InfoHub Logo

Erteńgilik tereze jeldetkishin ashyp, jazý stolyma otyrdym. Aýa jańǵyryp, sáýir samaly boıymdy jadyratty. Oıym — bizdiń elde bolǵan ertedegi bir hıkaıany tizbeleý. Sújeti daıyn.

Soǵys kezinde Qoshalaqta qashqyn paıda bolypty. Qalmaq jigiti eken. Kesh túse aýyl ańdyp, ana áıeldi urlap ketipti, myna áıeldi zorlap ketipti. Bári sodan júkti bop, bala tapty degen ósek jeldeı esip turypty. Qıalymda qyzyqty hıkaıa sáýlelendi. Qum jalap otyrǵan jalǵyz aýyl... Óńsheń jesir kelinshek... On shaqty jaýtańkóz jetim bala... Sol nekesiz týǵan kórdemsheniń bári de Qashqynbaevtar...

Aq sóıleý — paryz, bir jaǵy ósekke ilingen jeńgelerimdi aqtap alǵym keldi. Olardyń etegi — el namysy. Qapıada tap bergen qara júrek qashqynǵa ne qaıla qylsyn? Al ıne ustaǵan urǵashynyń bárine bir-bir baladan qushaqtatyp ketken sol sumpaıy ushty-kúıli joq. Kókke ushqandaı. Jerge sińgendeı.

Túr-túsi de este qalyp jarymaǵan. Áıteýir uzyn boıly, sýyr tis, kózi alaqandaı desedi. Alaqany temirdeı qatty. Japa shekkenderdiń bar bergen kýáligi osy kórinedi. Qashqyn qarap júre me, kolhozdyń shetke shyqqan toqty-torpaǵyn da urlap soıǵan shyǵar. Ashtan óle me? Bir emes, qum eteginen birneshe úńgir qazyp jataq qyp alǵan-daǵy... Úzik-úzik kórinister kóz aldymda kólbeń qaqty. Birinen biri asyp túsip, eliktirip áketip barady. Aldymdaǵy kofeni ishýdi umytyp, jalma-jan sóz baılaı bastadym...

«...Tezek tere shyqqan. Kepken japanyń qyzyǵyna túsipti. Eki-úsh qyr asypty. Aýyldan uzap ketkenin jazǵy kún janyp-kúıip ornyna otyrǵanda bir-aq baıqady. «Qara qaǵazdyń» qaıǵysy jetektep ketken de. Jalǵyz uldan aıyrylǵaly ata-enesi de zar tógip, shógip qalǵan.

— Qarǵamnan bir tuıaq qalmady-aý. Shańyraǵyn jyqpas edi, — dep qos muńlyq kúńirengende bul qoltyǵyna qapty qystyra jóneledi. Dala kezip, bar sherin jelge aıtyp jeńildep qaıtady. Kúndegisi osy... Qanar qapty buıym kórmeı serpe laqtyryp arqasyna salǵan. Sharpyp turǵan qaıraty bar kelinshekke tezek degen ne, táıiri? Tezdetip aýylǵa bettegen... Janynan júgire qosylǵan mynaýysy kim? Bet-aýyzyn túgel jún-jurqa basyp ketken be? Albastydan aýmaı tur ǵoı. Oıbaı, kótek, qashtym...»

Osy kezde kórshi shesheıdiń:

— Qyj qaıda, oıbaı, qyj qaıda? — degen álem-tapyryq daýsy oıymdy úrkitip jiberdi. Kópten irgeles otyratyn ek. Bala-kelini, sazdaýǵa bitken quba taldaı bop boıjetken qyzy, eki-úsh nemeresi bar-tyn. Qońyrtóbel tirlikpen kún kórgen januıa. Balasy — sheteldik munaı kompanıasynyń jumysshysy. Kelini bazarda saýda jasaıdy.

— Bilmeımin. Ásemjan túnde óz bólmesinde jatqan, — deıdi jeńgesi dúdamal únmen.

— Jatsa qaıda ushyp ketti? İrgede turǵan qyzyl shamadany da joq, oıbaı!

Shúıkedeı qara kempirdiń oıbaıy erteńgilik tunyq aýany tilgileıdi. Jem izdep qyt-qyttaǵan taýyq aýlanyń túkpirine tobymen dúrkirep qashady. Óńeshin sozyp mezgilsiz qoraz shaqyrdy.

