InfoHub Logo

Jazǵy kanıkýlǵa shyǵysymen jaılaýǵa jetkenshe asyǵamyn. Jaılaý sovhoz ortalyǵynan atpen shyqqanda kúnshilik jer — Myńshuńqyr jazyǵynda. Kóktemde kókek kelisimen malshylar qystaýlaryn tastap, kókoraı shalǵyn, kógi mol osy jazıraly jazyqqa jetedi. Jylqyshy atamnyń úıi qazir sonda. Osy joly barǵanymda ala bıe aqqulaq qulyn týdy. Eki qulaǵy da qoıandikindeı appaq, kózi shymqaı qyzyl.

— «Qutty qonaq kelse, qoı egiz tabady» degen-aý, kempir, myna qulyndy osy balama atasam ba dep turmyn, — dedi atam meniń kekilimnen sıpaı túsip.

— Ataǵan-aq jón. Osy kúngi balalar qolyna qamshy ustaýdy da umytyp barady, eń bolmasa bul malsaq bop óssin! — dedi ájem bıe saýyp jatyp.

Aqqulaq qulyn enshime tıgesin qýanyshym qoınyma syımaı, ony sońyma ertip almaq boldym. Biraq alǵashqyda ala bıe mańaıyna da jolatpady. Onyń qantty jaqsy kóretinin biletinmin. Sondyqtan erteńgisin shaı ishkende ájeme kórsetpeı, shalbarymnyń qaltasyna bes-alty túıir táttini salyp alatyndy shyǵardym. Endi úıden shyqsam boldy, ala bıe «qant jegim kelip tur, tezirek jet» degendeı basyn shulǵyp, oqyranatyn boldy. Ájem kilemnen qalǵan tur jipten oıý-órnekti noqta toqyp berdi.

— Biraýyq qulyndy jetektep, shóbi shúıgin jerge alyp bar, bulaqtyń tunba kózinen sýǵar, jelmen jarysyp oınańdar, ol da bala ǵoı, — dedi. Shynynda bala sıaqty eken, týra Ábish inimdeı ańqaý.

Aıdalaǵa jetektep alyp baryp, jyńǵyldyń túbine jasyrynyp qalsam, aq qulaǵyn qaıshylap, qaıda bararyn bilmeı, meni kútip turady. Butanyń túbinen tura salyp qashsam, sonymnan qalmaıdy. Keıde menen ozyp ketetini bar. Mundaıda kádimgideı yzam kep, jerge otyra ketem. Ózine ókpelegenimdi bilgendeı, shóp julyp jegen bop kútip turady.

Bir kúni eshkimge de aıtpastan zootehnık Áýbákirdiń atyna mingesip, aýylǵa tartyp otyrdym. Úıge kelisimen Ǵaınıdyń besigindegi kúmis qońyraýdy sheship alyp, jol dorbamnyń ishine salyp qoıdym. Keshkisin kókem jumystan keldi. Qazir kúrishtiń sýshysy bolyp júr. Apam ádette ol kelisimen dastarqan jaıyp, samaýryn ákeledi. Shóldep, qatalap keldi ǵoı dep ylǵı eki kesege quıyp beredi. Kókem shaıdy ústi-ústine iship, mańdaı teri burq etkende baryp maǵan nazar aýdardy.

— Kempir men shal qýatty ma eken? Nege erte keldiń, qolǵanat bop, sharýa-jaıyna kómektespediń be?

— Erteń qaıta ketem jaılaýǵa.

Apam men kókem bir-birine qarady. Taq-taq etip aıtqan sózime de túsinbegendeı.

— Onda nege keldiń, álde ájeńniń qant-shaıy taýsylyp qalypty ma? — dedi apam.

— Iá, — deı saldym men syltaýdyń oıda joqta tabyla ketkenine qýanyp. Muny apamnyń ózi taýyp bergeni qandaı jaqsy boldy?!

Apam Ǵaınıdy besikke bólep jatyp:

— Janym-aý, kúmis qońyraýdy kim sheship alǵan, álginde tur edi ǵoı, — dep ony úı ishinen qarastyra bastady.

