InfoHub Logo

Bala – ata-ananyń qolyndaǵy amanat. Olardyń  júrekteri pák, taza, gaýhardaı qundy. Bala jas shybyqtaı ıilgish keledi. Kez-kelgen pishinge salýǵa bolady. Qunarly topyraqqa uqsaıdy. Qunarly topyraqqa ne ekseń, sonyń jemisin alasyń. Sondyqtan bala nege beıimdeletin bolsa, sol boıynsha baǵyt alady, sol boıynsha ósedi. Uıada ne kórse, ushqanda sony iledi.

Baladan jaqsy qasıetter, jaqsy áreketter kórgen kezde, ony maqtaý kerek, marapattaý kerek. Keıde adamdardyń arasynda maqtaý kerek. «Meniń ulym sóıtti» degen sekildi sózdermen jaqsylyqqa yntalandyrý kerek. Óreskel is-áreketter istese nemese bir jaman sóz sóılese, birneshe ret kórmegendeı syńaı tanytý kerek. «Olaı isteme!» demeý kerek, jazǵyrmaý kerek. Jıi jıi jazǵyrylatyn bala batyldanyp jasyryn istep júrgenderin de ashyqsha isteı bastaıdy. İstegen jaman isteriniń zıanyn ózine jumsaq tilmen túsindirý, eskertý kerek.

Tárbıede urýǵa bolmaıdy

1- Balany urý minez-hulqynyń buzylýyna, ashýlanshaq bolýyna sebep bolady.

2- Taıaq jep ósken bala jumsaq minezdi bolmaıdy.

3- Taıaq jeý balada áke-sheshesine qarsy ashý-yzaǵa jol ashady. Bala óziniń istegenin jaman nárse dep oılamaıdy, ózin kináli dep sezinbeıdi, kerisinshe ózin urǵan adamdy kináli dep kóredi.

4- Taıaq jep ósken bala ashýlanǵan kezinde ol da kúsh qoldanýǵa kirisetin bolady, basqalardy urady. Osylaısha taıaq jeýi qyzbalyqqa sebep bolady.

Balany tárbıeleý úshin urý durys emes. Tek qatelik isteıtin bolsa, jazalanýy múmkin ekendigin sezindirý kerek.

Tárbıede «bylaı iste, muny isteme» deýdiń ornyna júris-turysymyzben balaǵa úlgi bolýymyz kerek. Óıtkeni ál-áreketterimiz sózge qaraǵanda kóbirek áser etedi.

Ákesi temeki shegetin, qumar oınaıtyn bolsa, balasyna «bulardy isteme!» dep aıtýy onshalyqty áserli bolmaıdy. Óıtkeni bala «bular jaman bolsa, ákem jasamaıtyn edi» deıdi. Jaqsy nárseler jasalynsa balaǵa úlgi bolady. Balaǵa jaqsylyq jasaýdyń paıdasyn túsindirý kerek. Osylaısha bala ózimshil (egoıst) bolýdan qutylady. Ózimshil bolyp ósken balalar qoǵamǵa úılesýi qıynǵa soǵady.

Bala tárbıesine qatysty keıbir keńester

— Balaǵa dert, qıyndyqtarymyzdy aıtpaý kerek, qýanyshymyzdy aıtýǵa bolady.

— Balaǵa otbasy ishindegi bireý urysyp jatsa, basqasy ony jaqtamaý kerek.

— Onyń qasynda únemi kúlimdegen, jyly júzdi bolýǵa tyrysý kerek. Kóńilimiz jabyrqańqy bolýy, balaǵa tez áser etedi.

— Ony ózge adamdardyń aldynda uryspaý, jazǵyrmaý kerek.

— Kemshilikterin moıyndaýdy úıretý kerek. Kemshilikterin bilip jóndeýge tyrysýy — ómirde jetistikke jetýine sebep bolady.

— Balany ótirikshilikpen kinálamaý kerek.

— Baýyrlarynyń arasynda bólmeý kerek.

— Tákapparlyqtyń jaman qasıet ekendigin túsindirip, tákappar bolýynyń aldyn alý kerek.

— Balanyń qatelikteri bolady. Dereý jazalandyrmaý kerek. Qateligin, zıanyn aıtyp túsindirý kerek.

— «Sen adam bolmaısyń», «Senen qoıshy da shyqpas» degen sekildi aıyptaýlardan uzaq bolý kerek. Bular balanyń ózine degen senimdiligin azaıtyp, adamı qasıetin joǵaltady, ynjyq bolýyna sebep bolady.