— Ne aıqaı? Jaý shapty ma?

Esik aldyna shúıkedeı qara kempirdiń balasy shyqqan eken. Tońmoıyndaý neme edi, sózin kórdiń be?

— Jaý shappasa, qyj qaıda?

— Ásemjan bir qurbysyna qydyryp ketken shyǵar. Jumysy joq. Qashanǵy qamalyp otyrady?

— Qaıdaǵy qurby?! Ol netken aty joq qydyrys?! — dep qyz sheshesi tipti órship ketti. — Baıǵa qashty deýge aýzyń kelispeı tur ma?

— Qaıdaǵyny aıtasyz.

— Qyj baqqannan qarǵa baqqan ońaı. Osynyń bolaryn bildim ǵoı, oıbaı!

— Ondaı oıy joq edi.

— Qyjdy jeńge buzady. Jeńgeni teńge buzady. Bar páleniń basy sen. Óz qolyńmen shyǵaryp bergensiń.

— Ene, qoısańyzshy.

— Bárin ózi ólshep-piship, endi biteý adamdaı tyrsıyp turysyn qarashy, turysyn! Ene demeı ket!

— Ońbaǵan qatyn! Seniń tuqymyń sondaı! Búıtip masqara bolǵansha!.. Qyram da joıam! Má saǵan, má!..

Kúıeýiniń jýan judyryǵy ońdyrmaı tıse kerek, áıeli ashshy daýys salyp solqyldap jylady. Bólmege jyldam basyp jubaıym endi. Aqshyl óńi surlanyp, túsi qashyp ketipti.

— Neǵyp otyrsyń? Ajyratpaısyń ba? Eń bolmasa baryp basý aıt. Qyrylyp óle me?

— Qyz da qyzyl alma sıaqty. Pisken kezde úzip almasań, solyp qalady.

— Seniń pálsapań bitpes.

— .. tuzdap qoıa almaısyń.

— Sondaıyń-aı seniń! Kórshi haqy bar emes pe?

Amaly quryǵan jubaıym aldymdaǵy aq qaǵazǵa qarap az turdy da shyǵa jóneldi.

Kórshi shesheı ashý qysqanda qolyna taıaq alatyn. Alatyn da qara jerde qalǵan óshi bardaı sabalap otyryp sóıleıtin. Taǵy da sol daǵdysyna basypty.

— Jalǵyz aǵasyn jerge qaratyp... Júziqaranyń endi qaıtyp eki dúnıada betin kórmespin. Teris batamdy berem. Arýaqqa tapsyram! Batar kúnge tapsyram!

...Iá, qashqyn qalmaq, ıá... Oıymdy úzip alǵanymdy qarashy.

«...Sońǵy jemtigin úńgirde úsh kún ustap, qumary qanyp baryp bosatqan. Alǵashqyda maqtadaı jumsaq bilegin jastanyp jatam ǵoı dep dámelengen. Qaıdan, súıegi sanap alǵandaı, qanyn ishine tartqan qarasur kelinshek eken. Sózge ermeı, kómeıin ashpaı arpalysyp baqty. Áli quryp, amaly taýsylyp jatyp:

It jalap ketken ıtaıaqtaı boldym-aý... — degeni. Sózin qarashy! Shapalaı tepken qos aıaǵyn jyńǵyldaı aıyryp, ústine qaıta tóngen.

— Dybysyńdy shyǵarma! Aýylyńa adasyp kettim dep bar, — degen bul entigin basa almaı jatyp. — Áıtpese... Men de qazaqpyn.

— Qanyńdy qazaqqa jaqqyń kelgen eken, ıt qalmaq, — degen kelinshek uzap bara jatyp. — Tura tur, bálem!..

Odan beri de tamaǵynan talshyq ótpegeli eki kún aýdy. Jalmaýyzdyń jalǵyz kózindeı úńgirdiń aýzyna úńilip qashanǵy jatsyn? Baspalap aýlaqqa kóz salǵan. Qyr eteginde jaýyrǵa qonǵan saýysqandaı bop at ústinde bir shal tur. Aldyndaǵy ýaq jandyǵy jýsan men shaǵyr qýalap júgiredi. Toıat alyp, toq baspaǵan-aý, shamasy. Taǵaty qashyp, sýyr tisiniń sýyn soryp az-kem otyrdy da qonyshyna sapysyn sala berdi...»

