InfoHub Logo

Ásirese Kúltaıǵa anaý bet-aýzyn qanshıedeı etip boıap, betinen eki qoly eli ketpeıtin Jamaldyń aıtqan sózi ótip ketti-aý. Taǵy qandaı kekesinmen aıtty deseńshi:

— Seniń jigitiń nemene ózi, adam ba, áldekim be qaladan aýylǵa qashady. Sondaı da mádenıetsizdik bola ma eken. Eń bolmasa aýzyn býǵan ógizdeı ózi kete berse eken, «júrińder, komsomolester, aýylǵa mádenıet egeıik» dep jurtqa jar salady. Seniń mádenıetsiz jigitińniń «mádenıet egeıik» degen sózi árkimniń-aq búıirin qyzdyryp, búgin meniń Qamalym da elirip: «Men nemene, Qulbaıdan kem be ekem, ol aıaqkıim fabrıkasynyń ataqtysy bolsa, men tigin fabrıkasyndaǵy ozatpyn. Ol biletin tehnıka tilin men de bilem» degendi shyǵarypty. Sen ol maımurynyńdy nege tyıyp qoımaısyń,— dedi-aý.

Onyń bul sózine Kúltaı yza bolyńqyrap qalyp: «Muryn óziniki ǵoı, ol bireýdiń murnyn alǵan joq, onda kimniń jumysy bar» dep ashýyn basqandaı boldy da, Qulbaı jaıyn, onyń fabrıkadaǵy belsendi komsomoles ekenin, onyń ne isteımin dese óz erki, óz pravosy ózinde ekenin aıtyp edi. Jamal oǵan áńgime tıegin aǵytyp kep jiberdi:

— Sen óıtip bosbelbeýlenbe. Erkek degendi erkine jibere berseń, erige beredi. Olardy basynan qolǵa almasań, keıin basynyp ketedi.

— E, erkinshe júrmegende men ony qalaı kisendeımin?

— Oıbaı-aý, ózińniń aqylyń bar qyz shyǵar dep júrsem, aqyldan shaınam eshtemeń joq eken ǵoı.

— Artyǵyńyz bolsa aýysarsyz.

— Óıtip keketpeı-aq qoı, biraq men saǵan adam bolatyn jaǵyndy aıtyp otyrmyn. Tyń jer, tyń jerdi qaıtesiń. Ol bir qulan jortpas quba jon emes pe? Jańa úı bolyp, esińdi bilip etekterińdi japqan kezde shańyraǵyńdy tútetip, ıt arqasy qıanǵa qańǵyp ne bar.

Jamaldyń qas-qabaǵyn kórip, ásemsip-bálsip aıtqan sózderi osy tárizdes boldy. Árıne, Qultaı onyń sózine artyq jaýap bergen joq tek: «Ol jerde de biz sıaqty adam turatyn shyǵar» deı salǵan bolatyn.

Biraq úıge kelisimen Jamalmen arada bolǵan áńgimeni oılap otyryp, Almalyq sıaqty ásem qalanyń kórki kózine elestep, ony tastap ketý óz oıynsha álde ne bolyp kórinip Qultaı sonyń sózine aýytqyp sala berdi.

Joldamasyn qolyna alyp úıine Qulbaı kirip edi, Kúltaı bulan-talan jylap otyr. Jylaýdan kózi qyzaryp, kóz eti bultıyp isip ketipti. Betine juqalap jaqqan opa kózden aqqan jaspen aıǵyzdalyp, sory shyqqan bylǵarydaı sataldanypty da qalypty. Qulbaı da Kúltaıdyń nege búlinip otyrǵanyn seze qoıdy. Onyń esine «qasynda otyryp myjyńdaı berse, kórgende kóresini áıelden kórersiń» degen turmystan bytyrańqyrap júrgen bireýdiń sózi túsip, júregi sý ete qaldy.

— Ne boldy, Kúltaı?

— Barmaımyn, Qulbaı.

— Qaıda barmaısyń?

— Qus qanaty sógilip, qulan tuıaǵy tozǵan qula dúzge barmaımyn.

— Barmaı-aq qoı. Óziń de barmaısyń.