Jastyqqa qısaıǵan kókemniń arqasyna shyǵyp alyp, asyr salyp oınap jatqan Syrlybaı men Sabytqa: «Sender aldyńdar, tabyńdar!» — dep te urysty. Men osyndaı izdeý bolatynyn bilip, erte jatyp qalǵan bolatynmyn.

— Qanat, áı, Qanat!

Men kózimdi juma qoıdym. Uıyqtap jatyr eken dep oılaǵan bolýy kerek, qaıta mazalamady. Biraq ertesin jol dorbama shaı, qant oralǵan túıinshekti salyp jatqanda kúmis qońyraýdy kórip qoıdy.

— Bunyń ne, bópeńe oıynshyq ákep berýdiń ornyna besiktegisin sheship alasyń, á?! — dep maǵan keıı bastady. Úıge kúmis qońyraý úshin kelgendikten:

— Bul meniki, — dedim qońyraý ustaǵan qolymdy jalma-jan artyma tyǵyp. Birde «Muny kim ákeldi?» dep suraǵanymda, ózi «Atań bazardan saǵan arnap ákeldi» degen bolatyn.

— Endi bópeńe ber, uıalsańshy oıynshyqpen oınaýǵa, aldaǵy kúzde besinshi klasqa barasyń ǵoı, — dedi apam da daýysyn jumsartyp. Ursyp turyp daýysyn jumsarta sóılese, aıtqanyn isteı qoıatynymdy biledi. Biraq bul joly kúmis qońyraýdy bere qoımaspyn.

— Aqqulaq qulynymnyń moınyna taǵam...

— Aqymaqtyń aıtyp turǵanyn qarashy, bópeń jaqyn ba, qulyn jaqyn ba? — dep apam qońyraýdy qolymnan julyp aldy.

Men joldorbany tórge atyp urdym da, jaılaýǵa barmaımyn dep tabandap otyrdym da qoıdym.

— Qap, mynanyń qyrsyqqany-aı, á? Ájeń men atań qant-shaısyz qalady ǵoı endi, — dep apam ne isterin bilmeı shyr-pyr bolyp júr. Esiktiń aldyndaǵy jeroshaqqa sút pisirmek bolyp, qazan kóterip ketken apam:

— Qanat-aı, Qanat! — dep erkelete daýystady. Ernimdi dúrdıtip «Ne?» dep mińgirlep, oshaqtyń qasyna jaqyndadym.

— Qasymnyń balasy mashınasymen Myńshuqyrǵa barady eken, qalma endi, qońyraýyń qorjynnyń ishinde, ala ǵoı, — dedi apam.
Meniń de kúndikke kútkenim osy edi, ornymnan ushyp turdym. Joldorbamdy, qońyraýymdy alyp, úıden asyǵys shyqtym da, úlken jolǵa qaraı júgirdim. Biraq áldeneni umytqandaı kilt burylyp, qaıta kelip, apamdy qushaqtaı aldym. «Ne ushpaq kórsetem deısiń, sen de ketersiń betińniń aýǵan jaǵyna...» dep ursatyny esime túsip ketti. «Apa, — dedim erkelep, — úlken jigit bolǵanda eki qolyńdy jyly sýǵa malyp qoıamyn...». «Meniń Qanatym úlkeıgende eki qolymdy jyly sýǵa malyp qoıady» dep, bizdiń úıge urshyq ıirgeli kelgen kempirlerge meni maqtap otyratyn ózi.

Apam kúlimsirep:

— Aınalaıyn, muratyńa jet, bar endi, qalyp qoıasyń, — dep betimnen alma-kezek súıdi.

***

Mashına tús aýa jaılaýǵa jetti. Atam jylqylardy úıirip júr eken. Ol kózin kúnnen kólegeılep, biz jaqqa uzaq qarady. Quryǵyn kóldeneń ustaǵan kúıi aqqasqa atyna qamshy basty. Shapqan at qoısyn ba, kózdi ashyp-jumǵansha bizben qatarlasty. Atam shoferǵa toqta dep belgi berdi. Men mashınadan qarǵyp tústim.