Edendi solqyldata basyp kele jatqan bul kim? E, aýylda turatyn aqsaqal eken ǵoı. Aman-saýlyq joq:

— Taǵy jazyp jatsyń ba? İshińe syımaıtyn bul ne sóz? — deıdi kele qarsy aldyma tize búgip.

— Jaı, ánsheıin.

— Baıaǵyda «Sóz qýǵan pálege jolyǵady» deýshi edi. Qazir de solar dáýirlep tur.

— Allekem ashtan ólmesin dep bes-alty aýyz jel sóz bergen de.

— Báribir, qaımaǵy joq, qaspaǵyn qyryp júrsińder.

— Sharýa aıtyńyz. Asyǵystaý otyrmyn.

— Sharýa kóp. Salmaq sala keldim.

— Qoldan kelse...

— Aýylda syǵandar qaptap ketken. Ýlap-shýlap tobyrymen kóship júrdi.

— Al?..

— Suramaıtyny joq. Óńsheń qaıyrshy.

— Sodan?

— Keterinde eki qysyr bıemdi urlap ketti. İzdep qyzylókshe bop qyr kezdim.

— Óz urymyz az edi. Olar da talaıdy qan qaqsatqan joq pa?

— Aıtpa. Bizdiki urlasa eń bolmasa etin bazardan tabar ek. Mynalar...

— Polısıaǵa habarladyńyz ba?

— Óı, qoı olardy, — dedi aqsaqal qolyn siltelep. — Jańa ǵana solardan shyqtym. Ózimdi tergep bitti.

— Apyr-aı, á?

— Úıirin jaýǵa bermeıtin jaqsy aıǵyrym bar edi, — dedi aqsaqal endi mańdaı terin súrtip. — Urylar qulaǵynyń túbinen qaıta-qaıta myltyq atyp sańyraý qyp tastady. Tas kereń.

— Endi?

— Minezi ózgerip, máńgirip qaldy. Kári bıelerdi qýyp júrip shaınaıdy. Al baıtal kórse bitti, baıbalamyńa qaramaı oqyranyp umtylady... Ne keremeti baryn...

— Mal da ıesine tartady...

Aqsaqal mol denesin túgel selkildetip kúldi.

— Ras shyǵar. Al maǵan Astanadaǵy dáý bastyqtarǵa aryz jazyp ber.

— Aıǵyrdyń ústinen be?

— Óı! — dep aqsaqal shoshyp ketti. Sosyn tentek býranyń órkesh júnindeı úrpıgen shashyma úrke qarady. — Shyraǵym-aı, manadan beri saǵan ne aıtyp otyrmyn? Syǵannyń da!

— Syǵannyń?

— Iá. Olardyń aılasyn qarashy. Qosyp jaz. Qasqyrdyń tisin qaǵyp alady da jipke monshaq qyp tize qoıady eken. Sosyn urlaǵan jylqysynyń moınyna kıgizedi. Qasqyr ıisin sezgen janýar jyn qaqqandaı júıtkip joǵalady deıdi. Áne!

— Endeshe, syǵan da bir, ıen dalany erkin kezgen quıyn da bir. Endigi kóz kórmeske ótip ketken shyǵar. Taptyra ma?

— Týh! — dep keıigen aqsaqal lyp etip ornynan kóterildi. — Moshqap bittiń-aý. Esti degenniń sıqy sendeı bolsa jaryǵan ekenbiz!

...Iá, qashqyn qalmaq, ıá...

«...Toqtynyń etine toıyp, betine qyzyl tepken. Jata-jata boıy qurysty. Astyna tósegen qumnyń qıaǵy da ýatylyp, untaq bolyp qalypty. Ara-tura úńgir aýzynan quıryǵyn bulǵańdatyp kesirtke júgirip ótedi. Basqa ermek joq. Kún de eńkeıip uıasyna qulamaı qoıdy. Keshegi joryǵy... Qalaı bolyp edi ózi?

Ymyrt úıirile etegin qymtap alǵan aýyldy tóńirektegen. Baspalaı basyp shetki úıdiń yǵyna arqa súıedi. Qora jaqtan mańq etip tóbet úrdi. Aldyna ózimen ala shyqqan toqtynyń tórt sıraǵyn laqtyrǵan. Mezgilsiz meımandy qaıtyp mazalamaı úni óshti.