Bul sóz Kúltaıǵa burynǵydan da jaman tıdi. Kúltaıdyń zyǵyrdany qaınap, yzaǵa býlyqty. İshinen qyzǵanyshtyń oty tutanyp, tútep sala berdi. Al Qulbaı bul sózdi ázirshe barmaı tura turar jáne óksigi basylyp, ókpesi tarqasyn degen oımen aıta salyp edi. Biraq Kúltaı ony basqasha túsindi. Onyń esine keshe qaıdaǵy-jaıdaǵylardy aıtyp otyryp «seniń jigitińniń oıy basqa» degen Jamaldyń sózi túse ketti. Kúltaı odan saıyn ókirip óksip jylady.

Seniń oıyń menen qutylý ǵoı,— degen sóz Qulbaıdy qatty renjitti. Olar budan buryn renjisip kórgen joq, tipti renjisetindeı ýaqyt bolǵan joq. Bar bolǵany qosylǵandaryna eki-aq apta boldy. Qulbaı qalaı aıtsa da, Kúltaıǵa tyń jerge attanýdy túsindire almaı-aq qoıdy. Keıin kelersiń dese Kúltaı odan jaman jylady. Sonymen biri tósekte etpetinen jatyp jylaýmen, biri oryndyqqa shoqıyp otyrýmen tańdy atyrdy. «Keshe qosylyp edik osy ýaqta, aırylǵaly otyrmyz kúnshýaqtanyń» keri keldi.

Osy kezde tereze aldyna kelip toqtaǵan mashınanyń gúrildegen motor daýsy estildi de, avtomobıl gýdogi «dýt dýt» dedi.

Kúltaı, men júrgeli turmyn, qoshtasalyq,— dedi Qulbaı.

— Júre ber,— dep Kúltaı zekińkirep aıtty. Budan soń qoshtaspaıtyny bilingen soń amal ne, ol chemodanyn alyp, esikke syrǵı berdi. Mashına motorynyń gýiline qulaq tigip, onyń ketetinine senbeı otyrǵan Kúltaı terezege kóz tastap edi, chemodan salyp jatqan Qulbaıdy kórdi. Ol jalań aıaǵyna kebistiń basyn ile salyp dalaǵa shyqqansha mashına zyrǵyp júrip te ketti. Úıge asyǵa qaıta kirgen Kúltaı kózindegi móltildegen jasy yrshyp asyǵys kıinip, vokzalǵa jóneldi.

Ol apyl-qupyl perron bıletin alyp, poezǵa shyǵyp edi, poezd naq Kúltaıdyń kelgenin kóre salyp júrýge ýádeleskendeı jaılap qozǵala bastady. Poezd júrip ketken soń Kúltaı barlyq múmkindiginen aırylǵandaı eńirep jiberdi. Kúltaı jylamaq túgil baqyrsyn poezd oǵan qarasyn ba, júrisin birden birge ekpindetip, aqyry júıtkip jóneldi. Bul mart aıynyń ishi edi.

Úıge kelgen Kúltaı ózin ózi qatty kinálady. «Sol bir Jamaldyń sózine erip... «Súıreńdegen jaman til súıgenińnen aıyrar» degen osy eken ǵoı». Ol alys jolǵa ketip bara jatqan joldasyn renjitkenine qatty ókindi.

...Poezdan túsken Kúltaıdy júk mashınasy alyp kep jóneldi. Kóz kórim jerdiń bári bir buldyry joq jap-jazyq jáne pisip turǵan sap-sary egin. Onyń mashına ústindegi oıy áli de toqtamaı keledi. Sovhoz dep júrgeni bes-alty úı shyǵar.

Mashına bir qalany aralaı kelip, jańa salynǵan aǵash úıdiń qasyna toqtady.

— Túsińiz,— dedi shofer. Kúltaı renjı, qabaǵyn shytqan boıy mashınadan tústi.

— Jolǵa tastap ketesiz be? Men endi nemen jetemin?

— Endi qaıda barmaqsyz?

— Baǵana ózińiz aıtqan sovhozǵa.

— Sol sovhozǵa, óz úıińizge keldińiz,— dedi shofer.

Ótinishtiń ókinishi qatty boldy-aý dep júrgen Kúltaı

búgin ótinishtiń qýanyshyna keneldi. Biraq arazdassa da artynan kelgenine namystanbady, ótinishten týǵan ókinish esine túsip, uıalyp ta, qyzaryp ta ketti.

1955

---