InfoHub Logo

Mektep qabyrǵasynda 11 jyl boıy úzdiksiz bilim alyp, áne – mine degenshe «Jas túlek» atanatyn bitirýshi túlekterdiń bilimderi synǵa túser kezeń «Uly bir kúndik tóńkeristiń» de ýaqyty taıap qalypty – aý. Qobaljyǵan túlekterdiń kitaptan bas almaı daıyndyq ústinde eseńgirep júretin kezderi bul. Qalaı tapsyryp shyǵamyn? Qansha bal jınaımyn? Qaıda oqýǵa tapsyramyn? Iá, jas túlekterdiń qazirde kókeılerinde júrgen saýaldar osylar ǵana. Balasymen birge ata-analary da jandaryn qoıarǵa jer tappaı álek bolary sózsiz. Oǵan sebep te joq emes. «Bul án burynǵy ánnen ózgerek» demekshi, 2017 jyldan bastaý alǵan eki tańdaý pán júıesi boıynsha Ulttyq Biryńǵaı Testileýdiń eń joǵarǵy shkalasy 140 bal bolyp belgilengen bolatyn. Osyǵan sáıkes túlekter endi orys tilinen emes, ózi tańdaǵan mamandyǵyna baılanysty 2 pánniń árqaısysynan 40 baldan jınaýy tıis. Negizgi úsh pándi tapsyrý jalpyǵa mindetti ekendigi aıtpasada belgili. Osy tusta « Qatarynan qalmaı, áıteýir bir grantqa iligip ketse bolar»,- dep grant kóp bólinetin mamandyqtardy izdestirip, oǵan qajetti 5-shi pándi ózderi tańdap beretin ata – analardy jıi kezdestiremiz. Ol pánder, árıne, fızıka, hımıa syndy tehnıkalyq salaǵa qajetti pánder. Bul jaǵdaı sizge de, bizge de tańsyq dúnıe emes. 

Qazir eki pándi qosyp, bir keremet mamandyqty ushtastyrý qıyn emes. Mysaly, bıologıa men hımıa pánderin biriktirý arqyly «jalpy medısınaǵa» jol ashylsa, aýdarmashy maman bolý úshin aǵylshyn jáne álem tarıhy pánderin tańdaý qajet. Árıne, grantqa túsý – abyroı. Al balanyń armany qaıda qalmaq? Múmkin, ol tehnıka degenniń aýylynan múldem alys shyǵar?! Matematıkanyń mashaqatyn túsine almaıtyn bolar? Oǵan bas aýyrtyp jatqan eshkim joq. «Qolda dıplom bolsa bolǵany, qalǵany óz kezegimen bola jatar» degen sózderdi daǵdyǵa aınaldyrǵan. Nátıjesinde ol dıplom sandyqqa salynyp, shań basyp, súrlenip jatady. Sebebi jas maman bul salada qyzmet etkisi kelmeıdi. Jany qalamaıtyn jumysty kúshteseń de paıda joq. Keıinnen «jumyssyzdar sany artty nemese jumys joq»,- dep syltaýratady. Jumys qaıdan bolsyn, eger stýdentter dıplomdaryn sary maıdaı sandyqta saqtap, qalaǵan mamandyqtaryn meńgere almasa? 

Búginniń ózinde «Bitirgenmen de bul salada jumys istemeımin» degendi uran etken stýdentter jetip jatyr. Qalamasa, keıin ol saladan óz bolashaǵyn kóre almaıtyn bolsa nesine qınalyp oqyp júr dep oılaryńyz anyq. Degenmen, olardy da túsinýge bolady. Qalaǵan oqýynyń aqyly bólimine túsip oqıyn dese, oqý aqysy qymbat. Sońǵy jyldardaǵy statısıkalyq derekterge súıensek, Qazaqstan boıynsha ýnıversıtet pen akademıada bakalavr dárejesi boıynsha bilim alýdyń ortasha baǵasy 300 000 teńge men 10 000 AQSH dollary aralyǵyn quraıdy. Al Qazaqstandaǵy aýyl nemese eldi – meken turǵyndarynyń ortasha jalaqysy, shamamen, 58 myń teńgeni quraıtyny anyqtaldy. Endi oısha saralaı berińiz. Bul qomaqty somany kimniń qaltasy kóteredi?

« Balam jaqsy oqý ornynda bilim alsyn» dep, ata – ana qymbat joǵary oqý oryndarǵa júgiredi. Máselen, qazirgi tańda dúnıe júzindegi eń úzdik 300 joǵarǵy oqý oryndarynyń qataryna engen Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti, Nazarbaev ýnıversıteti, L.N.Gýmılev atyndaǵy Eýrazıa ulttyq ýnıversıteti jáne taǵysyn taǵy. Qazirde Qazaqstan boıynsha baǵasy eń qymbaty – Nur-Sultandaǵy Nazarbaev ýnıversıteti. Onda negizinen grant boıynsha oqýǵa túskender bilim alady. Tegin oqýǵa ilikpeı qalǵan, ǵylymmen aıngalysamyn deýshilerge jylyna 3 843 000 teńge ıaǵnı 21 000 AQSH dollaryn tóleýge týra keledi. Eger tańdaýyńyz L.N.Gýmılev atyndaǵy Eýrazıa ulttyq ýnıversıtetine tússe, 650 000 teńge men 710 000 teńge aralyǵyndaǵy somany jyl saıyn tóleýińizge týra keledi. Al Qazaq ulttyq ýnıversıtetine kelseńiz, oqý aqysy 885 000-nan bastalyp, joǵarǵysy 1mln 69myń teńgege deıin jetedi. Mundaı qomaqty somany tóleý úshin ata-ana nesıe alýy kerek pe? Al oqýyn tóleı almasa, balasyn aýylǵa, mal aıdaýǵa jiberedi nemese joǵarǵy oqý ornynda bilim alyp júrgen súıkimdi stýdentimiz ápsátte daıashyǵa aınalyp shyǵa keledi. Sondyqtan oqý aqysyn tómendetken durys dep oılaımyn. «Bolamyn degen balany betinen qaqpa, belin bý» demekshi, osyndaı olqylyqtardy boldyrmas úshin, meniń oıymsha, árbir ata-ana aldymen balasynyń qarym-qabyletine, ıkemine qarap, birge otyryp aqyldasqandary jón. Tek sonda ǵana ortaq ymyraǵa kelip, mamandyq ońtaıly sheshimin tabar edi.

Mine, osylaı. Arman bolǵan 140 balǵa qol jetkizý ońaı emes. Barlyǵy túlektiń bilimdiligine baılanysty. «UBT – ge eshqandaı kómekshi quraldarǵa emes, óz basyńa senip kir» degen testileýdiń tezinen ótken qazirgi stýdentterdiń ataly sózin tilge tıek etkim keledi. Endeshe bolashaǵymyzdy balǵa baılamaıyq!!!

---