Álden ýaqytta úıden etegi kólbeńdep etjeńdi bir áıel shyqqan. Esik kózindegi oshaqqa bettedi.

— Basymnyń sirkesin syqtyra qoıam dep... Qarań qalǵyr, shyq túsip ketkenin qarashy, — dep qarǵanyp júrip oshaq aýzyn bitedi. Qarǵanyp júrip tezek ústin japty. — Aqtós, ká! Jer jutty ma muny?!

Mynaý aýzynda aq tisi az sardambal qatyn ǵoı. Muny jetektep ketkende talaıdyń taqymyn tozdyrǵan nemeden ne qyzyq kórer? Tósekke syımaǵan bóksesi alaqandaı apanǵa syımas. Úńgirin talqan qyp, ózin qarǵysqa kómip keter. Aqyry qaztabandaı basyp syǵyraıǵan jaryǵy bar uıqyly-oıaý terezege úńilgen. Kórpe ústinde saqalymen oınap qannen-qapersiz bir shal jatyr. Qasyndaǵy bozókpe bala bir dorba asyǵyn qaıta-qaıta úıiredi... Jas ıis joq úı eken. Kóp keshikpeı sońǵy úmitin sarqyp jalp etip jaryq ta óshken...»

— Qyz kezinen qyshynǵan myna Jánıpanyń qyzy bolsa bir jón. Ol da dúbirletip toı jasap ketti, — deıdi kórshi shesheı sampyldap. — Qanattyǵa qaqtyrmaı ósirgen qarǵam emes pe?

— Ym... — dep eki bıesin syǵanǵa aldyrǵan aýyl aqsaqaly únsiz qalady.

— Aǵasy keshirimge kelgenderdi atyp óltirem dep myltyǵyn oqtap otyr.

— Ym...

— Qaıtsin endi? Óziń bilesiń, baıdy soǵysqa berdik. Osy jalǵyzdyń tileýin tilep... Bul da ákesin kórmeı qaldy.

— Ym..

— Ákesi maıdanǵa alynǵan soń úsh jyldan keıin týsa qaıdan kórsin? — deımin men de estiler-estilmes etip. — Qyzyq ekensiz siz de...

Tús aýa tilshi qyz esik qaqty. Óńiriniń úsh tıegi salynbaǵan, shashyn jaýyrynyna shashyp tastapty.

— Aǵaı, Almatydan keldim. «Ana tili» gazetinen, — dedi ımene basyp. Kózi óz-ózinen kúlip tur eken.

— Suraǵyń daıyn ba, qoıa ber.

— «Sheteldik kúıeý» degen taqyrypty zerttep júr edim.

— Al?..

— Jaqynda úlken aıqaı kóterildi. Estigen shyǵarsyz? Bizdiń elde turaqtap qalǵysy kelgen sheteldikti «Tanystyrý búrosyndaǵylar» bir qazaq qyzymen júzdestiredi. İzdegenge — suraǵan, ekeýi ámpeı-jámpeı bop úılenip tynady.

— Sosyn?

— Qazaqstannyń azamattyǵyn alǵan álgi alaıaq artynsha aınyp shyqqan. Mahabbatym sarqyldy depti. Baqsa, óz elinde qalǵan bala-shaǵasy bar eken. Artynan izdep kelipti.

— Tanys senarı.

— Al álgi qyz eńbegimizge dep jıyrma myń dollardy sanap alǵan búrodaǵylarmen sottasyp jatyr.

— Ózi tólep pe?

— Bilmeımin. Báribir ǵoı. Osyǵan ne aıtasyz?

— Túrikmenderdiń qyzyn sheteldik alsa, úkimetke elý myń dollar qalyńmal tóleıdi. Áıtpese, joq. Qolynan sıpatpaıdy. Sol sıaqty aqaltekesi de, alabaıy da ulttyq brend. Kóztasa etpeıdi.

— Tańǵalarlyq.

— Tańdaı qaqpaı-aq qoı. Al bizde she? Qymyzdy nemiske berdik. Shubatty — evreıge, qazy-qartany — qyrǵyzǵa... Qyzdy — qańǵyrǵannyń bárine... Taǵy kimge ne kerek? Bizde bári de bar! Bizde bári de joq!

— Osyny zań júzinde...

