InfoHub Logo

Muǵalimder kúni búgin, kúni ustazdyń shattanǵan,
Shákirtine dem bergizgen jetkizedi dep baqqa arman.
Ustazdardyń kúni búgin bar tilegi ómirde
Sol shákirttiń órge júzgen eńbegimen aqtalǵan.

«Muǵalimder kúni búgin» óleńinen

«10 «A» klasyna – matematıka, 3-kabınette, 10 «B» klasyna – ádebıet, 5-kabınette». Bul 80-jyldar ishinde ózimizge fızıka páninen sabaq berip, №25 mektepte 90-jyldardyń ishinde de sabaq berip baryp, qurmetti demalysyna shyqqan oqý zavýchymyz Sábıt Jalǵasbaev aǵaıdyń daýsy. Sábıt Jalǵasbaev aǵaı mektep radıosynan oqýshylarǵa sabaq kestesin habarlap jatyr. Osymen birge elektr qońyraýy da ústi-ústine bezildeýde. Sonyń arasynda Sábıt Jalǵasbaev aǵaı oqýshylardy sabaqqa kirýge qońyraý soǵylyp ketkenin aıtyp asyqtyrýda.

«...Muǵalıma esikti ashyp, syrtqa betteı bergen sátte-aq, tentek qońyraý aqyry óz degenin jasap úlgeredi. Onyń ortasyndaǵy uzynsha tili qabyrǵasyna baryp soǵylady. Bar bolǵany bir-aq márte soǵylýynyń ózi jetkilikti. Daýys tym alysqa ketedi.

Osy kezde syrtta turǵan oqýshylar ishke qaraı lap qoıar edi. Sebebi shákirt sanasy qońyraýdyń ámirli únine baǵynyp úırengen». Saıt betinde budan buryn jaryq kórgen «Qońyraý» áńgimesindegi bul kórinis 90-jyldar ishindegi №25 mekteptiń ómirinen alynyp jazylǵan bolatyn. Ótpeli kezeń atalǵan osy bir ýaqyttarda 80-jyldar ishindegi mektep mańdaıyndaǵy radıony bylaı qoıǵanda, elektr jaryǵynyń bolmaýyna baılanysty elektr qońyraýynyń ózi de únsiz qalǵan edi. Sondyqtan da áńgime: «Elektr jaryǵynyń ýaqytsha shektelip turýyna baılanysty ústel ústinde jez qońyraý turar edi. Jez qońyraý – osy qalpynda mop-momaqan» dep bastalatyn edi.

80-jyldar ishinde ózimizge geografıa páninen sabaq berip, 90-jyldardyń ishinde de №25 mektepte sabaq berip baryp, qurmetti demalysyna shyqqan geografıa pániniń ustazy Baljan Nurpeıisova apaı birde sabaq ústinde oqýshylardy «Biz oqyǵan mektepte úziliste váls oınap qoıa beretin edi» dep qyzyqtyrǵany bar. Sirá, ol kisi Almatynyń mektebinde oqyǵan bolsa kerek. Óıtkeni Baljan apaıdy úlkender Almatynyń qyzy dep sóıleıtin. Qojabaqyǵa kelin. Baljan Nurpeıisova apaı – qazaqtyń ataqty kúıshisi Qurmanǵazy Saǵyrbaıulynyń tól shákirti bolyp, ózi de qazaq mýzykasyna tolaǵaı mýzykalyq shyǵarmalar qaldyryp ketken ataqty kúıshi-kompozıtor Dına Nurpeıisovanyń týǵan nemeresi. Kúıshiniń Jurynbaı degen ulynan týǵan. Sondyqtan Baljan Nurpeıisova apaı óziniń ótken ómir jolynda qazaqtyń ataqty kúıshisi, kúı anasy atanǵan Dına Nurpeıisova ájesiniń tárbıesinde bolǵan adam. Bul taqyryp jańalyq emes, qazaq baspasózinde san ret aıtylǵan taqyryp.

