InfoHub Logo

Aspan qaharynyń barlyǵyn jerge tógip bolǵan soń, kún jadyrap, aýa shaıdaı ashyldy. Shyǵysqa qaraı qoı - qosaq qulpyrǵan spektor sáýlesi jarty sheńberin taıganyń qulpyrǵan jasyl jıegine tirep tura qalǵanda, 284,3 nysanaly tóbeni basyp shyǵyp, Ázimhannyń atynyń jańa tezegin kórip, sonyń izimen polk turǵan jerge qaraı tarttyq. Jolda bir tereń oıǵa túsip kele jatqanymda:

— Leıtenant joldas, aıý, — dedi Makarov. Jalt berip oń jaǵyma qarasam, dóńkıip jatqan emenniń ústine shyǵyp timiskilep, anda-sanda tumsyǵyn joǵary kóterip, aýany ıiskep, jalǵyz qara aıýdyń júrgeni ras eken. Qalyń butany panalap, naganymdy qolyma ustap, búǵyp, aıaǵymnyń ushymen basyp, 20-30 metr jaqyndaı berip, jýan qaraǵaıǵa súıenip turyp, aıýdyń basynan dáldep attym. Aıý shalqasynan túsip, sespeı qatty.

— Ýra, molodes, leıtenant joldas, — dep Makarov attardy tastaı salyp, júgirip baryp, aıýdyń qanyn sorǵalatyp, ıyǵyna salyp kóterip keldi. Makarovtyń palýan kúshine tań qalyp, ornymnan qozǵalmaı turyp qalyppyn. Aıýdyń aıaǵyn salbyratyp kezek óńgerip kele jatyrmyz.

Qashan polkqa jetkenshe jol qysqarsyn, túıedeı aıýdy oıyńsha kóterip, kókpardaı óńgergen Makarov palýanmen tanystyraıyn.

Makarov sıaqty jigit sırek kezdesedi. Ótken jyly kóktemde meni tankke qarsy atatyn batareıanyń komandıri etip taǵaıyndady. Óz aldyna aıryqsha bólim podrazdelenıe basqarý úshin, qaramaǵyńdaǵy komandırlerdiń, qyzyl áskerlerdiń barlyǵymen tolyq tanysyp, syryn alyp, onyń kim ekenin jaqsy bilýdi kúndelikti qyzmet óte kerek etedi. Ol, ásirese, soǵys kezinde kerek. «Meniń janym osydan artyq pa edi dep, maıdanda kim qalady birge turyp» degen kózqaraspen qarap, beıbitshilik ýaqytta qaramaǵyńdaǵy kisilerdi synap, syryn bilip, joldastyq, baýyrmaldyq, adamgershilik, erlik, jomarttyq minez-qulqyn da tárbıeleý kerek — ol komandırdiń boryshty mindeti de.

Adam syryn alý ońaı emes, oǵan qosa adamnyń bári birdeı emes qoı. Ár jaqtan kelgen, ártúrli, ár minezdi, árqaısysy ózinshe ata-ana tárbıesinde bolǵan. Bireýleriniń bilimi az, bireýleriniki odan artyq, azy úılengen, kóbi boıdaq. Turmystyń ne ekenin bilip, tańdaıy esh nárse tatpaǵan, basylmaǵan jas jigitterdiń bastaryn mindetti ásker qyzmeti qosyp, ómirinde kóptegen ulty, salty bólek, tanymaıtyn ózi sıaqty jigittermen joldas qylyp, bir úıge jatqyzyp, bir qazannan tamaqtandyryp, birge qyzmet etkizip otyr. Ol jigitterdi maıdanda birin-biri týysqan baýyryndaı qorǵap, bir nıet, bir yntamen uly otanǵa berilgen patrıot, adal týǵan uldyń qulqymen bir qasyq qany qalǵansha shepti jaýdan qorǵap, taıynbaıtyn, aıanbaıtyn aıbatty, júginbeıtin júrekti, jigerli, halyqqa berilgen azamat etip tárbıeleý — komandırlerdiń bas mindeti. Sol mindetińdi oryndap, komandır atyńdy aqtaý úshin kúndelikti qyzmet qaramaǵyńdaǵylardyń árqaısysyna aıryqsha kózben qarap, tárbıeleýdi kerek etedi. Attyń syryn bir mingende alýǵa bolady, bir kórgennen adam syryn bilýge bolmaıdy. Solaı bolǵandyqtan ol erinbeı, jalyqpaı sońyna túsip qyzmet etýdi tileıdi.

