Asyrandy kıik
Medeý Bóribasardyń shabalana úrgen daýsynan oıandy. Úıdiń ishi áli qara kóleńke. Qyraýly terezeden bozamyq tartqan tańǵy sáýle ázer bilinedi. Urshyq ıirip kesh jatqan apasy shyrt uıqyda. Kishkene sotqar Ysqaq pen jalqaý Baısal kórpeni tepkilep, ysyryp tastapty. Talpaq tanaýlary pys-pys etedi. Túnde asyqqa talasyp, dúrdaraz bolǵan ekeýiniń bir jastyqqa bastary syıyp, momaqan keıipke jatqanyn kórip, Medeý myrs etti. «Tatýlasqan ǵoı tentekter!» — dep, keýdelerine kórpeni qaıta japty. Kókesiniń qaıys belbeýimen belin qynaı býynyp, ájesiniń ózine qoı terisinen ılep, shaqtap tigip bergen sary tondy jelbegeı jamyldy da, túlki tymaqty basa kıdi.
Qysqy kanıkýlǵa shyǵyp, Medeýdiń osy qıandaǵy qystaýǵa kelgenine úsh-tórt kún bolyp qaldy. Keshe kókesi kolhoz ortalyǵynda bolatyn úlken jınalysqa júrip ketken-di. «Balam, — dedi atqa qonyp jatqanda. — Men qaıtyp kelgenshe shesheńe qolǵanat bol. Qoı uly sáskege deıin bazda qamaýly jatpasyn. Erte turyp, ashyq qoraǵa shóp shash, astaýǵa tuz tók. Kún ashyq bolsa, Aqsaıdyń sókti jantaǵyna jaıyp kel». Bul kókesiniń ózine alǵash senim artyp, sharýa tapsyrǵany edi. «Atań on úshinde shabandoz bolǵan, al seniń toǵyz jasyńda ońdyrtyp báıgege shaba almaı júrgeniń mynaý», — dep shopandar toıynda kókesiniń ózine qatty keıigeni esine tússe, áli kúnge deıin qaraptan-qarap qatty qysylady.
Medeý qalyń kıinip tysqa shyqqanda Bóribasar quıryǵyn bulǵańdatyp aldyn oraı berdi de, qora jaqqa qarap órshelene úrdi. «Bul maǵan ne aıtyp tur, túnde qoıǵa qasqyr shapqan shyǵar», — dep ol albarǵa jetýge asyqty. Sol kezde shóp qoranyń qaýynan atylyp-atylyp shyǵyp jatqan sansyz kıikti kórip, ań-tań bolyp turyp qaldy. Qula túzge bezip ala jónelgen kıik úıirin Bóribasar tyrqyrata qýyp, bel asyryp, qaıtyp keldi. Jýyndy-shaıyndyǵa toıyp alyp, jyly kúrkede qara basyp uıyqtap qalǵanyna, shóp qoraǵa kıikterdi baıqaýsyz kirgizip alǵanyna qatty qınalyp keshirim suraǵandaı Medeýdiń etigin jalaı bastady.
Bıyl qys qatty bolyp tur. Arqanyń qarly boranynan bezingen kıikter Qarataý asyp, Syr boıyna aǵylyp kelip jatyr. Qalyń toǵaıdy panalap, tiske basar ot izdegendeı. Keı túnderi aýyldyń da shetki kóshelerinen úıir-úıirimen údere úrkip júrgen kıikterdi kórýge bolady. Medeý «Qoı, sıyr, eshki sıaqty bulardy da qolǵa úıretip, baqsa ǵoı!» dep tátti qıalǵa berilip turǵanda, Aqsaı jaqtan oqtyn-oqtyn atylǵan myltyq daýsy estildi. «Urlanyp ań aýlap júrgenderdi báribir Batyrhan qoryqshy ustap alyp, sazaıyn tartqyzady», — dep kúbir ete qaldy ol. Jazyqsyz ań-qusty aýlaıtyndardyń myltyǵyn párshek-párshek etip syndyryp tastaǵysy-aq kelip tur. Átteń, áli jas!
Ol qoranyń qaryn kúrep, jazǵy kók ısi ańqyǵan shópti jaǵalaı shashty. Shóptiń sybdyryn estı sala bir-birin kımelep, qaýdy omyraýlap turǵan qoılardy osynda jiberdi. Tańǵy aıazdyń beti qaıtqansha endi shaı iship alsa da bolady. Kókesi únemi sharýany jaıǵap baryp, dastarhan basyna otyratyn.