Qojabaqydaǵy Maksım Gorkıı mektebiniń (qazirgi №25 orta mektebi) 1955 jylǵy túlegi, mekteptiń kúmis medal ıegeri, profesor Almas Jamanbaevtyń 2013 jyly jergilikti «Qazaly» gazetinde osy Qojabaqydaǵy M.Gorkıı mektebiniń tuńǵysh medalısi, 1954 jylǵy túlegi, kúmis medal ıegeri, Qojabaqynyń perzenti, Qarajal qalasynyń basshylyq qyzmetterinde istegen azamat, ınjener-ekonomıst, Qarajal qalasynyń Qurmetti azamaty, «Qurmet belgisi» ordeni, «Eńbek dańqy» belgisiniń jáne birneshe medaldardyń ıegeri Ábı Dáýletkerimov jaıynda jazylǵan «Qajymas qaırat ıesi edi» atty estelik maqalasynda sol kezde (mekteptiń kúmis medal ıegerleri Almatyda Qazaq memlekettik ýnıversıtetinde oqyǵan) Almatyda jora-joldas bop júrgen bir top qyz-jigitterdiń arasynda Baljan Nurpeıisova apaı men onyń joldasy Aqylbaı Jaqsybaevtyń esimderi de aıtylady. Bir kezde Almaty qalasynan joǵary bilim alǵan Qojabaqy topyraǵynyń perzenti Aqylbaı Jaqsybaev aǵamyzdy da el bilimdi adam dep aıtatyn. №25 mekteptiń tarıhynda esimi aıtylatyn Almaty qalasynda ǵalym bolǵan Shapaı Jaqsybaev – osy Aqylbaı Jaqsybaevtyń inisi. Al Baljan Nurpeıisova apaı ózin zıaly jandarsha ustaıtyn jan edi. Ol kisi kitapty óte kóp oqyǵan ustaz retinde erekshelenedi. Sol oqyǵan kitaptaryn ózi oqyp qana qoımaǵan, aldynda oqytqan shákirtterin de sol oqyǵan kitaptarymen tanystyryp otyrǵan. Ásirese ózi synyp jetekshilik jasaıtyn synybyn kóp tanystyrdy. 66-jylǵy aǵa-apalarymyz. 2017 jyldyń qarasha aıynda saıt betinde jarıalanǵan «80-jyldardaǵy ustazdar» maqalasyndaǵy sol kezgi №25 mekteptiń dırektory Esetov Amangeldi aǵaı týraly «Amangeldi aǵaı sabaqty kúshti beredi!» dep júrgen de osy 66-lardyń matematıkteri ǵoı. Olar mektepti 1983 jyly bitirip, 2013 jyly ózderiniń mektep bitirýleriniń 30 jyldyq mereıtoılaryn toılady. Mekteptiń 34-túlekteri. Sonda osy aıtylyp otyrǵan Sábıt Jalǵasbaev aǵaı da, bir kezgi synyp jetekshileri Baljan Nurpeıisova apaı da olardyń sol mereıtoılyq dastarqandarynyń basynda bolǵan. Al «80-jyldardaǵy ustazdar» maqalasyndaǵy bir kezgi synyp jetekshi ustazdary Baımanova Aınash apaıdyń matematıka sabaǵyna qaıtadan izdep kelip, qatysyp júrgen mektepti 79-jyly bitirip ketken 30-túlekteri – 62-niń jigitteri bolatyn. Olar №25 mekteptiń eleýli túlekteri boldy. Olardyń arasynan úsh birdeı altyn medal ıegerleri shyqqan. Sondyqtan №25 mekteptiń termesindegi «Shápesh, Aınash, Baljandar balaǵa kelgen baǵynan» degen sózder de bekerden-beker aıtylmasa kerek.

Qojabaqyda 20 jyldyqqa bastamashy 63-ter bolsa, ol jóninde «Qyr basyna shyqqan túlek» maqalasynda aıtylǵan, al 66-lar 10 jyldyqqa bastamashy bolǵan edi. 2013 jyly olardyń 30 jyldyǵy kezinde osy joldardyń avtory osynaý 30 jyldyq ıeleriniń Qojabaqydaǵy №17 «Aıgúl» balabaqsha tárbıelenýshilerimen kezdesýine arnap «Úzilmesin eshqashan dostar áni!» atty balabaqsha tárbıelenýshileriniń atynan óleń-taqpaq joldaryn jazǵan bolatyn. Sol kezde on úsh túlekke arnalǵan bul óleń joldary birinshi Astanadan kelip otyrǵan qonaqtan bastalǵan edi:

Z0 jyl, kóńil búgin dosqa alań,
Serpildi el dál osyndaı bastamadan.
Osynaý kezdesýge kelip otyr,
Edilhandaı aǵamyz Astanadan.
Ol basqarǵan qurylystyń ujymy, áne,
Qýanysh syılaıdy elge Bas qaladan.

