InfoHub Logo

Qolynda asha aǵashy bar sur kepkaly bala jaqyndaı tússe de, balapan torǵaı beıqam otyra berdi. Tek aıaǵynyń dál astyndaǵy sharbaq aǵash saq ete túskende, ol selt etip, shoshyp qaldy. Jantas ekinshi ret atyp úlgirgenshe, balapan torǵaı jóndalbasa usha jóneldi.

Balapan torǵaı alys shyrqap usha almaıtyn edi. Kesheniń ar jaq betindegi bir shoq talǵa talyp, áreń jetip qondy. Júren keýdesine syımaı dúrs-dúrs soqty.

Ákki Jantas entelep taǵy jetti. Rogatkasyn júgirip kele jatqan boıda oqtap aldy da, qalt tura qalyp jáne atty. Tas bul joly zý etip, balapannyń tóbesin jalap ketti. Ol kózin jypylyq etkizip, buǵa qaldy.

Balapan torǵaı usha jóneldi...

Jantas balapan torǵaıdyń qyr sońynan qalmady, aýyldy shyr aınaldyryp qýa berdi. Ókpesi óship, álsiregen balapanda kóterilip ushýǵa endi hal de qalmady.

Úreıi ushqan balapan júnin úrpıtip, dýalǵa jabysa tústi. Álsiz aıaqtary syrǵanaqtap, súrine qulap «Aıashy!» Atpashy!» dep jalynǵandaı shyr-shyr etti. Biraq bez búırek Jantas oǵan qulaq aspady. Qol sozym jerde turyp atqylaı bastady.

Kenet Jantastyń art jaǵynan:

— Áı, o nemene? — degen daýys sańq ete qaldy. Jalt qarasa, Qoja júgirip keledi eken. Jantas balapandy tezdetip taǵy bir atyp jiberdi. Eger osy atqany da tımese, onda bas salyp, Qojadan buryn ony ustap almaq.

Biraq bul jolǵy atylǵan tas nesiniń jaýyz nıetin quptap ushty. Dál topshysynan dep tıgen tas balapan torǵaıdy domalatyp túsirdi...

— Baıǵusym - aı! Ólip qalar ma ekensiń!

Torǵaıdy Qoja ekinshi alaqanyna aýdaryp saldy. Aýzyn aqyryn ashyp úrledi. Balapannyń kilegeılene jabylǵan kezi jyltyrap qaıtadan ashyldy. Typyr-typyr etken názik aıaqtary Qojanyń alaqanyn jybyrlatty. Endi birneshe mınýttan keıin jan shaqyryp, turýǵa árekettendi.

Qoja qýanyp ketti.

Balapan torǵaı ushamyn dep oqys umtylyp, tors etip jerge qulap tústi. Qoja endi baıqady: onyń bir kanaty salbyrap, zaqymdalyp qalǵan eken.

Torǵaıdy Qoja mápelep ustap úıge ákeldi. Gazet betine nannyń úgindisin seýip, je dep tumsyǵyn apardy. Biraq balapan torǵaı jemek túgil, basyn ońdy-soldy jalt-jalt buryp, tatyp almady.

Qojanyń bosatyp qoıa berýi muń eken, balapan jorǵalap baryp kereýettiń astyna enip ketti.

Osy kezde tystan jylaǵan daýys estildi. Jantastyń daýsy. Qoja júgirip shyqty:

— Ne kerek saǵan?

— Ber torǵaıymdy.

— Bermeımin. Ol seniki emes.

Qoja álginde Jantasty balapanǵa istegen ozbyrlyǵy úshin biraz tómpeshtep jiberip edi. Ol kemseńdeı jylap, apasyna shaǵym aıtýǵa jónelgen.

— Ne bop qaldy taǵy da? — dep surady anasy.

— Qoja torǵaıymdy tartyp aldy. Jelkemnen túıip - túıip jiberdi.

— Táıt! Aryz aıtqannan basqa osy seniń bilerin bar ma? Óziń jaıyńa júrseń, Qoja saǵan tımeıdi. Jylamaı aýlaq ket.

Apasynan qolpashtaý tappaı, taýy shaǵylǵan qıqar Jantas endi mine yza býyp, jaryla jazdap kelip tur. Kóziniń jasyn soraǵytyp: «Ber deımin torǵaıymdy!» — deıdi ol.

Jantastyń toń aıbatyna yǵa qoıatyn Qoja emes.

— Aıttym ǵoı bermeımin dep. Torǵaı seniki emes. Marsh!

Eki ıyǵynan qapsyra ustap, dedektetken boıda Qoja Jantasty esikten bir-aq ytqytyp shyǵardy...

Balapan torǵaı bul kezde kereýettiń túkpir sıraǵyn papalap, júregi dúrs-dúrs soǵyp, kóleńke buryshqa jabysyp alǵan edi. Tósekjapqysh joǵary qaraı syrylyp, jaryq, molyraq tústi de, artynsha Qojanyń júzi kórindi. Balapan torǵaıdyń júregi odan beter týlap, keýdesine syımaı ketti.

— Sen ne, buryshqa tyǵylyp alǵansyń? Ózin naǵyz bir qorqaq ekensiń ǵoı.