— Ony Parlamentte «Gore ot ýma» degen spektákl qoıyp otyrǵan kókelerińe aıt. Hosh bol, qaryndas. Jazýym bar edi.

..Iá, qashqyn qalmaq, ıá...

«...Aty tezek tastap mımyrttap keledi eken. Bul bir búıirden ańdaýsyzda umtylǵan. Er ústinen aýyp túsken qyz qushaǵynda týlap jatty...»

Oıym úzilip, keri jalǵanady.

«...Soǵystan jaradar bop qaıtqan eki-úsh aǵamyz qashqyn qalmaqty izdep, tapsaq býyndyryp óltiremiz desip Qoshalaqtyń qumyn kezgen eken. Aıdalada ash qasqyrlar qamap, kolhozdyń qyrshańqy atyn qamshylaı qashyp ázer qutylypty».

«... — Qashqyn ıt Qoshalaqtyń qatyndaryna ǵana áýes eken. Biz kimnen kembiz? Nege bir soǵyp ketpeıdi? — depti deıdi irgeles otyrǵan Ashaqtyń áıelderi julynyp. Aıtty ma, joq pa, kimniń aýzyna qaqpaq qoıarsyń».

Jazýym ónbedi. Mazam qashty. Qoıý kofe iship, qoıý tútinge tunshyǵyp ózegim órtendi. Jalǵyzdyqty kúresip jeńip alǵandaı edim, amal ne, aldym kelim-ketim kisiden bosar emes. Qashar jer, tyǵylar taý joq. Mine, taǵy da...

— Oıbaı, belim, segizkózim, jambasym!

E, bul qala shetinde turatyn tanys kempir ǵoı. Qulaqsińdi maqamy osy. Attap basqan saıyn álgi úsh súıektiń atyn atap almasa kóńili kónshimeıdi. Sóıtip júrip jortyp ketkende tiri janǵa des berseıshi.

— Kelińiz, tórletińiz.

— Oıbaı, belim, segizkózim, jambasym... Amansyń ba, shyraq? Byltyr shalym qaıtqan, ony bilesiń.

— Imandy bolsyn.

— Bir ul, jalǵyz qyzben qaldym ǵoı, bilesiń.

— Estigem.

— Estiseń, ulym júrip-júrip bıyl úılengen. Ózi jatqan túıege mine almas ynjyq. Úılendi degen tek aty, áıeliniń qolyna kirdi.

— Solaı ma?

— Solaı. Sheshemdi qolyma alam dep meni de kóshirdi. Áı, aqymaq basym! Aqyry otyrsam — opaq, tursam — sopaq bolyp shyqtym.

— Nege?

— Negesi nesi? Kelin — aıǵyr, kempir — saıaq. Sońymnan qalmaı qýyp júrip tisteıdi.

— Sózben shyǵar?

— Sózben.

— Óz úıińiz bar emes pe?

— Ony kelinniń inisiniń atyna aýdaryp beripti. Endi meni «Qarttar úıine» ótkizemiz dep janyǵyp jatyr.

— Qıyn eken. Qyzyńyz qaıda?

— Almatyda jumysta. Saın degenniń kóshesinde saýda jasaıdy. Tabysy jaqsy bolǵanmen mazasyz deıd. Dúkendi kúndiz-túni birdeı istetemiz deıd. Biri kirip, biri shyǵyp jatqan yǵy-jyǵy halyq deıd. Oıbaı, belim, segizkózim, jambasym!

Amalsyz bas shaıqadym. Temekisi túskir taýsylyp qalǵan ba?

— Qaıt dedim, ákeńnen qalǵan qara shańyraq talapaıǵa túsip jatyr. Sottas aǵa-jeńgeńmen dedim.

— Durys.

— Aldy-artyńa qarama dedim. Ne baı joq, ne bala joq, neǵyp júrsiń dedim. Elge kep bireýdiń eteginen usta. Tesik monshaqqa teben ıne tabylar dedim. Únsiz qaldy. Balam, bir bet aq qaǵazyńdy qı maǵan. Qyzyma qatyryp turyp hat jaz. Meniń atymnan. Tók zarymdy. Oqyǵanda týra jany shyǵyp ketsin.

— Jeldep ketken eshki de bir, qyz da bir. Meniń hatyma qaıyrý berse jaqsy.