Makarov — áskerge shaqyrylǵan sol kóp jigitterdiń biri, áńgime sonyń qara basy týraly bolsyn. Makarov — jastaıynan jetim qalyp, ata-ana tárbıesin almaı, baskeser ury, buzyqtyqtyń saldarymen túrmege túsip, Belomor kanalynda istep, mezgilin bitirip shyqqan soń, tórt aıdan keıin áskerge shaqyrylyp, Qıyr Shyǵysqa Edil boıynan kelgen jigit.

Orta boıly, dembelshe, tyǵyz bulshyq etti, kúshti, jalpaq úırek muryn, erniniń qalyńdyǵy eki eli, soıdaq tisti, gúrildegen jýan daýysty, maıda sekpil betti, denesin ınemen shanshyp salǵan pornografıalyq sýret qaptaǵan jıren jigit jolyqsa, ony Makarov Alekseı Terentevıch deseńiz qatelespeısiz.

Men batareıaǵa kelgende, burynǵy komandır Makarov týraly mynandaı minezdeme berdi: «Buryn qylmysty bolǵan, óte tártipsiz, eshkimge baǵynbaıdy. Alty ret sógis alyp, bes ret narádqa turyp, tórt ret gaýptvahtaǵa qamalǵan senimsiz sýbekt...».

Sóıleskeli shaqyrǵanymda, Makarov suraqtaryma jaýap bermeı, bedireıip turyp aldy.

— Makarov joldas, siz álde qyzmet jaǵynan bir nársege narazy shyǵarsyz, olaı bolsa, aıtyńyz, tekserip kóreıin, — dep em.

— Men tórt jyl túrmede boldym, onyń ústine áskerge alynyp, endi taǵy eki jyl jamalyp otyr, — dedi.

— Ásker qyzmetin túrmemen salystyrý jaramas, ol qate bolar. Erkek bolyp týǵannan keıin, Otan qorǵaý qyzmetin óteý — árqaısymyzdyń azamattyq mindetimiz. Nekrasov deıtin sizdiń Edil boıynan shyqqan orystyń ataqty aqyny:

Aqyn bolmaý óz erkiń,

Azamat bolý — mindetiń, —

(Poetom mojesh ty ne byt,

No grajdanınom byt obázan.)

degen. Azamattyń mindetten qashyp, ony qorlyq kórý deni cay jigitke óte min bolady, adamgershilikke jatpaıdy, azamattyǵyńa syn.

— Meni bul jerde adam ornyna sanamaıdy, — dep Makarov jylamsyrap jiberdi.

— Adam ornyna sanamasam, bulaı sóılespes edim, Makarov joldas, siz qate túsingen bolarsyz. Ózińizdiń osy jerge kelgennen bergi barlyq istegen qylyqtaryńyzdyń sizdi «adam ornyna sanattyrmaǵan» sebebin qaıtadan oılap qarańyzshy. Kimdiki durys, kimdiki teris bolar eken. Keıin maǵan kelip qorytyndyńyzdy aıtarsyz, — dep Makarovqa ketýge ruqsat berdim.

Bir keshte komandırlerdiń barlyǵyn shaqyryp alyp:

— Erteń joryqqa shyǵamyz, vzvodtaryńyzdy daıarlańyzdar, saqal-murty ósken, kir bir qyzyl ásker bolmasyn,—dep buıryq berdim.

Erteńine, attanardyń aldynda barlyq batareıany qatar turǵyzyp qarasam, Makarovtyń bet-aýzy shań basqan, jıren túk, jaǵasy bes batpan kir, melshıip qabaǵyn shyta qarap túnerip tur.

— Siz, Makarov joldas, saqalyńyzdy nege almadyńyz, jaǵańyz nege kir? — dep edim.

— Meniń ustaram joq, — dep gúr etti.

— Joldastaryńyzda bar shyǵar, surasańyz bermes pe edi, tazalyq adamǵa óte kerekti ǵoı.

— Men eshkimnen esh nárse suramaımyn, eger de bilgińiz kelse, men budan esh ýaqytta taza bolǵan emespin, — dep, qabaǵyn túıip dúrse qoıa berdi.

— Baryp qyrynyp, jýynyp shyǵyńyz, 15 mınýt srok,—dep buıryq ettim.

