InfoHub Logo

Búgin biz esimi qazaq tarıxynda máńgi qalǵan tulǵamyz Axmet Baıtursynovtyń "Qazaqtyń ókpesi" atty maqalasyn taldamaqpyz. Bul maqala sol zamanǵy maqalalardan erekshe joldaýymen, ózge tynysymen daralanatyn birden-bir aıryqsha maqala.

Maqalanyń túp negizi men mán-maǵynasy qazaq xalqyna úndeý retinde jazylǵan. Qazaq eliniń qoǵamdyq sanasyn oıatýǵa baǵyttalǵan bul maqala áleýmettik máselelerge den qoıa otyra, qazaq xalqynyń aıshyqty beınesin kórsetedi. Avtor qazaqtyń ókpesi oryndy ma, oryndy emes pe degen oıdy basshylyqqa alyp, qoǵam jaǵdaıyn zerdeleı túsedi. Ókpesi qara qazandaı xalyq jaǵdaıynyń túbinde qarańǵy ómir jatqandyǵyn aıqyndaıdy. Basqa túsken qıynshylyqtyń qaıdan kelgenin boljaı almaı, san soǵyp qalǵan xalyqtyń óz ókpesin árkimnen bir kóretinin synaı jetkizgen. Qoǵam sanasynyń jahandanýyna negizdelgen bul maqala qazaq ómiriniń keleshek ómirine de úlken áserin tıgizdi. Aǵartýshylyq pen ǵylym-bilimdi basty orynǵa qoıǵan avtor óz sózderimen qazaqty oqý-bilimge, ulttyq sanany oıatýǵa, qoǵam jaǵdaılaryna jan-jaqty kózqaras tanytýǵa, synı oılaý júıesine keń etek jaıyp, mádenıet pen ónerdiń shyńyna shyǵýǵa shaqyrǵan. 

Axmet Baıtursynov:

"Estekti jurdaı ǵyp, túbine jetken – nadandyq penen jalqaýlyq" dep xalyqtyń basty jaýyn naqty kórsetedi. Bul sózimen nadandyq qasıeti adamnyń boıynda ósýge, damýǵa jáne jańa bilim alýǵa qarsy turyp, olqylyqqa ákeletinin týra jetkizedi.

«Oljaly jerde úlesten qaǵylǵanymyz, ordaly jerde orynnan qaǵylǵanymyz, joraly jerde joldan qaǵylǵanymyz bári nadandyq kesapaty»,-deı kele avtor nadandyq adam boıyndaǵy eń jaman qasıet ekenin jete uǵyndyrady. Axmet Baıtursynov ult pen ultty teńgeretin óner, ǵylym, mádenıet ekenin aıtyp,oqý-bilimge den qoıady. Odan bólek ardaqty ult zıalysynyń úmitsiz shaıtan degen xalyqtyń talapsyzdyǵyn zor nalymen jetkizgenin baıqaýǵa bolady. Shara qylmaıtyn xalyqtyń qur bosqa úmit artyp otyrǵandyǵynan eshqandaı nátıje shyqpaıtyndyǵy tyǵyryqqa tireıdi. Al bul tyǵyryqtan shyǵýdyń eń bir tıimdi joly oqý-bilimge nazar qoıyp, eńbek jolynda aıanbaı eńbek etý, talaptaný dep damýdyń jańa belesine shaqyrady. Qoǵam teńsizdigi jolynda qazaqtyń ókpesi orynsyz, kináni aldymen ózimizden izdeý kerekpiz deı kele, qapersizdikten arylyp, áreket eteıik degendi saıady.

Axmet Baıtursynovtyń "Qazaqtyń ókpesi" maqalasynyń aıshyqty máni xalyqqa dabyl retinde jetkizilgeni sózsiz. Degenmende mundaı bastamalarǵa patsha úkimetiniń saıasaty qarsy shyǵyp, xalqym degen azamattarǵa qastandyq jasaýy ult narazylyǵyn týdyryp, yzaǵa býlyqtyrǵany ras. 1911 jyldary jazylǵan osyndaı maqalalardyń saryny keleshek ómirge bastama retinde xalyq sanasyn oıatýǵa jol ashyp, oqý-bilimge qulshynysyn arttyryp qana qoımaı, ult pen ult arasyndaǵy teńdik máselesin sheshýge birshama bolsyn áser etti.

Qazaq eliniń tereń tarıhy men baı mádenıetin,rýhanı qundylyqtaryn saqtaý jolynda aıanbaı úles qosqan mundaı azamattarymyz el esinde máńgi qala bermek.

---