— Ózim jazar em. Kózim árip kórmeıdi. Keregimdi sıpap taýyp júrmin.

— Jaraıdy. Erteń ázir etemin.

— Sóıt, balam. Oıbaı, belim, segizkózim, jambasym!..

— Tynyshtyq pa? Syrtta zyr júgirip júrgen kimder? — dedim kempirden qutylǵan soń jubaıyma, kózimdi aq qaǵazdan áreń ajyratyp.

— Qashqan qyzdyń keshirimine kelgender, — dedi ol kúlimsiregen qalpy.

— Qarǵys qaıda? Myltyq daýsy neǵyp estilmeıdi? Oqtap, ázir otyr degen.

— Qaıdaǵy? Alyp-ushyp aldarynan shyqty. Qyzdyń barǵan jeri baı kórinedi. Ákesi úlken qurylys kompanıasynyń basshysy eken. Kele kórshi shesheıdiń qolyna qos altyn bilezikti kıgizdi.

— Qaıyrymen.

— Qudalarmen birge dastarqandas bolsyn dep shaqyryp jatyr. Baraıyq, kórshi haqy. Uıat bolar.

— Jazýmen otyr de. Óziń qyzyq kórip qaıt.

— Sondaıyń-aı seniń...

...Iá, qashqyn qalmaq, ıá...

Qoıshy, sharshadym. Netken beımaza kún edi. Kózim qaraýytyp, shekem solqyldady. Tún ortasy taıap qalǵan. Hıkaıany aıaqtaı alar emespin. Qorǵasyndaı balqyǵan oıym ózim ázirlegen qalypqa syımaı bara jatty. Tereze jeldetkishin japqaly kóterile berip em, kórshi shesheıdiń sozyp salǵan shyńyltyr daýsy qulaǵyma qadaldy:

— Oralyńnyń barynda oına da kúl!..

Oı-býı, shyrqatyp án salatyndaı sizge ne kóringen? Álde altyn bileziktiń býy ma shydatpaı bara jatqan? Tańerteńgi jaý túsirerdeı ekpin qaıda qaldy?.. «Senderdiń jel kótergen etekterińdi jabamyn dep kóz maıymdy tamyzyp otyrysym mynaý. Bes kúndik bulaǵaı dáýrende oınaǵan da kúlgen senderdiń júristeriń anaý. Jabý astynda qalǵan jaýyrdy sıpap jazamyn degen jalǵan namys nemdi alǵan? Meniki ne osy?..» Osyndaı qınalys sátte «Qyrda qashqyn qalmaq júrdi degenderi shilı ótirik. Tipti elesi de bolmaǵan. Nekesiz týǵan kórdemsheniń bári — aýdannan kelgen ýákildiń, sholaq basqarmanyń, aqsaq qoımashynyń balasy. Aýyzdarynan túskendeı aınymaı qalǵan. Qoshalaqtyń qumyna til bitse, qaptap ketken Qashqynbaevtardyń kim ekenin jaıyp salar edi-aý. Átteń!.. Uıat qysqanda týǵan ótirik osynshama ómirsheń bolar ma?» degen ertedegi qańqý sóz qulaǵymda qaıtadan tirildi.

Ras bolmasa qaıtsin?!

Ornymnan silkinip turdym. Ósekke semirip ólmes týyndy jazǵym kelgen eken. Aldymdaǵy jartylaı shımaılanǵan qaǵazdy qaq aıyrdym. Qalamymdy laqtyrdym. Daýsym qatty shyǵyp ketti:

— Eldegi aqsaq-toqsaqtardyń saýabyn ózine obal ǵyp arqalaǵan qashqyn qalmaq, sen bul ómirde bar ma ediń? Qum qursaýyndaǵy bizdiń aýylǵa attap basyp pa ediń? Qysyr tósekte qyńsylap jatqan kelinshekterdi úńgirińe alyp qashyp pa ediń? Áı, qaıdam! Bizdiń el ertegige sengish. Sen sonyń kózge kórinbes ǵaıyp eren keıipkerine aınalyp ketkensiń-aý, shamasy... Qarap júrmeı kúnákar bola jazdaǵanymdy qarashy.

* * *

Sol kúni baıtal kórse baıbalamyńa qaramaı oqyranyp umtylatyn sańyraý aıǵyr túnimen túsime kirip shyqty.

---