InfoHub Logo

Baýyrdyń berishtenýi (sırrozy) — dıffýzdy gepatosıtter kólemi azaıýymen, fıbrozdyq ózgeristermen, baýyrdyń qalypty kurylymynyń ózgerýimen, regenerasıalyq túıinder paıda bolyp, odan ári baýyr jetispeýshiligi jáne portaldy gıpertenzıaǵa soqtyratyn sozylmaly polıetıologıalyq baýyr syrqaty.

Baýyrdyn berishtenýine alyp keletin jáne jıi kezdesetin sebepter:

— Alkogoldi gepatıt (40-80 paıyz jaǵdaıda);

— Sozylmaly vırýsty gepatıt (30-40 paıyz jaǵdaıda);

— Krıptogendi;

Sırek kezdesetin sebepteri:

— Bılıarly; Aýtoımmýndy gepatıt;

— Gemohromotoz;

— Vılson-Konovalov aýrýynda;

— Álfa 1-trıpsın jetispeýshiliginde;

— Kardıaldy sırroz;

— Baddı-Kıarı sındromynda;

— Dárilik zattar sebebinen.

Sırroz kezinde baýyrda oryn alatyn morfologıalyk ózgerister

Baýyr bólikteri kurylymy buzylyp, baýyr parenhımasy men jasýshalary ózgerip, túıinder jáne portalydy gıpertenzıa paıda bolyp, baýyr kólemi alkogóldi sırroz ben gemohromatoz jaǵdaıynda ulǵaıady, keıinirek shemirshektenip, kólemi kishireıedi.

Osyǵan oraı sırrozdyń morfologıalyk jiktelýi:

— kishi túıindi (túıin kólemi 1-den 3 mm, alkogóldi gepatıtte);

— iri túıindi (túıin kólemi 3 mm joǵary, vırýsty gepatıtte);

— tolyq emes septaldy;

— aralas (ár túrli kólemde) bolyp bólinedi.

Klınıkalyq kórinisteri

Naýqas tez sharshaǵyshtyqqa, salmaǵynyń azaıýyna, dıspepsıaǵa, ishiniń aýrýyna, teriniń sarǵaıýyna, asıtke, murynnyń, asqazannyń, qyzylıektiń, teri astynyń qantalaýyna shaǵymdanady.

Naýqas anamnezınde gepatıt, teriniń sarǵaıýy, dárilik zattardy tym kóp paıdalaný, qan quıý, alkogóldi shekten tys paıdalaný, tuqym qýalaýshylyk faktorlar bolady. Naýqasta aýrý esh belgi bermese de, 90 paıyz jaǵdaıda baýyry kóterilip, sıpap baıqaǵanda qolǵa bilinedi.

Obektıvti ózgerister: naýqastyń tamaqqa tábeti nasharlaıdy, qańqa bulshyq etteri qashyp, «dollarly teri», teri sarǵaıýy, pıgmentter, pýrpýra, Dúpúıtren kotraktýrasy baıqalady.

Qandaǵy gıperestrogenemıa belgileri, gınekomastıa 3L jaǵdaıda, atalyq jynys beziniń kishireıýi kezdesedi. Alaqanda «pálmarly erıtema», ishtiń úlkeıýi, ishtiń teriasty tamyrlarynyń keńeıip, bileýlenýi, baýyrdyń ulǵaıýy 70 paıyzda, kishireıip qalýy 25 paıyz, talaqtyń úlkeıýi 50 paıyz jaǵdaıda oryn alady. Sonymen qatar, baýyr patologıasy sebepti perıferıalyk isikter, nevrologıalyq ózgerister, stýpor, tremor, psıhıkalyq ózgerister bolady.

Baýyrdyn berishtenýi kezinde júrgiziletin zerthanalyq, aspaptyq zertteýler:

— jalpy qan, bıohımıalyq qan zertteýleri, bılırýbın, aqýyz fraksıalary, transamınazdar, asıt bolǵan jaǵdaıda elektrolıtter kólemin anyqtaý;

— ımmýnologıalyq kórsetkishterin, antınýklearly antıdeneler men gepatıt markerlerin anyqtaý;

— endoskopıalyq zertteýler, KT nemese baýyr últradybystyq zertteýleri.

Baýyr berishtenýi asqynǵan jaǵdaıda asıtke, baýyr ensefalopatıasyna, óńeshtiń keńeıgen qan tamyrlarynan qan ketýge, trombozǵa, gepatorenaldy sındromǵa, baýyr obyryna ákelýi múmkin.

Portaldy gıpertenzıada tamyrlardyń keńeıýin, óńeshtiń keńeıgen qan tamyrlaryn endoskopıalyq zertteýmen baıqaý, portaldy kóktamyrdyń dıametrin ólsheý, dopler-ýltrasonografıa, KT, MRT, portaldy kóktamyr kateterızasıasy, angıografıalyq zertteýler júrgiziledi.

Baýyr berishtenýiniń aldyn alý sharalary

— Vırýsty gepatıttiń juǵýyna jol bermeý;

— Alkogól paıdalanýdan bas tartý;

— Baýyrǵa zıandy dárilerden saqtaný;

— Taǵamdy ót qýý maqsatynda kúnine 5-6 ret ishý;

— Kúndelikti úlken dáret júrýin qadaǵalaý;

— Baýyr berishtenýiniń emi tek dárigerdiń baqylaýymen júrgiziledi.

K. B. Elmaǵanbetova, terapevt

---