Tamaqtanyp alysymen Medeý dálizdiń keneresine ilýli turǵan tobylǵy sapty, shymyr órilgen qamshyny qolyna alyp, úlkendershe qonyshyna suǵa saldy. Tanaýy pyr-pyr etip, jem dorbanyń túbin tyqyrlap turǵan Aqbaqaı oǵan qarady da, «e, tizginim seniń qolyńda bolsa, óriste erkin jaıylyp, qaryn qampıtady ekenmin» degendeı súlesoq tura berdi. Shynynda Aqbaqaıdyń buny balasynatyndaı bar eken, aıylyn tartýǵa boıy jetpedi. Balasynyń sharýaqorlyǵyna razy bolǵandaı apasy kúlimsirep kelip, oǵan kómektesti. Qoltyǵynan demep, erge otyrǵyzdy. Bir otar qoıdyń basyn qoǵamdap aldyna saldy.
Óriste shashaý shyqqan maldy álsin-áli qaıyryp turý Medeýge ońaı soqqan joq. Oty mol jerde qoılar bas kótermeı jaıylǵanda onyń ermegi — tranzıstor. Efırden berilgen ánderge keıde ózi de en dalany jańǵyryqtyryp qosyla ketedi. Kún eńkeıgende baryp maldyń basyn qaıyryp, aýylǵa bettedi. Osy kezde top sheńgeldiń túbi tysyr etkendeı boldy. Medeý selt etkenmen, Aqbaqaı úrikken joq, qamys qulaqtaryn túrip tura qaldy. Júregi qatty soǵyp, aldyna úńile abyrjı qarap edi, Medeýdiń kózine qalyńdap sur qodyqtyń jon arqasy shalynǵandaı boldy. «Qodyq dep turǵanym qasqyr bolyp shyqsa, qaıttim?» Myna oı basyna sap ete qalǵanda ol erden aýyp kete jazdady. Bóribasar top sheńgelge or qoıansha ytqyp jetip bardy da, shabalana úrdi. Qaýipti eshteńe joq, kele ber degendeı, ıesine jaltaq-jaltaq qarap qoıady.
Qoıdy senip tapsyryp ketken kókem myna usqynymdy kórse, «Bir tostaǵan kójeni bosqa bosatyp júr ekensiń, balam!» dep er-turmandy arqalatyp, aýylǵa jaıaý aıdar. Baıqap kóreıin, kókjal bop tura shapsa, Aqbaqaı jetkize qoımas dep, Medeý ózin qaıraı tústi. Uzyn aq taıaqty qysa ustap, atqa qamshy basty.
Top sheńgeldi alystan oraǵytyp kelgende oń jambasyn ala almaı jatqan kıikti kórdi. Qardyń ústi qyzyl josa qan. Jáýdirep qaraǵan janary sharasyzdyqty sezdirgendeı. Medeý at ústinen qarǵyp túsip, qas emes, dos ekenin bildirgisi kelgendeı onyń tamaǵynan qaıta-qaıta sıpady. Oń jambastaǵy jaraqat ájepteýir eken, qan saýlap toqtar emes. San etin oq tesip ótken. Manaǵy myltyq daýsy tegin bolmady. Endigi talaı kıikti jýsatqan da shyǵar. Keshe bir myltyqty adam úıge kep tústenip, terlep-tepship shaı iship ketken edi. Bul kıikti de atqan sol bolyp júrmesin? Dastarhannan dám tatqan myltyqty adamdy Medeý osy sát jek kórip ketti.
Ol moınyndaǵy bókebaıyn alyp, kıiktiń jaraqatyn tańyp tastady. Buny úıge jetkizip, mal dárigerine qaratý kerek. Áıtpese, aıdalada ıt-quzǵynǵa jemtik bolady dep mazasyzdandy Medeý.
Sonda qalaı muny úıge jetkizbek? Atqa arta almaıdy, al kóterip júrýge kúshi jete me? Medeýdiń esine kókesiniń shóp tasıtyn súıretpesi tústi. Dereý atqa qonyp, qoılardy úıdiń tóbesi kóringenshe uzatyp saldy.
Sosyn kıik jatqan top sheńgelge qaıtyp keldi. Uzyn-uzyn eki jyńǵyldy arbanyń tertesi tárizdendirip, attyń erine teńdestire baılady. Jyńǵyldardyń salaly bastaryn qyl shylbyrmen baılanystyryp qoıdy. Jas sharpydan syndyryp ákelip, jyńǵyldyń ústine qalyń etip tósedi. Kıikti súıretpege tańyp baılap tastady da, attyń shylbyryn qolyna alyp, jetekteı jóneldi...
Kanıkýl kúnderi aıaqtalyp, Medeý oqýǵa júrerde kıiktiń jarasy qaraqotyrlanyp jazylyp qalǵan edi. Jaqynda úıinen qýanyshty hat aldy. Kıik egiz laq týypty.
You Might Also Like
