InfoHub Logo

Úlkeni de bıtteıi de qym-qýyt qujynaǵan, keıbiriniń ústi-bastary jún-jún, áldeber suryqsyz maqulyqty elestetin, shyn-shaıtanǵa shatysy bar — jyndykóbelekter ápsátte, onsyz da satala-satala shamdaldy qorshap aldy.

— Ákesiniń bastary qalǵan ba jaryqta? Sóndirshi!

— Kishkene kitap oqıyn dep em…

— Kúndiz oqısyń. Kúniń ótip bara ma?

— Nege olaı dedińiz, áke?

— Buıyrtsa, talaı erteń bar shyǵar, balam…

Aıadaı bólme kúndizgi aptaptan soń biraz ýaqyt tunshyqtyra qapyryq tartyp, tipti keıde, tań atqansha esigi aıqara ashyq turady. Ury-qary, buzyqtardan jasqanatyndaı bul ekeýinde kórneý dúnıe de joq-tyn. Úıshiktiń tórinde ákeniń temir tósegi, onyń aıaǵyn ala balasynyń shıqyldaǵy kóldeneń kirikken. Qalǵan jıhazy: dastarqany jyrym-jyrym qalaqtaı stól men qoldan jasalǵan qos tábiretki. Úsh qudyqty peshtiń qazandyǵy betine eski gazet tóselip, azyn-aýlaq ydys-aıaqtary jınalypty. Bulardyń betterine qan júgiretin kún — ár aıdyń basy. Sol kezde qarıa mandymsyz zeınetaqysyn alady. Kıim-keshek, óze kákúr-shúkirge shyǵyndamasa, eki basqa tam-tumdap bir aıǵa jeterlik qarajat. Bár ókinishtisi baladan qaıran bolmaı tur. Kúni keshe ǵana qatarynyń aldy bolǵan, erteńine senimdi jigittiń aıaq-asty mańdaıyndaǵy baǵy óship, sor jaǵylady dep kim oılaǵan…

Qorazdardyń alǵashqy aıǵaıy men óriske bet alǵan saýyn maldyń tuıaq sartyly, olardy qaqpaılaǵan ıeleriniń boqtyq aralas qańqyly, enelerinen qalyp bara jatqan buzaýlardyń úzdikken móńiresi jańa tańnyń kelgenin ańǵartady. Sol tańǵa jetkenshe áke men bala talaı ret oıanyp, san márte túzge shyǵady. İrgedegi aǵashtyń basynan tula-boıdy túrshiktire suńqyldaǵan baıǵyzdyń jylaýyn jamandyqqa joryp, onsyz da jetispegen taǵdyrlaryn qoryǵandaı uly syrtqa shyǵyp, qusty úrkitedi. Sonyń ara-arasynda ekeýara kúńgirlesip, biraz áńgime shertken bolady. Táp-táýir bastalǵan shúıirke sońy ámise kóńilsiz kúrsinge ulasyp, ekeýi eki jaqqa teris qaraıdy. Bular qandaı ǵajap áńgime bastaǵanymen onyń suryqsyz aqyry — bireýdiń taýyq qora sekildi jalǵyz bólmeli as úıin panalap jatqan ekeýin, jazbaı izdep tabady.

— Áke, osy ekeýmizge qaraǵanda tóbeniń ústinde jatqan sheshem men kelinińiz baqytty ma deımin? On eki de bir gúli ashylmaǵan nemereńiz de bul jalǵannyń beınetinen erte qutyldy ǵoı!

— Joqtan ózgeni aıtpa! Bári ótpeli… Biz ne kórmedik?! Ólgenderge ilespeı, osy kúnge de jettik…

— Osyny da baqyt dep jatyrsyz ba? Kóz aldyńyzda qansha qymbat adamdardy joǵalttyńyz. «Aıyrylyp qaldyq!» dep neshe qabat bozdadyńyz! Bizdi jaratqan Qudaı bolsa, ol nege meıirimsiz osynsha?! Áke, túsinbeımin, kórgenińiz kóp qoı, túsindirshi!..

— Kúpir sózdi aýzyńa alma! Men qaıdan bileıin… Jaratty eken, júrý kerek kesikti ýaqytyń bitkenshe!..

— Keıde, ana kishkentaıymdy aıap ketem! Sosyn eshteńeni túsinip úlgermeı jatyp, ketip qalǵanyna jubanam… Bir eldiń bizge turpaıy sanalatyn salty bar eken. Bala dúnıege kelgende olar ańyrap turyp jylaıtyn kórinedi. «Myna jalǵanǵa taǵy bir beıbaq keldi, óle-ólgenshe beınet shegýge!» dep, al qaıtys bolǵanda «Beınetten qutyldy, beıbaq!» dep qýanyp, toı jasaıdy-mys.

— Ottaıdy ekensiń, sende? Ólgenge toı jasaǵandy qaıdan kórdiń?

— Ras aıtam, áke!

— !!!…???

