InfoHub Logo

Qatysýshylar:

Júrgizýshi

Bir myń bes júz jastaǵy Uran baba

Bes júz jastaǵy Aryshan

On jastaǵy Barys bala

Sahna ortasynda jartylaı qıyp kórsetilgen kıiz úı. Kıiz úıdiń tórindegi kilemge «Barys, on jyldyǵyń qutty bolsyn!» dep jazylǵan. Ústel basynda – Uran baba, Aryshan, Barys bala. Úsheýi ortadaǵy tabaqtan et asap, qymyz iship otyr.

Júrgizýshi. Barys bala onǵa toldy. Alla buıyrǵan osy jasyna jetkenshe ol ne kórmedi. Barshylyqty da, joqshylyqty da kórdi. «Tar jol, taıǵaq keshýlerden» de ótti. Sóıtip, ot pen sýǵa sýǵarylǵan bolattaı shynyqty. Aqyl-oıy tolysyp, búgingideı dárejege jetti.

Eń basty baqyty – tórt zamany qubyla erkindikte ósti.

Onyń on jyldyǵyn toılaýǵa bir myń bes júz jastaǵy Uran baba men bes júz jastaǵy ákesi Aryshan keldi. Ákeli-balaly úsheýi shańyraǵy eńseli, keń qanatty aq boz ordada bas qosty. Berekeli dastarqan basynda mol asylǵan etten asap, bal tatyǵan besti qymyzdan sapyryp ishe otyryp, Barystyń on jyldyq ómirin óz ǵumyrlarymen alystyryp-salǵastyryp shejire áńgime shertti.

Áńgimeden keıin babasy men ákesi ózderiniń quttyqtaý tilek-terin aıtty.

Uran baba. Al, Barys balam, 10 jyldyǵyń qutty bolsyn! (Az-kem úzilis jasaıdy.) Biz ómirden kórgen-toqyǵanymyzdy aıtamyz. Sózimizge jaqsylap qulaq salyp, keregin ala bilseń, utylmaısyń. Arman-maqsatyńa adaspaı jetesiń.

Biz – myna ákeń ekeýimiz seniń tórt qubylyń túgel zamanyńa qyzyǵyp otyrmyz. Iá, tuǵyryń burynnan berik edi, endi qabyr-ǵasyn durys qalaý – ózińe baılanysty. Jerińniń asty-ústin myqtap ıgergen ekensiń. Ken baılyǵyń mol, tipti jerdiń qara maıyn da sabalap pisip alyp jatyrsyń. Qazynaly sandyqtyń ústinde otyrsyń. Degenmen, bir ańǵarǵanym: Alaqanyńdy jaıyp ustaıdy ekensiń (alaqanyn jaıyp kórsetedi). Qolyńa kógershin de, kógershinmen birge quzǵyn, torǵaı da qonaqtaıdy eken. Ol yrys-dánińdi terip jegenmen qoımaı, saýsaqtaryńnyń arasynan tógip, ysyrap qylyp shashyp ta jatyr eken. Bul – bolmaıdy, balam.

Barys bala. Sonda ata, alaqanymdy bylaı jumyp ustaýym kerek pe? (Saýsaqtaryn jumyp kórsetedi.)

Uran baba. Joq, balam. Onda judyryǵyńdaǵy yrys-násip ózge túgil, ózińe de buıyrmaıdy. Ózgeden tyǵyp-jasyrǵanyń ýysyńda irip-shirip, bosqa qor bolady. Eń durysy, alaqanyńdy bylaı shuqyrsha etip usta (saýsaqtaryn biriktirip, alaqanyn búristirip, kórsetedi). Sonda yrys-nesibeń tekke shashylyp, tógilmeıdi. İrip-shirimeıdi de. Ózgelerdi de jarylqap, óziń de toq bolasyń. Adamnyń kúni alys-berispen, syı-sybaǵamen qyzyq. Maqsat-muratyńa dos-jaranyń kóp, qut-berekeli bolyp jetem deseń, meniń tilegim – osy.

