken.

Sóz osylaı shubala berdi. Bári de mehpen aınalysyp kele jatqan adamdar saryshunaqtyń terisin áp-sátte-aq sorttap bitirdi. Brak bes júz myń boldy.

— Apyr-aý, muny bizge jibergen kim?

— Baıaǵy qaıys-ábzel zavody da.

— Dáp ózi, odan basqa kim deısiz?

— Sonymen bes júz myń brak bolyp shyǵyp, jumysshylar úndemeı qalysty.

— Qaıta jiberý kerek, bas basqarmaǵa aıtý kerek.

Oǵan ýaqytysymen-aq aıtyldy. Biraq basqarmada ún joq. Bastyǵy Basymbek jamanatty bolyp qaıtsin, jaman bolǵan osy meh fabrıkasy-aq jaman bolsyn. On qolyn sol qolymen qalaı kessin. Báribir óz jany aýyrmaı ma? Qaıys-ábzel zavody da ózine qaraıdy.

Taǵy bir teń sheshildi. Biraq sabalaq júndi teri bolyp shyqty. Bul josparda atymen joq nárse eken. Eshteme etpes desti turǵandar. Osynsha dúnıeniń ishinde bir teń sabalaq teri eshkimniń ishin jarmas. Olar ony táýirlep tigip jiberetindikterin aıtyp jatty Taǵy bir teń taǵy sheshildi, sabalaq teri... jelke júni dúrdıip, quıryq júni qaıqaıyp... Budan keıin taǵysy-taǵy sabalaq teri bolyp shyǵa berdi, shyǵa berdi. Osyndaı sabalaq teriniń on bir myńy shyqty. Josparda belgilenbegen áýpildik terisiniń osynshasyn jibergen eken. Mol qol-aq eken shirkin!

— Apyr-aý, jurt sabalaq teriden basqany kımesin degen be, — dedi bireýi, kúıip ketti bilem.

Teńniń birinen soń biri sheshile berdi. Birinen qoıan terisi shyqty. Bir jylǵa qoıan terisi de shydaıdy, osy túgel bolsa eken degen tilekter bolyp edi, ol da jospardaǵyǵa jetpeı qaldy.

Budan keıingi shyqqan mehtyń bári de shuryq-tesik, salaba-salaba, ilýde bolmasa ilip alar biri joq. Sabalaqtanǵan senseńder, qyzylshaqa jylbysqa, jota júni dúrdıgen bóribasar, sheshek shyqqan saryshunaq. Qysqasy aıtqanda tamtyǵy joq terilerdiń bári osynda jiberilgen. Josparda bar nárse joq bolǵan soń jospar qalaı oryndalsyn, jaman bolǵan osy fabrıka jaman bola beredi.

Osy kezde taǵy bir teń sheshilip ketti de, jurt soǵan ańtarylyp qaldy. Jeti myń túlki shyqty. Josparda joq nárse. Lenıngradtan ákelingen.

— Muny kim aldyrǵan?

— Árıne Basymbekov shyǵar.

— Muny ne isteımiz?..

— Bul fabrıka túlki terisin tigýge ıkemdelmegen eken. Ony zorǵa degende Moskvaǵa jóneltpek boldy. Bul túlki terisiniń de armany joq Lenıngradtan, Almatydan, Aqtaýǵa, Aqtaýdan Moskvaǵa jóneltildi.

— Túrksıbtiń arqasy aýyrmas, jibere sal, — dedi Basymbek.

«Barymenen bazar, joqty qaıdan qazar». Fabrıka kollektıvi iske kiristi. Shoqpyt-shoqpyt saryshunaq terisin toqsan jamap, qyryq qurap kıim tige bastady. Seńseńnen sabalaq, bórikte jasalyndy. Báribir aıtyp aıtpaı nemene teri-aıaqkıim ónerkásibi bas basqarmasynyń bastyǵy Basymbektiń «táýir» basshylyǵy arqasynda. fabrıka bes mıllıon somǵa qaryz boldy. İske jaramsyz saryshunaǵyn qaıys-ábzel zavodyna qaıtadan

al deýge aýzy barmaı, oń qolyn sol qolymen kese almaı Basekeń otyr. Aqtaý meh fabrıkasy qyryq quraq shyǵaryp jatyr. Jospar aıdan aıǵa oryndalmaı qala beredi, qala beredi. Qora tórinde jatatyn áýpildek terisi bolmasa fabrıka taqyr muzǵa otyryp qalǵandaı eken, onyń bolǵanyna da shúkirshilik.

1953

---