Azattyq bop sanany qamshylar myń
Tarıhymdy tozańnan arshyp aldym.
Ońtalaptaı aǵamyz alyp bilim,
Mádenıetin ıgerdi parsylardyń.
Elshilikte eleýli qyzmetker,
Syryn biledi kórshi el, qońsylardyń.

Dostar barda kóńildi kir shala ma,
Árqaısysy jaýapty bir salaǵa.
«Sýdyń da suraýy bar» deıdi qazaq,
Nurjan aǵa – ınjener bul salada.

Kóńilder shattyq kúıge alań búgin,
Ómirden tapty ornyn olar búgin.
Keńshilik aǵaı – qurylystyń ınjeneri,
Igergen bilikpenen mamandyǵyn.

Jetti olar bıikterge asqaraly,
Bári de shákirt kúnnen bastalady.
Tulǵabek aǵaı – qurylystyń dırektory,
Aqtóbede ujymdy basqarady.

Ómirden olar anyq bilim uqty,
Eli de dál osyndaı ulyn uqty.
Jolbarys aǵa – áskerı qyzmetker,
Sarbazdyq ómirdiń ol syryn uqty.

Olardy shattyq ómir tasytty myń,
Syrlasty dostar basyn qosyp búgin.
Ertaı aǵaı – kásipker, ómir jolda
Úırengen jalyqpastan kásip syryn.

Árqashan kir shalmaıdy jan sandyǵyn,
Ómirden óz ornyńdy alsań búgin.
Meıirbıke Ǵazıza apaıymyz,
Oılaǵan adamdardyń tán saýlyǵyn.

Túlekterdiń talabyn qoshta dara,
Tek izgilik baıqalar dosta ǵana.
Nurtýǵandaı aǵaıymyz – operator,
«Alaý» atty stadıon – Astanada.

Darıdy ulǵa qasıet besikten myń,
Ǵıbratyn qashanda esitti eldiń.
Aqan aǵaı naryqtan alyp tálim,
Ózine tán syryn uqty kásipkerdiń.

Ana mektep túlekke alań búgin,
İzgiliktiń keýdege taǵar gúlin.
Aınagúl apaı mektepte ustaz bolyp,
Igergen muǵalimniń mamandyǵyn.

Túlekke arman asý kóriner myń,
Kezdeser sol maqsatqa bári de eldiń.
Bolathan aǵaı ómirde ıgerip júr,
Mamandyǵyn qalap ap dárigerdiń.

Shyrqalsyn kógimizde dostar áni,
Talaı túlek bul ándi qoshtar áli.
Galına apaı pedagog boldy daǵy,
Bul kúnde balabaqsha basqarady.
«Aıgúl» atty ujymyn ómir jolda,
Jeteler bıikterge asqaraly.
Osyndaı aǵalar men apalardan,
Úlgi alyp ósedi talaı jastar áli.
Z0 jyldyq mereke bolsyn qutty,
Uzilmesin eshqashan dostar áni!

