InfoHub Logo

Qaı zaman bolsyn oqýdyń mańyzy zor. Sebebi adam bilim men ǵylymnyń arqasynda jetistikke jetedi. Ult zıalylarynyń biri Ahmet Baıtursynuly «Oqý jaıly» maqalasynda «Bul kúnde oqýdyń kerek ekenine eshkimniń talasy joq» dep oqýdyń mańyzyn taǵy eske saldy. XX ǵasyrda ult ustazynyń pýblısısıkasynda oqý jaıly, sonyń ishinde bastaýysh bilim jaıly birneshe maqalalary jaryqqa shyqty.   

Ahańnyń «Qazaq» gazetinde redaktor bolǵany málim. Gazettiń basty baǵyty aǵartýshylyq máselesin qamtydy. Máselen, «Qazaqsha oqý jaıly» maqalasynda oqýdyń mán-jaıy men mańyzy jaıly jazylǵan. Sonymen qatar, XX ǵasyrdyń bastaýysh bilim berý salasyndaǵy bala oqytýǵa arnalǵan josyqtyń áli jasaýǵa kelmeıtindigi baıandalady. Óıtkeni halyq arasynda álippe endi jasalyp, din jaıynda, esep oqytatyn, jaǵrafıa men tarıhtan habar beretin kitaptar áli shyqqan joq edi. Ahmettiń ózi «Sondyqtan programma degen sóz ázir erterek. Áýeli biz bala oqytatyn kitaptarymyzdy túzep, saılap alyp, sonan soń neden bastap, nege sheıin oqytatynymyzǵa josyq belgileýge durys» dep baǵyt-baǵdar beredi. Eń aldymen ult ustazy balany oqytpastan buryn birneshe jumystardyń sheshimin tabý kerektigin jazdy. Bala oqytatyn muǵalim áýeli balalarǵa úıretetin nárselerin ózi jaqsy bilýi kerek. Odan keıin balanyń tabıǵatyna kóńil bólip, ishki sezimine úńilýi qajet. Bul turǵyda Ahmettiń kótergen máselesi qazirgi zamanmen ushtasyp otyr. «Mekteptiń jany - muǵalim» demekshi ustaz shákirtten bilimdi, ári jan dúnıesin túsine alýy mańyzdy. Tipti búginde balamen sóılese almaıtyn mamandardyń pedagogıka salasyna kelýi jıelep barady. Pedagogtardy daıarlaý kezinde psıhologıa pánin oqytý beker emes.

Ahań bastaýysh bilim salasyna kóńil bólý kerektigin alǵa tartty. Qazirgi kezde bastaýysh bilim berý salalarynda olqylyqtar jeterlik. Bastaýyshtan durys bilim almaǵan bala joǵary synypqa kelgende bilimdi meńgere almaıtyny anyq. Sebebi bilimniń bári balanyń jastaıynan qalyptasady. Oqý quraldardyń jaǵdaıy da búginde kóńil kónshitpeıdi. QR Bilim jáne ǵylym mınıstiri Ashat Aımaǵambetov «Tipti 3-4 synypardyń taqyrytary kúrdeli. Sabaqty bekitý, qaıtalaý ýaqyty bolýy kerek. Eger bala baǵdarlamany meńgere almaı qınalsa, onyń oqýǵa degen qyzyǵýshylyǵy men yntasy joǵalady» dep bastaýysh bilim salasyndaǵy oqýlyq pen oqý baǵdarlamasyn qaıta qaraý kerektigin aıtty.

Ahań «muǵalim muǵalimdik ǵylymyn oqyp shyqqan adamdardan bolý tıisti» deıdi. Muǵalimdi de daıarlaý máselesi bul maqalady qozǵalǵan. Sebebi balaǵa kerek tálim-tárbıeni muǵalim beredi. Kezinde qazaqtyń kózin ashyp, táýelsizdik rýhyn kótergen «Qazaq» gazetimen úndes «Sadaq» jýrnalynyń «Muǵalimdik týraly» maqalasynda J. Tilepbergenov muǵalimderdi daıyndaıtyn kýrstar ashý kerektigin jazady. Budan Ahmettiń kótergen máselesi ózge de azamatardyń qoldaǵanyn jáne sol zamanda muǵalimderdi daıarlaý máselesi kerek bolǵanyn ańǵaramyz. Qazirgi tańda da muǵalimderdiń biliktiligin arttyrý kýrstaryn júrgizý qolǵa alyndy.

Ahań maqalada sol kezdegi muǵalimderdiń kemshilikterin batyl jazdy. Olardyń qateligi – balany áripti tanymastan buryn dybyspen oqytpaýy. Bilim salasynda 2016 jylǵa deıin bolǵan álippeniń alǵashqy betterinde áripterden emes, sýretterden bastalýy beker emes. Sebebi bala eń aldymen sóıleý arqyly, dybystaý arqyly áripterdi tanıdy. Keıin jańartylǵan bilim berýge kóshken kezde álippeniń ornyna jańa «Saýat ashý» kitaby qoldanyldy. Bul oqýlyq 1-synyp oqýshylardyń meńgerýine aýyr boldy. Sebebi oqýlyqtaǵy nusqaýlyqtar tym kóp. Ony árip bilmeıtin bala qaıtip oqysyn? Qýanyshymyzǵa oraı, 2021-2022 oqý jylynda Ahmet Baıtursynulynyń ádistemesimen daıyndalǵan álippemen oqýshylar mektep tabaldyryǵyn attady.

Bilim berý salasynda ult ustazynyń oılary búginde ózektiligin joımaı, ádistemesi pedagogıkada qoldanylýda. Eldiń bolashaǵy bilimdi jastardyń qolynda ekenin sózsiz. Sol bilimdi jastarymyz jastaıynan durys alýy kerek. Ahań maqalada: «...áýeli biz eldi túzeýdi bala oqytý isin túzeýden bastaýymyz kerek. Nege desek, bolystyq ta, bılik te, halyqtyq ta oqýmen túzeledi» degen eken.

Oljas PAVLIK, Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ jýrnalısıka fakúltetiniń  1-kýrs stýdenti

---