Barys bala. Raqmet, ata! (Ákesine moınyn buryp) Al, áke, sizdiń tilegińiz qandaı?

Aryshan. Babań durys aıtady. Al meniń baıqaǵanym, balam, tal boıyńda daryn-qabiletiń tunyp tur. Bilim, alǵyrlyǵyń da myqty. Osy asyl qasıetteriń seni degenińe jetkizedi. Laıym solaı bolǵaı! Tek bir kemshin tusyń – sol asyl boıyńa myna olpy-solpy kıimderiń qonbaı turǵany. Basyńdaǵy qalpaǵyń – orystiki. Syrt kıimderiń tym jyltyraq – eýroamerıkalyq. Al aıaǵyńdaǵy – qytaıdiki eken. İshki kamzolyń ǵana qazaqy. Soǵan qaraǵanda, ózińniń taza qazaqy bolmysyńdy jasyryp, syrtqy jyltyraqqa ásire-eliktegishteý ekensiń.

Barys bala. Oı, áke, men ózgelerden qalyp qoıǵym kelmeıdi. Kerisinshe, ozyq júrsem deımin. Sol úshin ozyq jurttyń jaqsysy men asylyn tezirek boıyma sińirgim keledi.

Aryshan. Ol nıetiń durys qoı. Degenmen taıaqtyń eki ushy bolady, balam. Sol sıaqty ózgeniń de asyly men jasyǵy qatar júredi. Sen ómirdi aq qaǵazdaı endi bastadyń. Al aqqa kıe de, kúıe de juqqysh keledi. Sondyqtan ózgelerdiń dúnıesine shamǵa úımelegen jyndy kóbelekteı kózsiz elikpeı, sabyr-salmaqpen, aqyl-parasatpen, talǵampazdyqpen qarap úıren.

Óz boıyńda qasıet bolmasa, eliktep-solyqtaýdan óner týǵanyn kórgen emespin. Eń bastysy, ómirden óz sara jolyńdy tańdaǵanǵa ne jetsin! Ereksheligińdi tanı bil, ózgelerge tanyta bil. Sonda ǵana ózgelerdiń arasynan oıypornyńdy tabasyń, syı-qurmetine bólenesiń.

Barys bala. Raqmet, áke.

Aryshan. Al endi, bizdiń seniń toıyńa ákelgen syıymyz. Myna zerli shapan men aq qalpaq. (Ústel artynan shapan men aq qalpaqty alady.) Bul – ata-baba joly men dástúrdiń belgisi. Káne, ústińdegi myna alabajaqtaryńdy sheship, eńseńdi kóter, ıyǵyńa jabaıyq. (Barys bala basyndaǵy orys qalpaǵy men jyltyraq shapanyn sheship tastaıdy. Ákesi oǵan aq qalpaq pen shapandy kıgizedi. Keıin shegine, súısine qarap) Áp, bárekeldi, jarasa ketkenin qarashy!

Uran baba. Kıimiń – tozsyn, ómiriń – ozsyn! Baq-dáýletti, ǵumyrly bol, balam!

Barys bala. Raqmet, ata! Al endi batańyzdy berińiz.

Uran baba. «Bataly er – arymas» degen. Al onda alaqandaryńdy jaıyńdar.

Jasyń uzaq, ǵumyrly bol,

Ata saltyna uǵymdy bol!

Óner-bilimge zeıindi bol,

Ata-anańa meıirli bol!

Dil, dinińe berik bol,

Jaqsylarǵa serik bol!

Shańyraǵyń bıik,

Myǵym bolsyn,

Tórińe Baq, Qydyr qonsyn!

Batamdy Alla taǵala qabyl etsin,

Halqyńdy yntymaqty halyq etsin!

Bári. Áýmın!!! (Betterin sıpaıdy.)

Shymyldyq​

---