— Aıtpaı ketkeniń ne, qamshynyń astyna alaıyn ba osy turǵan jerińde? Áke-sheshesin saǵynýyn munyń?! — dedi atam qamshysynyń tobylǵy sabymen aıyr qalpaǵyn bir shekesine qısaıta qoıyp.

Men joldorbamnan kúmis qońyraýdy alyp, shyldyrlattym.

— Aqqulaq qulynymnyń moınyna taǵamyn! — dedim kinámdi jýyp-shaıǵan bolyp.

— Maıyspaı, min atqa, pátshaǵar! — dedi atam shyrt túkirip tastap. Bul onyń jumsaryp, maǵan ishi jylyǵanynyń belgisi. Al ájemdi shaı-qantpen-aq qýanttym.

— Sen, shal, buǵan ursyp júrsiń-aý, áli-aq bizdi asyraıtyn osy bolady. Kórdiń be, aqyldy ózi, anaý-mynaý emes, úndi shaıyn ákelipti, — dep mańdaıymnan súıip jatyr. Ájem men apam ylǵı da mańdaıymnan súıedi, al atam men kókem meni jaqsy kórip tursa da, retin taýyp ursýǵa beıim.

Ájem ertesine otyra qalyp, kilemnen qalǵan túrli jipten qońyraýyma baý esip berdi. Kúmis qońyraýdy qulynnyń moınyna taqqansha asyqtym. Aqqulaq ádepkide syńǵyr qaqqan dybystyń qaıdan shyqqanyn bilmeı elegizip, úrkip, úıdi aınala shaýyp júrdi. Shapqan saıyn moınyndaǵy kúmis qońyraý syńǵyrlaı túsedi. Ol quldyrańdap shaba beredi, keıde «mynaýyńnan qutqar» degendeı maǵan kelip tyǵylady.
Arada áldeneshe kún ótti. Bir kúni túnde shoshyp oıandym. Qara jaýyn quıyp tur. Kıiz úıdiń ár jerinen aqqan tamshylarǵa shelek, legen qoıylypty. Aspan shytynap jarylyp, qulap túskendeı bolady da, artynsha naızaǵaı jarq-júrq etip, úıdiń ishin kúndizgideı jap-jaryq etip jiberedi. Jaýyn seldetip-seldetip baryp basyla qalady. Uıqym kelmeı, biraz jattym. Kózim ilinip bara jatqanda taǵy da oıanyp kettim.
Atamnyń aıtaqtaǵan daýsy daladan estildi. Aqtós te shabalanyp úrýde. Myltyq gúrs etip atyldy. Sálden soń atam sýlyǵyn qaýdyrlatyp, úıge kirdi.

— Ol ne, ata?! — dedim qoryqqanymdy bildirmeı. Bilse, ursady ǵoı.

— Aınalaıyn, oıaýmysyń? Seniń kúmis qońyraýyń aman saqtap qaldy maldy. Qońyraý bolmaǵanda der kezinde oıanýym da ekitalaı edi, — dep atam meni aınalyp-tolǵanyp jatty.

Túnde uıalas qasqyrlar jelide baılaýly jatqan qulyndarǵa jer baýyrlap jaqyndaı túskende aqqulaq qulyn typyrshyp, bir ornynda turmapty. Sonda kúmis qońyraý qatty shyldyrlap, atamdy oıatqan eken. Muny atam tańerteńgi shaı iship otyrǵanda jyr etip aıtty. Munan soń da kúmis qońyraýdyń atama kóp paıdasy tıipti. Qara sýyq jelge, boranǵa yǵyp ketken jylqylardy aqqulaq qulynnyń moınyndaǵy qońyraýdyń únin alystan estip, taýyp alady eken.

Akqulaq qulyn aldaǵy jazda taı bolady, jaılaýǵa barǵanda bas bildirip, báıgege qosam.