— Barmaımyn, meni áýreleme, — dep daýsyn burynǵydan da qatty shyǵardy.

— Tórtinshi zeńbirek adamdary bes qadam alǵa marsh, — dep buıryq berdim.

Basqalarmen birge Makarov ta ornyna turdy.

— Kishi komandır joldas, qazir kazarmaǵa qaıta kirip, Makarov kónbese, aıaq-qolyn baılap, saqal-murtyn alyp, jýyp bolǵan soń, stroıǵa qaıta kelip turyńyzdar, — dep buıyrdym.

On mınýttan keıin barlyǵy kúlip qaıta keldi.

— Men ózim jýynyp, ózim qyryndym, komandır joldas, — dedi Makarov.

— Bes-alty kúnnen keıin atqosshymdy qaldyryp, onyń ornyna Makarovty ilestirip, Pokrovka degen qystaqqa bardym. Joldasym jol-jónekeı tis jarmastan sońymnan júrip keledi.

Qyzmetti bitirip, restorannyń aldyna barǵanda:

— Atty aıqastyra bilesiz be? — dep Makarovtan suradym. «Joq» degen soń, ózim aıqastyryp, Makarovty restoranǵa ertip kirdim.

Restorannyń ishinde Makarovtan kir adam kórinbedi. Ony sezip, ol kire salysymen-aq qýystanyp, qyzaryp, qysyldy. Shyǵyp ketýge men ruqsat bermedim.

— Munda jaqsy qyzdar bar kórinedi, kózińizdi sala otyryńyz, jas jigitsiz ǵoı, — dep qaljyńdap em, Makarov tunshyǵa terledi. — Batyl bolýyńyzǵa múmkin sebep bolar jáne appetıt úshin, — dep aldyna bir stakan araqty qoıyp, ózimniń stakanymdy soǵystyrdym.

— İshpeýshi edim, leıtenant joldas, — dep Makarov qymsyndy.

— Ol ótirigińizdi maǵan aıtpaýyńyz jón bolar, saýlyǵyńyz úshin alyp jiberińiz, men sizdiń saýlyǵyńyz úshin ishem, — dep qaǵyp salǵanymda, Makarov sasqalaqtap, jan-jaǵyna qarap alyp, meniń kózimdi ala berip, simirip tastady...

Erteńinde Makarov toıǵa baratyndaı taza kıinip, jyp-jylmaǵaı bolyp qyrynyp, ásemdenip aınanyń aldynda turǵanyn kórdim. Sol kúnnen bastap ol tártipti, taza bolyp júretin boldy. Qyzmetke berile istep, qolymyzdaǵy tehnıkany, atqa minip júrýdi az ýaqytta tez úırenip, joldastarynyń arasynda abyroıy tez ósip, sypaıy, uqypty, júrekti attylardyń qataryna keshikpeı-aq qosyldy. Saýaty shamaly bolsa da, saıası sabaqtan da artta qalǵan joq. Qyzylásker kitaphanasynan kitaptar alyp oqyp, gazet qaraýdy ádet etip, qoǵam qyzmetine belsene qatysyp, qabyrǵa gazetiniń belsendi tilshisi boldy. «Jyǵylǵan ústine judyryq» keri kelmeı, adam qataryna qosylǵanyna men qýandym.

Makarov meniń, óziniń at turmanyna kir jýytpaı, baǵyp-qaǵyp saltanatty túrde ilesip júretin boldy.

— Burynǵy komandırler zekirip, ursyp sóıleýshi edi, oǵan yzalanyp men tártipsiz bolyp edim, siz meni adam qataryna qostyńyz, raqmet sizge, komandır batareı joldas, — dedi Makarov bir joly. Meniń kóńilim kóterilip, syı alǵandaı rıza boldym.

— Járdemdesý — meniń mindetim, tabys — sizdiki, — degenimde Makarov:

— Joq, meniń mundaı bolýyma, menen de siz kóp eńbek sińirdińiz, — dedi.

Batareıadan shtabqa aýysqanda Makarovty ózimmen birge ala kettim, sodan beri menimen birge edi. Polkqa kún bata jettik, mal dárigeriniń ruqsaty boıynsha, qazaqqa aıýdyń óti adal bolǵanda, eti aram bolyp pa degen oımen, aıýdyń etin asyp keshki tamaq jedik. Dámi jylqynyń qara kesek etindeı bolady eken.

---