InfoHub Logo

1964 jyldyń kúzinde Qulsary poselkesinen Abaı atyndaǵy orta mektepti bitirgen soń, Almaty qalasyna baryp, zootehnıkalyq-maldárigerlik ınstıtýtyna túse almaı aýylǵa kelsem, bizdiń úı Jem boıyndaǵy Altyntapqan jaılaýynda otyr eken. Kele «Komýnızm tańy» keńsharyna kómekshi shopan bolyp ornalastym. Kákem Ospan (ákemdi osylaı ataıtynmyn) otardy tańerteń órgizip, túske deıin jaıyp keledi de, men tús qaıta sýatqa aıdaıtynmyn. Birde kókem óriste qonyp otyrǵan qaraqustyń janynan ótip bara jatqanda, qaraqus kenetten jalp etip ushyp, astyndaǵy asaýlaý aty úrkip ketedi de abaısyz otyrǵandyqtan atynan qulap túsedi. Biraq júgeninen aıyrylmaı, shyǵyp ketken qolyn moınyna asyp alyp, atyna ózi minip aýylǵa keledi.

Ol meni Qazybektegi ferma ortalyǵyna jumsap: «ferma meńgerýshisi Ábdirge jaǵdaıdy aıtyp, mashına surap, synyq salatyn Qaıshybaı qartty alyp kel» – dedi. Men álgi kákemdi jyǵatyn úrkek asaý atqa mine sap qamshy bastym. Altyntapqan men Qazybektiń arasy jıyrma shaqyrymnan kem emes. Jastaıymnan taı qunandarǵa bas bildirgen, alaman báıgege shaýyp «báıge bala» atanǵan men bar ashýymdy ákemdi qulatyp qolyn shyǵarǵan shabdar attan alyp, shaýyp kelemin. Qara terge malshynǵan at teńselip keledi. Altyntapqan jalynan temen qulaǵan kezde joldaǵy Amanbaı toǵaıynan shı tartyp júrgen kisini kórdim. Qasynda túıesi jaıylyp júr. Tusynan óte bergen meni qolyn bulǵap shaqyrsa da men oǵan qaramaı óz jónimmen shaba berdim. Asyǵys edim. Sóıtkenshe bolmaı «Amanbaı jertólesi» atalatyn shuńqyrdyń janyna kelip qalǵanmyn. Jertóle janynan ótetin jol taqtaıdaı tegis bolatyn. Jıyrma qadamdaı jerden osy tusta jaǵasy jarqabaqtaý bolyp keletin Jem ózeni syldyrap aǵyp jatyr. Jaz mezgilinde úzilip, bólek-bólek qarasýlarǵa aınalatyn ózenniń arnasy bul tusta úzilmeıdi.

Álgi jertóleniń dál tusyna kelgende shaýyp kele jatqan atym súrinip ketti de omaqasa qulady. Ol jerde súrinetin de esh nárse joq edi. Men qulamaı attyń ústinde otyryp qaldym. At tumsyǵymen jer súzdi de miner qaptalǵa aýyp tústi. Erdiń ústinde otyryp qalǵandyqtan sol aıaǵym attyń astynda qaldy. Attyń bar salmaǵy aıaǵyma túsip aýyrsynyp kettim. Aıaǵym attyń astynda qalǵandyqtan at turǵan soń baryp men de turdym. Biraq júgennen aıyrylyp qalǵan edim. Shiderlemeseń tusaýymen de ustatpaıtyn qashaǵan shabdar silkinip-silkinip jiberip, álgi shı tartyp júrgen adamǵa qaraı júrdi. Ol aldynan shyqqanymen oǵan da ustatpaı ketti.

— Salaýmaǵalaıkúm aǵa, – dedim. Biraq ol kisi sálemimdi alýdyń ornyna jaqsylap turyp sheshemdi bir boqtap aldy da: «Ne bolǵanyn bilip tursyń ba? Áýlıeniń tusynan nege shaýyp ótesiń. Seni qulatqan Amanbaı áýlıeniń árýaǵy» – dedi de óz jónine júre berdi. Men óz jónimmen atymnyń sońyna erdim. Bir kezde júgen shubatylyp ketti de talǵa oratylyp qaldy. Atymdy ustap minip alyp, qaıta shapqanmyn...

