InfoHub Logo

Bul maqalamda ne týraly sóz qozǵaǵaly jatqanym, taqyryptan-aq kórinip turǵan bolar, sirá. Iá, rasynda 1907 jyly ókimet qoshtaýymen Peterbýrgte jaryq kórgen «Serke» gazetiniń ǵumyry tym qysqa boldy. Gazettiń eki basylymnan keıin birden jabylyp qalýyna ne sebep dep oılaısyzdar? Oǵan sebep, qazaqtyń namysyn oıatqan, halyqtyń qamyn jegen Mirjaqyp Dýlatovtyń «Bizdiń maqsatymyz» atty maqalasy edi. Al osy tusta birinshi oıymyzǵa keletini, gazettiń jabylýyna sebep bolatyndaı gazette ne jazylyp, patsha ókimetin ashýlandyratyndaı ol jerde ne aıtylǵandyǵy.Endeshe, kóńilge kóp suraq qondyrǵan maqalanyń úzindisimen bóliseıin. «Eń aldymen qazaq halqy – Rossıaǵa táýeldi halyq... Onyń eshqandaı pravosynyń joqtyǵy yza men kek týdyrady» degen sózinen oqyp otyrǵan oqyrmanǵa batyldyq pen namystyń rýhy seziletini anyq. Biz maqaladan Mirjaqyp Dýlatovtyń patsha ókimetiniń ozbyrlyǵyna, qazaq elin zat sekildi kórip, elemeýine degen ókpe-renishin baıqamyz.

Maqalanyń astarynda patsha ókimetine qarsy saıası mán bar. Naqtyraq aıtsam, Reseı otarlaý saıasatynyń tym shekten shyqqandyǵy men qazaq halqynyń qalaı joqtyń kúıin keship, qıyn kúnderdi bastan ótkerip júrgenin ashyq túrde patsha ókimetine joldaı otyryp jazǵan. Sol jyldardaǵy chınovnıkter, strajnıkter men ýrádnıkterdiń qazaq jerin ákesiniń tórindeı kórip, emin-erkin ómir súrip jatqanyn, al bizdiń qazaqtar ne isherge tamaǵy joq, ne jatar jeri joq, óz jerinde ózderi kún kóre almaı júrgendigin qynjyla bildiredi.

Maqalanyń eń ózekti tusy – otarlaý saıasatynyń saldarynan týǵan Reseı bodandyǵynyń aıaýsyz kórinisin sıpattaýynda. Chınovnıkterdiń qazaq dalasyna mujyqtardy jer aýdaryp, qara halyqtyń jerin talan- tarajǵa salyp, esh sebepsiz tartyp alyp jatqanyn, aýyldardy tonap uryp soǵyp, mujyqtardyń qanaýmen ótken kúnderin, eń soraqysy dinı kitaptarǵa tyıym salǵanyn jazǵan tusy boldy.

Maqala arasynda Dýma depýtattaryna jasaǵan ádiletsizdikti de tilge tıek ete ketken. Óz maqalasyn qalamger týǵan jerim dep janyn salyp eńbek etken elimizdiń myqtylarynyń dereý jazalanyp, ólim jazasyna kesilip jatqandyǵymen «Bul sottardyń sheshimderi boıynsha janymen, tánimen týǵan halqyna berilgen azamattar asylyp, atylyp ketti. Qazirdiń ózinde myńdaǵan erlerimiz shalǵaı jerlerde júr nemese túrmelerde otyr...» degen sózimen aıaqtady.

Sóılem sońyndaǵy myna bir erekshelikti baıqadyńyz ba? Kóp núkte. Bul kóp núkte qalamgerdiń áli de Reseı otarlaýyna qarsy aıtylatyn sózderiniń bitpegendigin kórsetip tur. Al búgingi tańda dál osylaı halyqtyń qamyn jeıtin qalamgerler bar ma, maqalalarymyzdyń sońy kóp núktemen aıaqtalýda ma..?

Baınazarova Arýjan

---