— Bala úlkenderden kórgenin isteıdi. Sondyqtan olarǵa jaqsy úlgi bolý kerek.

— Bala súıikti bolýǵa, oınaýǵa, sóılesýge muqtaj bolady. Bala ózine sýyq, qatal jáne qatty sóılegen úlkenderdi ózin jaqsy kórmeıdi dep oılap daǵdarysqa ushyraıdy. Sondyqtan olarmen meıirimdi, kúlimdegen júzdi, jyly sózdi mámilede bolý kerek.

— Balaǵa nasıhat berýdiń ornyna, oǵan is júzinde kórsetý, birge isteý durysyraq bolady. Mysaly: Astyń aldynda qoldaryn jýýy kerektigin júz ret aıtqannan, bir márte qanekeı qoldarymyzdy jýaıyq dep birge isteýdiń áseri kóbirek bolady.

— Oǵan berilgen isti, oryndaǵanyn nemese oryndamaǵanyn qadaǵalaý kerek, ózin baqylaýda ekenin bilsin.

— Balaǵa shamasy kelmeıtin jumys tapsyrmaý kerek. Keri jaǵdaıda qolynan keletin nárselerdi de istemeıtin bolady.

— Uly kisilerdiń ómirbaıanyn, ǵıbratty oqıǵalaryn aıtýdyń bala sanasynyń jetilýine jáne budan úlgi, ónege alýynda da mańyzy zor. Balanyń túsinetindeı jáne tárbıelik mándi bolǵandaryn tańdap aıtyp berý kerek.

— Oryndaı almaıtyn nárselerdi aıtyp ýáde bermeý kerek. Bular aıta beredi, biraq oryndamaıdy degizbeý kerek.

— Syr, qupıalardy balaǵa estirtpeý kerek.

— Balaǵa neǵurlym sabyrlyqpen, túsinistikpen qaraıtyn bolsaq, soǵurlym bolymdy nátıje alamyz.

— Sózderine mán berilmeıtin nemese únemi synǵa alynatyn bala — tuıyq, ózine senimsiz jáne qyzba minezdi bolady.

— Balanyń janynda basqalardy jamandamaý kerek.

— Balany kúsh qoldanyp, uryp jónge salýǵa tyrysqan ata-ana, balanyń qyzba minezdi, meıirimsiz, jaýyz bolyp ósýine jáne óz qıynshylyqtaryn kúshtep sheshýge tyrysýyna sebep bolady.

— Balaǵa aıtylatyn sózdiń ózinen buryn onyń qashan jáne qalaı aıtylýy mańyzdy.

— Jaqsy isteri men sózderin maqtap, marapattaý kerek, al jamandyqtarynyń zıanyn jumsaq tilmen túsindirý kerek.

— Syn aıtý durys bolmaǵanyndaı asyra maqtaý da durys emes. Tym qatty jaqsy kórý jáne maqtaý — balany erkeletip jiberedi.

— Balany kinalaý, laqab at qoıý, mazaq qylý, qorqytý durys emes. Bar! Kel! degen sekildi buıryq sózderdiń ornyna barasyń ba? kelesiń ba? degen sózderdi qoldaný abzal.

— Bala ádepti sóıleý kerek. «Ótinish, rahmet, keshirińiz» degen sekildi sózder qoldanýyn úıretý kerek.

— Qatelesken kezimiz bolǵanda qatemizdi moıyndap, keshirim suraýmyz, balanyń da qatesi bolǵanda keshirim suraýdy úırenýine jol ashady.

Oqýǵa keńes beremiz (tómendegi siltemelerdi basyp oqýyńyzǵa bolady):

Januıadaǵy tárbıe

Bala tárbıesindegi negizgi faktorlar

Bala tárbıesi besikten

Balanyń tabysqa jetýine kedergi keltiretin ata-ana tárbıesindegi 7 qatelik

Balany tárbıeleýdiń 4 kezeńi

Janjalsyz januıa

Patsha balasynyń erkeligi

Otbasylyq qundylyqtarymyz

Ǵıbrat – Bala tilimen

Rýhanı myqty balalardy tárbıeleýge arnalǵan 8 oıyn

Tym balajandyq

Uıada ne kórseń, ushqanda sony ilersiń

Ertegi aıtý

Balany kitapqa baýlý

---