InfoHub Logo

Kóp eldiń mádenıetinde aýyzeki tilde balaǵat sózderdi paıdalaný — ashý men dórekiliktiń belgisi. Sonymen qatar, ádepsiz leksıka ádette moraldiń tómendiginiń dáleli retinde, al únemi urys-keristiń ortasynda júretin adamnyń qoǵamda orny tómen dep qarastyrylady. Biraq, soǵan qaramastan, devıantty leksıkany qoldaný adamdarǵa ózine jáne aınalasyndaǵylarǵa shynshyl bolýǵa kómektesedi.

Beıádep sózder sezimniń shynaıylyǵyn kórsetedi

Beıádep sózder adamdardyń «súzgiden ótpegen» sezimderin bildirý jáne shynaıylyǵyn kórsetý úshin paıdalanylady. Árıne, normatıvti emes leksıkany qoldaný keı jaǵdaılarda múldem orynsyz, biraq ony paıdalaný adamnyń óz emosıasyn baqylaýda ustamaıtynyn jáne qandaı da bir máselege qatysty kózqarasy men pikirin ashyq aıtatynyn bildiredi. Ǵalymdar (Frankly, We Do Give a Damn: The Relationship Between Profanity and Honesty) osyndaı qorytyndyǵa kelip, birqatar zertteýler júrgizdi. Birinshi kezeńde olar 276 adamǵa saýalnama júrgizip, nátıjelerin taldady.

Zertteýge qatysqan adamdardan olardyń eń súıikti jáne eń jıi qoldanylatyn beıádep sózderin jazýdy, sodan keıin olardy paıdalaný sebepterin baǵalaýyn suraǵan. Osydan soń ǵalymdar qatysýshylardyń qanshalyqty shynaıy jaýap bergenin arnaıy shkala boıynsha ólshedi. Nátıjesinde, saýalnamaǵa qatysqandardyń ishinen eń kóp beıádep sóz jazǵan adamdardyń ótirik aıtýǵa beıim emes ekeni anyqtalǵan.

Saýalnama nátıjesi kórsetkendeı, qatysýshylar qandaı da bir sebeppen ózderiniń shynaıy sezimderi týraly aıtqanda nemese jaǵymsyz emosıalaryn jeńýge tyrysqan kezde normatıvti emes leksıkany qoldanǵan. Sondaı-aq, basqa zertteý nátıjeleri de beıádep sózderdi qoldanatyn kúdiktilerdiń kóp jaǵdaıda kinásiz, senimdi bolatynyn kórsetti. Kúdiktiler taǵylǵan aıypty moıyndamaǵan kezde ádepsiz leksıkany kinálilerge qaraǵanda kóbirek qoldanǵan. Al kináliler aqtalýǵa tyrysqan.  

Normatıvti emes leksıka jáne sóıleý úlgileri

Ekinshi zertteýde áleýmettik jelide urys kezinde normatıvti emes leksıkany qoldanatyndardyń sanyn anyqtaý úshin 74 myńǵa jýyq feısbýk qoldanýshylarynyń statýsy taldanǵan. Arnaıy baǵdarlamanyń kómegimen barlyq statýs bir faılǵa biriktirilip, olardyń shynaıylyǵy men normatıvti emes leksıkany qoldanyp aıtqan sózderiniń sanyna baǵa berildi.

Nátıjesinde, qalǵandaryna qaraǵanda ótirik jıi aıtatyn adamdar óz statýstarynda «men», «ol», «olar» degen sózdi sırek, al negatıvti sózderdiń óńin boıap, olardy is qımyl etistigimen birge kóbirek paıdalanǵan. Bul jıi jalǵan aıtatyn adamdar ótirik aıtýdan erkinen tys bas tartýǵa tyrysatynymen túsindiriledi, sondyqtan siltemeni ózine qarata bermeıdi. Osydan soń ǵalymdar feısbýkte jıi urysatyn paıdalanýshylar ári qaraı da osyndaı sóıleý úlgilerin paıdalanady degen boljam jasady. Al aınalasyndaǵylarmen shynaıy qarym-qatynas jasaıtyn adamdar, kerisinshe, urys kezinde jikteý esimdikterin kóbirek paıdalanady. Bul rette olar ózin kórsetýge qoryqpaı, óz emosıasyn bildirýde shynaıy bolady.

---