Eseıgende eske túsken sol óreskel oqıǵa úshin Amanbaı atanyń árýaǵynan keshirim suraımyn. Keıin bilsem álgi jertóle atanyń jaılaýdan qystaqqa kóshken elden qalyp, bir jyl qystap shyqqan baspanasy eken. Jaz shyǵa el jaılaýǵa qaıta kelse Amanbaı atamyz olardy qyzyl shyraıly kúıinde kúlip qarsy alypty. Jalǵyz ózi qysta neni azyq qylǵanyn eshkim bilmeıdi. Basyndaǵy saıǵaq aǵashta qyzyl-jasyldy shúberek, oramaldar jalaýdaı jelbirep turatyn. Ol ári-beri ótken jolaýshylardyń, ne syrqatynan arylýǵa kelip túnegen adamdardyń Amanbaıǵa degen yqylas-nıetteriniń belgisi bolatyn...

Keshir meni Amanbaı!
Ol kezde men jas edim,
Qaıratyma mas edim.
Maqtaǵanmen dos edim,
Boqtaǵanmen qas edim.
Qulaǵymda ásem ún:
«Baqyt kólin keshemin,
Jumbaǵyńdy sheshemin.
Jalbarynbaı eshkimge,
Ózim óz bop ósemin» –
Deıtinmin.
Qıal-jemis jeıtinmin.
Eligip te jeligip,
Lázzatyna keı túnniń.
Kezim joqty jasqanǵan,
Tylsym kúsh kep aspannan,
Kókke alyp keterdeı,
Erekshe bop basqańnan,
Júretinmin.
Perishte ómir súretinmin,
Pendelerge kúletinmin,
Mensinbeı.
Al búginde mazaqtaımyn ózimdi,
Ar aldynda azaptaımyn ózimdi,
Dep: «Sol perishte sensiń be, eı?!»
...Jerge tústim
Tal besik bop terbeter,
Adam úshin barlyq qyzyq jerde eken...
Baǵyndyrar ómir qatal zańyna,
Ótken kúnder endi ustatpas saǵym, á?!
Bilmeıtinder qarsy júzip opat bop,
Biletinder utady eken baǵyna.
Eshkim máńgi otyra almas patsha bop,
Dúnıeniń taǵyna.
Qalsa boldy ózge esimdi unatyp,
Kete berer seni taqtan qulatyp,
Kete berer aıamastan jylatyp.
Sosyn sola beredi,
Turǵan baǵyń gúl atyp.
...Dúnıeniń jalǵandyǵyn túsinbeı,
Jatamyz ǵoı, jatamyz.
Bul ómirge táı-táı basqan botamyz.
Urpaqtary bóskendikten tek qana,
Bolǵandardyń keıbiriniń aty ańyz.
Bıliktegi qatygezdik Patsha atyn shyǵarǵan.
Oılanamyn, oılanǵanmen men osyny uǵa alman.
Bıliktegi jumsaqtyǵyń eldi erkine jibergen,
Buǵan, buǵan jylar ma ediń, kúler me eń?!
«Quldy jiberseń erkine,
Kúnde tyshar bórkińe».
Sana-sezim bıik bolyp, dep oılaımyn búgin men,
Durys bolar, durys bolar zańǵa ǵana júgingen.
Ómir zańy týamyz da, ólemiz,
Nápsimizdi biraq áli bıleı almaı kelemiz.
Baılyq qana adamzatty shyǵara almas ushpaqqa,
Tabıǵatpen úndes bolý
Sizdi jalǵyz Jem boıyna qystatqan.
...Bas qatyryp ne qylamyn,
Bári pende óz jemsaýyn kúıtkenniń,
Siz tárizdi áýlıeler biren-saran óıtkeni.
Keshir meni, Amanbaı!

25.09.2010 jyl.

---