InfoHub Logo

 (pesa)

QATYNASÝSHYLAR:

Taǵdyp.
Mardan.
Janjar - onyń áıeli.
Samal - olardyń qyzy.
Jandos - Samaldyń súıgen jigiti.
Zýra.
Gúlzar - Zýranyń sheshesi.
Iman - Zýranyń súıgen jigiti.
Dúrmek - Imannyń ákesi.

BİRİNSHİ PERDE

Birinshi sýret

Shańqaı tús Alataýdyń baý-baqshaly sándi salasynda eki dacha tur. Onyń biri Mardannyń, ekinshisi Dúrmektiń dachasy. Ekeýiniń de úlken verandasy bar aldyńǵy jartysy ǵana kórinedi. