InfoHub Logo

Ertede jaýyzdyǵy sheksiz bir han bolypty. Talaı jandy ja­zyqsyz qorlap, qan qaqsatypty. Aq degeni alǵys, qara degeni qarǵys eken. Qol astyndaǵy qara halyq ádilet izdep zar ılepti.

Hannyń qaıda júrse de janynan tastamaıtyn, kóziniń qara­shyǵyndaı kóretin ótkir almas qylyshy bar eken.

Bir kúni álgi almas qylysh baıqaýsyzda hannyń qolyn kesip ketip, qanyn sýdaı aǵyzypty. Ashýlanǵan han nókerleri men ýázirlerin jınap alyp:

— Talaı jyl janymdaǵy senimdi joldasym edi. Almas qy­lysh­ty tastaı salýǵa kózim qıar emes. Káne, buǵan qandaı jaza bar? — depti.

Ýázirlerdiń úlkeni ornynan turyp:

— Ýa, qudireti kúshti han ıem, Sizge istegen aýyr kúnási úshin ony on jyl qapas zyndanǵa qamap, azaptaý kerek. Tot basyp shirip, ózi-aq joq bolady, — dep hanǵa taǵzym etipti.

Otyrǵandar bas ýázirdiń sózin bir aýyzdan maquldapty.

Hannyń qoly da jazylyp, kúnde serýen, kúnde toımen kóńildi júrip jatypty. Kózdi ashyp-jumǵansha on jyl da ótipti. Bir kúni baıaǵy almas qylyshy esine túsken han:

— Baryp kórińdershi, — dep ámir etipti.

Almas qylysh sol kúıinshe qylpyp tur eken.

Ashýlanǵan han:

— Káne, munan tezirek qutylýdyń jolyn aıtyńdar, áıtpese osy qylyshpen bastaryńdy alam, — dep janyndaǵylardy qaharly kózimen ata qarapty.

Aqylshy qyryq ýázirdiń quty qashyp, eńseleri túsip ketipti.

— Qudiretti hanym, — dep bir kezde ekinshi ýázir jasqana ornynan turypty. — Otqa ábden ustap, sýǵa salyp kóreıik. Qaıter eken?

Han kelisipti. Almas qylysh úsh kún ot ishinde, úsh kún sý astynda jatsa da óńin bermeı, burynǵy kúıinde qylpyp tur eken.

Han da, ýázirleri de endi ne isterin bilmeı daǵdarysypty. Aqy­ry, olardan úmit úzgen han amalsyz halyqqa:

— Kimde-kim meniń qolymdy kesken almas qylyshqa oıymnan shyǵatyndaı jaza tapsa, at basyndaı altyn berem. Jazasy oıymnan shyqpasa, basyn alam, — dep jar saldyrypty.

Nebir qarny jýan bıler de, ásheıinde danyshpansyp, keýde soqqan qasqa bas ákimder de ári oılanyp, beri oılanyp, esh amal tappapty.

Kúnderdiń bir kúni ústi-basy alba-julba, kóz ashqaly qoı so­ńynda júrgen Tazsha bala hannyń aldyna kelip bas ıip, taǵzym etipti.

— Dat, taqsyr!

— Aıtaryń bolsa aıt! — depti han.

Tazsha bala han aldynda jatqan taza quryshtan quıylǵan ótkir almas qylyshqa qarap turyp:

— Qudiretti han ıem! Bunyń birden-bir jazasy — ashanaǵa berip, qara jumysqa salý, — depti.

Sóıtip, almas qylysh ashanadan bir-aq shyǵypty. Aspazshylar onymen et týrap, súıek shaýypty, qamyr kesipti. Nendeı aýyr jumysqa salsa da, almas qylysh burynǵy qalpynan qaıtpaıdy. Qaıta kúnnen-kúnge shynyǵyp, burynǵydan da jarqyraı, shyraılana túsedi.

Ashýly han Tazsha balany aldyna shaqyrtyp alady.

— Meni aldaǵanyń úshin endi seniń basyńdy alam, — deıdi han.

Tazsha bala saspaıdy.

— Ýa, qudiretti han ıem! — deıdi Tazsha bala. — Sizdiń almas qylyshyńyz esh qospasy joq taza bolattan quıylǵan eken. «Almas qylysh qap túbinde jatpaıdy» degendi bilýshi me edińiz, bolatty jaza kesip, qorqytam deý — aqymaqtyq. Ol ıilmeıdi, ıilse synady. Onyń birden-bir jazasy — syndyrý edi. Óıtýge kózim qımady da, az da bolsa, halyqqa paıdasy tısin dep, qara jumysqa salǵanym sol edi. Aıtyp boldym, al endi ne isteseńiz de rızamyn, qurmetti han ıem! — dep Tazsha bala han aldyna bas ıipti.

Oılanyp qalǵan han Tazsha balany óltirýge qoly barmaı, at basyndaı altyn syılap, shyǵaryp salypty.

---