InfoHub Logo

1492 j Krıstafor Kolýmb tarapynan ashyldy dep bilinetin Amerıka qurlyǵy negizinde musylmandar tarapynan tabylǵan. Buǵan baılanysty kóptegen derekter bar. Birneshe mysal keltireıik:  

- Germanıanyń Frankfýrt qalasynda turatyn jáne Gete ýnıversıteti arab jáne ıslam tarıhy ınstıtýtnyń dırektory profesor Fýat Sezgın Bylaı deıdi: «Islam geografıasy boıynsha 26 jyl eńbek ettim jáne kóp pikirler qalyptastyrdym. Amerıkany Kolýmbtan buryn musylmandardyń tapqanyn jazdym. Musylmandardyń, Kolýmbtan qanshama jyl buryn Amerıkaǵa jetip barǵandyǵyna senimdimin. Tipti musylmandar júzdegen jyldar boıy Amerıkanyń kartasyn syzýmen aınalysqan. Qazirgi qoldanymdaǵy Afrıka, Azıa jáne Evropaǵa  qatysty kartalar musylmandar tarapynan syzylǵan. Vasko da Gamanyń ózi de musylmandarǵa tıesili karta arqyly Úndistanǵa barǵan»

- Tarıh jáne pikir jýrnaly 2005 qarasha aıyndaǵy sanynda Amerıkanyń musylmandar tarapynan ashylǵandyǵyn negizgi taqyryp etip keńirek maǵlýmat berdi.

- Kolýmbtyń balasy Evropadan batysqa qaraı da teńiz jolymen júrýge bolatyndyǵyn ákesi Genýıada kezdesken musylman teńizshilerinen estigendigin aıtqan.

- Til ǵalymdary Kolýmbtan burynǵy zamandarda jergilikti turǵyndardyń (qyzyl teriler) tilderinde arabsha sózder bolǵandyǵyn anyqtaǵan. Kolýmb Kýba jaǵalarynda úrmeıtin ıtter kórgen. Bular Batys Afrıka elderine tán ıt bolatyn, ıaǵnı eski jer men jańa jer arasyndaǵy kópir alǵash bolyp musylmandar tarapynan qurylǵan bolatyn.

- 1787 j Bostonda qazba jumystary kezinde kóne aqshalar tabyldy. Garvard ýnıversmıtetinde zerttelgen bul aqshalardyń 9-10 ǵasyrlarǵa tán samarqandtyq dırhamdar enkendigin anyqtaǵan. Dırhamdardyń betinde « Lá ılahá ıllallah, Muhamadún Rasýlýllah, ýá bısmıllah» dep jazýly edi.

- Nevadadaǵy qazba jumystarynda tasqa qashalyp jazylǵan VII ǵasyrǵa tán «Allahtyń atymen», «Muhammed nábıAllah», «Sháıtan búkil jamandyqtardyń negizi» degen jazýlar tabylǵan.

- AQSH ǵylym óner akademıasynyń múshesi, profesor Barrı Felldiń málimdeýinshe munda (AQSH-ta) VII-VIII ǵasyrlarda musylmandar ómir súrgen.

- Kalıfornıa ýnıversıtetinen arheologtar profesor Robert Heızer jáne profesor Martın Baýmhof jasaǵan qazba jumystarynyń nátıjesinde Nevadada Islam men ǵylymnyń, ásirese teńizshilik mektebi bar bolǵandyǵyn anyqtaǵan. Iaǵnı hazreti Osman jáne hazreti Álı dáýirinde musylmandar Amerıka qurlyǵynda teńizshilik dáristerin bergen.

- Arab tarıhshysy jáne jaǵrafıa ǵalymy Mesýdı (956 j qaıtys bolǵan): «Musylmandar hazreti Muhammed aleıhıssalamnyń qaıtys bolýynan 15 jyldan keıin, hazreti Osmannyń dáýirinde Ispanıaǵa kirgen kezderinde aldarynan ushy-qıyrsyz Atlant muhıty shyqty. Ony da zertteýge kiristi.

- Dándi-daqyldardan júgeri Batys Afrıka jaǵalaýlarynan qajylyq saparyna shyqqan musylmandar arqyly Mysyrǵa ákelingen bolatyn. Bular Krıstafor Kolýmbtan buryn bolǵan Mámlúkter dáýiriniń tarıhshysy Ibn Fazlýllah ál-Omarı «Mesalık ál-Absar» atty kitabynda Mysyr hanzadasynyń 3000 qaıyqpen qaıta oralmaý nıetimen Amerıka qurlyǵyna ketkendigin jazǵan.

- Denıse Spelberg tarapynan jazylǵan «Thomas Jeffersons Quran, Islam and the Founders» atty ǵylymı kitapta bul taqyryp keńinen talqylanǵan.

- 1929 j Topkapy saraıynda tabylǵan Pırı Reıstiń kartalary osy kúnge deıin saqtalǵan Amreıka qurlyǵy kórsetilgen eń eski kartalardyń biri. Osmandyq teńizshi Pırı Reıs tarapynan 1513 j syzylǵan.

---