Qoja balapan torǵaıdyń qasyna gazetke salyp nan úgindilerin ákep qoıdy. Qaǵaz sybdyry ony odan beter shoshytty. Ol buryshqa taqala túsemin dep, taıyp ketip, zaqymdanǵan topshysyn aýyrtyp aldy.

Túni boıy balapan tyrp etken joq.

Ertesinde ol jańa «páterge» keshti. Ony jasaǵan Qoja bolatyn. Kámpıtten bosaǵan shaǵyn jáshikke Qoja temir tordan tóbe shegeledi. Kishkentaı etip ashpaly esikshe istedi. Balapan torǵaıdy soǵan kirgizip jiberdi de, syrtyndaǵy tıekshesin ilip qoıdy.

Qoja jáshikti terasaǵa shyǵaryp, terezeniń dál aldyna aparyp qoıdy. Kúnshýaq dúnıe balapan torǵaıdy birden sergitti. Baqtyń túkpir jaǵyndaǵy máýeli shıe aǵashynyń butaǵynda otyrǵan bir top torǵaıdyń jármeńkesi ony eliktirip áketti. Sol bir sátte balapan óziniń múshkil halin umytyp, usha jónelmek boldy. Biraq torǵa soǵylyp, qulap tústi. Jaraly topshysyn taǵy da aýyrtyp aldy. Qolynda eki asha aǵashy bar sur kepkaly bala kóz aldyna elesteı qaldy...

Tús aýa mektebinen qaıtyp kelgen Qoja jáshik túbindegi nan qoqymyn typyń-typyń terip jep jatqan balapandy kórdi.

Ol osylaısha jem jeıtin, tabaqshaǵa quıyp ákep qoıǵan sýdan ishetin boldy. Sýdy kádimgi torǵaılarsha ishedi: tumsyǵyn batyryp alady da, kilt joǵary kóterip, óńeshine quıady.

Arada bir jetideı ýaqyt ótti. Balapan torǵaı tyńaıyp, eseıip qaldy. Endi ony balapan dep aıtýdyń ázi laıyqsyz edi. Júni qulpyryp, arqa tusy kúdistenip, iri túlǵaly kádimgi qara jaǵal qoraz torǵaı keıpine keldi. Topshysynyń aýyrǵany da basyldy.

Qojanyń ájesi óte bir meıirban kisi. Ol endi nemeresine maza bermeıtin boldy.

— Sen jiber bul beısharany. Ózińdi óstip qamap qoısa, jaqsy kórer me ediń? — dep qoımady.

Aqyry Qoja ájesiniń aıtqanyna kóndi, balapan torǵaıdy bosatar aldynda:

— Taǵy bir kezdesseń, men seni tanıtyn bolaıyn, — dep, ol torǵaıdyń aıaǵyna qalaıydan saqına kıgizdi. Sonan soń tumsyǵynan shóp etkizip súıdi de, áýeletip ushyryp jiberdi.

Birtin-birtin bıiktep, balapan torǵaı buldyrap kórinbeı ketti.

Erteńinde tańerteń tysqa shyǵyp bara jatyp, Qojanyń kózi terasadaǵy úıshik jáshikke túsip ketip edi. İshindegi torǵaıdy kerip, kilt tura qaldy. Sol! Dál ózi! Aıaǵynda jarqyraǵan qalaıy saqına. Aıaýly dosymen qaıta tabysqandaı Qojanyń júregi qýanyshqa tolyp ketti.

Úıshik ózimdiki degendeı balapan torǵaı ashyq qalǵan esiksheden enip alyp, jemin jep, sýyn iship saırańdap júr.

Ol osylaısha ózdiginen asyrandy torǵaıǵa aınaldy. Úıshigine álsin-álsin ushyp kep kiredi de, Qoja dosynyń ázirlep qoıǵan syı-sybaǵasyna bógip, sosyn saırandaýǵa qaıyra ushyp ketedi. Kirip-shyǵyp júrgen adamdardan da ımenbeıdi. Al keıde bótegesi tompaıyp, toıyp alǵannan keıin úıshiginiń ústinde qonaqtap otyryp, qubyltyp jyr shertetini de bar.

Arada jarty aı shamasy ýaqyt ótti.

Bir kúni tańerteń balapan torǵaı kórinbedi. Qoja oǵan jem - sýyn ázirlep qoıdy da, sabaǵyna ketti. Kaıtyp kelse, bápi sol qaz qalpynda: eshqandaı iz túspegen.

— Áje, torǵaıym keldi me? Baıqadyń ba?

— Kóre almadym. Sol sirá, kelgen joq-aý deımin, — dep jaýap berdi ájesi.

Qoja elegizip, torǵaıyn kóp kútti. Torǵaı osylaısha zym - zıa ǵaıyp boldy...

Ózińdi ajaldan arashalap alyp qalǵan Qoja dosyńdy umytyp, álde meken aýystyryp, basqa jaqqa ushyp kettiń be? Nemese túbińe Jantas sekildi sotqar bireý jetti me?! Qaıda, qaıdasyń, sen, balapan torǵaı?!

---