Eger geografıa pániniń úzdik ustazy Baljan Nurpeıisova apaı sol kezdegi ózi oqyǵan kitaptarymen óziniń aldynda oqytqan shákirtterin de tanystyryp otyrǵan bolsa, onda Qazaq SSR Halyq aǵartý isiniń úzdigi, ustaz óziniń shákirtterin geografıa álemine, múmkin, ádebıet álemi arqyly jetektegisi kelgen shyǵar, kim bilsin? Sebebi keńestik matematık ǵalym Moıseevten mektep qabyrǵasynda oqyp júrgen oqýshylardyń arasynan bolashaq fızık, matematık balalardy qalaı daıyndap shyǵarý kerek degende, ǵalym Moıseev onyń bir ǵana joly bar: naǵyz matematıkter men fızıkterdi daıyndap shyǵarý úshin mektep qabyrǵasynda ótiletin ádebıet pániniń saǵattarynyń sanyn kóbeıtý kerek dep jaýap beripti. Buǵan tańdanǵan kópshilikke Moıseev ádebıettiń mıdy damytýǵa áseriniń kóp ekendigin aıtady. Sondyqtan jastar mindetti túrde klasıkany oqýy kerek eken, al klasıkalyq shyǵarmalardy oqý arqyly adam ǵylymda kóptegen jetistikterge jete alatyn kórinedi. «Ǵylymı oılaýda árqashan poezıa elementi bolýy tıis» depti uly fızık A. Eınshteın. Biz bul derekterdi O. Jáýtikov atyndaǵy fızık, matematık balalardy daıyndap shyǵaratyn mekteptiń dırektory, tájirıbeli orys tili men ádebıetiniń ustazy Gúlshárban Sabýrovanyń maqalasynan alyp keltirip otyrmyz. Tatána Sergeevna atty orys tili pániniń ustazy arqyly Pýshkın, Esenın, Chehov, Blok shyǵarmalaryna degen qushtarlyǵy oıanǵan shákirt keıin ózi O. Jáýtikov atyndaǵy mektepte orys ádebıetinen sabaq bergen kezde Pýshkındi oqyta otyryp Abaıdy, Lermontovty oqyta otyryp Maǵjandy, Qadyrdy, Esenındi oqyta otyryp Muqaǵalıdy da salystyra oqytady. Buryn-sondy osy aqyndardyń álemimen jetkilikti tanys bolmaı kelgen oqýshylardyń ózderi endi olardyń poezıasyna qanyqqannan keıin, aqyndardyń óleńderin mýzykaǵa qosyp oryndaı bastasa kerek. Buryn-sondy mýzykalyq aspap ustap kórmegen oqýshylardyń arasynda óz betterinshe gıtara, dombyra sıaqty mýzykalyq aspaptardy úırenýge degen qushtarlyq paıda bolady. Osylaısha tájirıbeli orys tili men ádebıetiniń ustazy bolashaq fızık, matematık bolamyn degen balalardyń sanasyna poezıamen birge mýzykany da qatar egip shyǵaryp salyp otyrsa kerek. Qazaqtyń belgili aqyny Tynyshbaı Rahımov ádebıet pen mýzykanyń birligi jóninde bylaısha jyrlaǵan edi:

Mýzykany sóıletem dep óleńmen
Osy kúnde boldym ábden ólermen.
«Ánnen óleń – bólek» deıdi bir «bilgish»,
«Joq! Ekeýi bir, egiz!» dep kelem men.

Tamsantardaı kóktem-kórik, jaz-eles, –
Mýzyka bop tógilgen jyr – az emes!
Muqaǵalı óleńderin shyn uqsań –
Túsedi eske Ogınskıı – «Polonez»!

Eger geografıa pániniń muǵalimi Baljan Nurpeıisova apaı Almatyda ózi oqyǵan mektebi týraly oqýshylardy «biz oqyǵan mektepte úziliste váls oınap qoıa beretin edi» dep qyzyqtyrsa, onda 80-jyldar ishindegi aýyl mektebiniń mańdaıyndaǵy radıodan sabaq kestesin habarlap sańqyldap jatatyn fızıka páninen sabaq bergen ustazymyz, mekteptiń oqý zavýchy Sábıt Jalǵasbaev aǵaıdyń daýsy da ózimizge eshbir válsińizden, eshbir mýzykańyzdan kem soqpasa kerek. Kem soqqanyńyz ne, qaıta jyldar ótken saıyn jańǵyryp, jasańǵyryp, álgi BAQ betterindegi shákirttik kúnderdi eske alyp jıi jarıalanatyn maqalalardaǵy shákirttik kúnderdiń qundylyǵy ispetti sanalatyn aq bantık, kúmis qońyraý úni degen sózderden baǵasy eshbir kemimegen kúıi qatarlasa turyp alatyny bar: «10 «A» klasyna – Ádebıet, 5-kabınette, 10 «B» klasyna – matematıka, 3-kabınette». Fızık-ustaz Sábıt Jalǵasbaev aǵaı ádebıetshi-ustaz Jandilda Súndetov aǵaı ekeýi mektepten qurmetti demalysyna 1994 jyly birge shyqty. Osy jyldyń Muǵalimder kúni merekesinde ustazdardy qurmetti demalysyna shyǵaryp salý rásimi ótken edi. Oǵan osy mektep ustazdarynyń tálimin kórgen – №25 mekteptiń 70-jyldardyń ishindegi túlegi, sonan soń osy mektepte Sábıt Jalǵasbaev aǵaıdyń jasy kishi fızık-áriptesi bolǵan – №25 mekteptiń 80-jyldardyń ishindegi ustazy, endi 90-jyldardyń ishinde Qazaly aýdandyq bilim bólimi basshysynyń orynbasary bolyp qyzmet istegen Demenbaı Ámirashev kelip qatysyp, qos ustazǵa Qazaly aýdandyq bilim bólimi basshylyǵynyń tarapynan júrekjardy quttyqtaý lebizin aıtty jáne mektep esigin ashyp otyrǵanyna endi ǵana bir aı bolǵan jas ustazdarǵa da osy jolda tabys tiledi.

