InfoHub Logo

Afrıka qurlyǵynyń batys bóliginde ornalasqan Tanganıka ózenine qaraı bir top arystan aqyryp kele jatady. Arystandardyń aqyrǵan daýsyn estigen maımyl shoshyp ketip, aǵashtyń basyna órmelep shyǵyp ketedi. Biraq tez arada kelin qalǵan arystandarǵa maımyl:

— Eı, arystandar, sender bosqa aqyrmańdar. Bul aımaq senderge qaramaıdy, — deıdi.

— Óı, aqymaq, súıkimsiz neme? Óziń bizge ne dep tursyń? Meniń atategimdi ataǵansha, atymdy nege bilmeısiń? — dep bir qart arys-tan ashýlanyp til qatady.

— Keshirińiz, esimińiz kim?

— Meniń atym Rıvýn. Rıvýn myrza, ań patshasy deseń bolady. Men myna turǵan týysqandarymnyń ishindegi eń úlkeni bolamyn.

— Jaqsy, Rıvýn myrza. Taǵy da aıtamyn. Siz qyrda, shólde, sóz joq, myqty shyǵarsyz. Alaıda myna kóldiń mańynda kúshti emessiz. Bul mańnyń óz atamany, qojaıyny bar.

— Ne dep tursyń, súıkimsiz keshshe neme? Jerge tússhi, jep qoıaıyn seni.

— Sabyr, siz momyn janýarlarǵa tıise bermeńiz.

— Qudaı tek bizdi ǵana jyrtqysh etip jaratty. Sondyqtan biz bárinen kúshtimiz.

— Tapqan ekensiń. Qazir men sýdaǵy myńdaǵan kúshtiniń birin shaqyrsam, álińiz jete me?

— Jetedi. Men ony jep qoıamyn.

— Solaı ma?! Endeshe kóreıik, — dep maımyl ysqyryp jiberedi.

Sol kezde ózenniń jaǵasyna birneshe qoltyraýyndar shyǵa ke­ledi. İshindegi bireýi maımyldyń betine qarap:

— Ne boldy? Nege shaqyrdyń? — deıdi.

— Myna turǵan arystan, dálirek aıtqanda, Rıvýn myrza, dúnıe júzindegi eń kúshtimin deıdi ózin.

— Bul Rıvýn ottaǵan eken. álemde eń kúshti biz bolamyz.

— Eı, aqymaq qoltyraýyndar. Ne dep tursyń bizge. Men sen-derdiń bárińdi toıyp jemesem be? — deıdi arystan.

Sonda butaqta otyrǵan maımyl:

— Bári de ádil ótsin. Jalǵyz Rıvýn myrzaǵa barlyqtaryńyz jabylmańyzdar. İshterinde álsizi, tájirıbesi azy qaısy, sol Rıvýn myrzaǵa aıqasqa shyqsyn. Al men bolsam ádilqazy bolaıyn.

— Jaqsy, — dedi bir jasy kelgen azýly qoltyraýyn. Ol jan-jaǵyna qarap alyp bylaı deıdi. — Myna turǵan, jas, tájirıbesi az Vıvat esimdi omyrtqasy áli bekimegen qoltyraýyn aıqasqa shyqsyn.

Osy kezde qarty arystan Rıvýn qýlyqqa kóship, ishindegi eń kúshtisine:

— Iamýn, sen anaý turǵan ońbaǵanmen jekpe-jekke shyq ta, aıamaı óltir, — deıdi. Endigi sózin qoltyraýyndarǵa arnap, shart qoıady.

— Eı, aqymaq qoltyraýyndar, eger meniń Iamýnym jeńse, sender myna ózennen birjolata ketesińder. Bul meken bizge qaraıtyn bolsyn.

— Jaqsy, kelistik, — dedi qart qoltyraýyn. — Esińizde bolsyn, meniń esimim — Nýrkaın.

— Atyńdy bilgim kelmeıdi. Káne, Iamýn daıyndal.

Osy kezde butaqta otyrǵan maımyl jerge túsedi. Qazylyq jasaýǵa kirisedi. Bul ýaqytta Vıvat pen Iamýn arasyndaǵy jekpe-

jekti tamashalaýǵa qoltyraýyn, arystannan basqa sýsıyrlar, pilder, býıvoldar, totyqustar, zebralar, qumyrsqalar — bári jınalyp qalǵan bolatyn.

Maımyl:

— Bir, eki, úsh, bastaldy, — dep baraban soǵady.

Arystan aıqaılap kelip qoltyraýyndy tisteı jóneledi. Alaıda terisi qalyń ári qatty qoltyraýyn aýyrsynýdy sezinbeıdi. Qalaı degende de jyrtqyshtyń qany bar Vıvat quıryǵymen Iamýndy bir urady, eki urady, úsh urǵanda arystan álsirep qu-lap qalady. Vıvat shap berip Iamýndy jeı bastaıdy. Osyny

kórgen Rıvýn ishindegi eń kúshtisin jegen tájirıbesi az, jas qol-tyraýynnyń kúshtiligin ishteı moıyndap qasha jóneledi. Sol sátte onyń artynan basqa arystandar da ilese ketedi. Buny kór-gen basqa ańdar:

— Uıat-aı. Ań patshasy dep júrgen arystan kúshti emes. Qaıdaǵy jas qoltyraýynǵa jem boldy. Álemde eń kúshti janýar — qol-tyraýyn, qoltyraýyn, qoltyraýyn, — dep jatty.

Al qart qoltyraýyn Nýrkaın bolsa maımylǵa:

— Búgin sen jaradyń. Aldaǵy ýaqytta bizge jemtikterdi alyp kelip tur. Shetinen bárin jeńip, toıyp jeıtin bolaıyq, — dedi.

Bul kezde qoltyraýyndar arystandy bólshektep alyp, apyl-ǵupyl jep jatqan bolatyn. Al sýsıyr bolsa ishteı: «Shirkin, eger mende de sender sıaqty jyrtqyshtyq qasıet bolǵanda ǵoı» dep qoltyraýyndardyń súısinip jep jatqan jemtigine tesile qarap qalypty.

Sol kezden beri arystan qansha jerden shóldese de ózen-kól­shikterge kóp jaqyndamaıtyn bolypty. Alaıda maqtanyp, kó­pirip sóılegendi unatatyn arystan qyrda, shólde minez kórsetýdi toqtatpapty. Anda-sanda kólshikke sý ishýge keledi eken. Sý isheıin dep turǵanda qoltyraýyndy kórse: «Sen tek ózen-kólshikte ǵana kúshtisiń» dep oǵan aqyrmasa da, azý tisterin kórsete-tini osydan qalsa kerek.

---