Birazdan soń úlken kisiniń alystan údegen qoryly bastaldy. Tań ábden atty. Bólme ishi áli qońyr salqyn. Neshe qaýym el mekendeıtin kólemdi aýyl kúndelikti tynysyn qaıta bastap ketti. Erteńinen úmiti barlar tyrbanyp, tirlikterine kiristi. Bireýi qarıa, biri múgedek myna ekeýiniń kókeıin jegen oılar olardyń qaperine de kelmeıdi. Bul ekeýiniń bastaryna túsken qaıǵy olardy ámise oraǵytyp ótetindeı jáne el qatarynan qalǵandyǵy olardyń mańdaıyna jazylǵan jazý. Myna kóz aldydaǵy qoǵam men bul ekeýiniń arasyn bótendetken bir jatbaýyr shymyldyq tartylǵandaı. Bir kezde ara-jigi ajyramastaı bolǵan aǵaıyn-juraǵattyq qımastyqtary maıy taýsylǵan shyraqtaı tútindep, qońyrsyp barady…

Eger kóliktegi kishkentaı uldyń dáretke otyram dep jylamsyraı ótingenine qulaq assa, eger óziniń de neshe qabat syrtqa shyqqysy kelgenin elese, eger ishtegi perishte únge ámise qulaq asyp, saıtandaı azǵyrǵan qyńyrlyqty jeńe bilse — bári ózgeshe bolar ma edi… Qas-qaǵym sátti qımaı, aýzyn arandaı ashqan ajaldyń qursaǵyna súńgidi de ketti. Eki jaqtan da shyǵyn boldy. Ana kólik te uzaq joldan kele jatqan tárizdi. Onyń júrgizýshisi de qas-qaǵym altyn ýaqytyn jol-jónekeı kóz ilip alýǵa qımaǵan bireý boldy. Qarsy baǵytqa oıdań etip shyqty da máńgilik tosqaýylǵa kep soǵyldy…

«Joldy kótere almaımyn» dep úıinde qalǵan osy qarıa men mylja-myljasy shyqsa da jany qalǵan onyń jalǵyz uly ǵana tiri qaldy. Qarıa uldyń densaýlyǵy úshin úılerin satyp, kórshi aýylǵa qonys aýdarǵan-dy. Basty sebep, irgedegi tóbe esik aldynan da terezeden de men mundalap, jandaryn aýyrtty. Zırat basyna kún qurǵatpaı baryp, bilgen duǵalaryn qansha oqysa da olar jaqtan esh habar bolmady. Qos baldaqqa artylyp, tańbozynan ketken uldy melshıip mola basynda otyrǵan jerinen ákesi san qabat: «Ólgenmen birge ólý joq! Bu ne sumdyq!?» dep ursyp, áreń ákelgen-di.

Synǵan súıekteri men jyrtylǵan etteri qaıta bitti. Biraq ol keýdesin kótere almady. İshtiń sonoý bir túkpirinde qozdaǵan ýytty ot — ony tereńnen úgitip, kúlge aınaldyryp jatqandaı. Eki kózi irkildegen jasqa tolady da turady. Qudaı aldynda olardyń ómirin alǵan ázireıil ózi dep sanady. Onyń basty jegisi — osy aıyptaý edi. Budan keıin ol úshin — taǵy bir tańdy kútý, mańyzynan aıyryldy. Jas organızmi qulshynyp, qaıta qalpyna kelýge tyryssa — kókirek toly kúıik qap-qara ystaı ózegin bitep barady.

Qarıa ulynyń kópe-kórneý ólimge moıynsunǵanyn anyq baıqady. Búginginiń adamdary nege osynsha borkemik boldy eken dep te qaıran qaldy. Ózi neden ótpedi… Qanshama ajaldy betpe-bet kórip, qanshama jandy sol ajaldyń alǵanyn kórdi. Uly ras aıtady. «Aıyrylyp qaldyq!» dep qanshama ret qara jerdi tóbeledi. Biraq, áli tiri keledi. Iaǵnı, sońǵy sáti kelgen joq. Apyraý, eger myna uldan aıyrylyp qalsa da qarıa ajal kelmeıinshe júre bermek pe?!. Qarıa tańnyń tátti uıqysynda alańsyz jatyr.

Uly aýyl syrtyndaǵy óziniń jantýystary tynshyǵan sol bir tóbeni ańsaıdy. Júrek daýalamaıtyn kedergiden ótip ketken tóbe ústindegilerge qyzyǵady. Bul jaryqty qansha sharlasa da olardy endi qaıtyp taba almaıtynyn túısingen kezde sheksizdikten de tereń qulazýǵa quldyrap, solarǵa jaqyndaı túsetindeı. Ómirindegi eń qymbat adamdarymen tek qalyń qaıǵynyń jetegine erse ǵana jolyǵa alatyn tárizdi. Ol óziniń ózge bir keńistikke aýyp bara jatqanyn ishteı ańǵarady. Burynǵy qundylyqtar ózgerdi. Tipti, myna jalǵannyń birde-bir baǵalysy buny endi elite almas. Onyń basty ókinishi: osy dúnıege kelgeni jáne osy dúnıede júreksúıdi jandarǵa ushyrasyp, endi olarmen eshqashan qaýysha almaıtyn hálge dýshar bolǵany. Bundaı ádiletsizdikti ol kútpep edi. Óz basyna osyndaı túser dep oılamady. Ózgeniń qaıǵysy ózgeniki. Ony bólisý múmkin emes. Ol qalaı súıe alsa, sonshalyqty qaıǵyra alatynyna tań qaldy… Eger Jaratýshynyń bary ras bolsa, onyń aldyna barǵan kezde qasqaıa qaraı alatynyna kúmánsiz boldy. Eger osy qalaýly jandary o dúnıeden de tabylmasa, onda ony da tárik etýden taıynbastaı sezindi. Bir kórinip, máńgi kóz jazdyratyn ne degen qatigez jalǵan?!

Baıǵyz sońǵy ret shaqyrdy da úni óshti.

---