***
Búgin – Ustaz kúni. Osydan bir ǵasyr buryn, ıaǵnı XX ǵasyrdyń basynda ǵylym men bilimde halqynyń keleshegine senip, Evropa sıaqty mádenıeti men bilimi ósken halyqtardyń qataryna teńelýdi armandaǵan sol kezdiń kózi ashyq, kókiregi oıaý, zıaly azamattary qyrda jatqan qazaq balasy úshin ásirese bilim men mádenıetke umtylý jolynda el ishindegi ashylǵan mektepter men oqý úıleriniń alatyn mańyzy erekshe ekendigine den qoıǵan edi. Osy taqyrypta jazylǵan sol kezgi maqalalardyń birinde burynǵy ókimettiń eger bári birdeı bilim alsa, kózderi ashylyp, sol bilimimen ózderine qarsy jol ashylady dep qazaq balasy sıaqty halyqtardy qarańǵylyqta ustaǵysy kelgendigin, orysqa sińdirip, dinin joıǵysy kelgendigin, endi myna ornap jatqan jańa ókimettiń qazaq balasyna ózińniń ana tilińde bilim al, kózińdi ash, aǵar, oqy, bil dep otyrǵandyǵyn, osy maqsatty júzege asyrý jolynda eldiń ishinde buqaranyń balasyn tárbıeleıtin mektepter, kóptiń kóńili aǵarýǵa sebepshi bolatyn oqý úılerin ashyp otyrǵandyǵyn, orys aýyldarynda ashylǵan sondaı oqý úıleriniń jemisti jumys istep turǵandyǵyn, endigi jerde qazaq ishindegi halyqtyń saıası, mádenı deńgeıin kóterip, aǵartý maqsatynda ashylǵan sondaı oqý úıleriniń alatyn mańyzy, ondaǵy isteletin jumystary týraly aıta kelip: «Bul jumysty el ishinde isteıtin aýyldaǵy kózi ashyq, kókirekteri taza, anyq halyqqa qyzmet isteımin degen azamattar bolýy tıis. Munyń ishinde kóbinese bilek sybana kirisetin muǵalimder bolýy shart» dep, eń aldymen qazaq muǵalimine úlken úmit arta sóıleıdi. Budan sol kezgi muǵalimniń qoǵamda atqarǵan roli, alatyn orny anyq kórinip tur. Bul – keshegi ustazdyń bilim men mádenıetke umtylǵan qazaq balasy úshin oqý-aǵartý isinde kótere alǵan úlken bir júgi.

Tabystaryń tabyspenen jalǵasty,
Ár shákirtiń ǵylymmenen syrlasty.
Sen olarǵa bilim nur bop ashyldyń,
Ustazysyń alǵa aparar ǵasyrdyń.

«Jas – iske» dep, bilim jolǵa sen keldiń,
Jańa zaman baǵdaryn tez meńgerdiń.
Ǵasyryńnyń quraly da shyndyǵyn
Saǵan ashty – qolyńda oınap tur búgin.

Bul – búgingi ustazdyń beınesi. Joǵarydaǵy aıtylǵan maqaladaǵy oıdan beri ýaqyt kerýeni jyljydy, bilim salasy jańalyqtarmen tolyqty. Biraq bilim berý mazmuny jańarǵan, oqý mazmuny kompúterlengen búgingi qoǵamda da ózgermeıtin bir nárse bar eken. Ol – muǵalimniń ishki ustazdyq beınesi. Búginginiń muǵaliminiń de ishki ustazdyq beınesi – sol joǵarydaǵy aıtylǵan maqaladaǵy oıdan alshaq emes, úndes: «kózi ashyq, kókiregi taza, anyq halyqqa qyzmet isteımin dep júrgen azamattar».

Muǵalimder kúni búgin, kúni ustazdyń elengen,
Ustaz júrek syrlas ár kez bilim atty ónermen.
Olar shákirt keýdelerge sol bilimnen nár quıyp,
Ómir jolda izgilikti eńbegimen elengen.

Búgin — Ustaz kúni. Bala janynyń baǵbany bolyp, halyqqa qyzmet istep júrgen — Qazaqstan Respýblıkasynyń Ustazdaryna tól merekeleri qutty bolsyn!

---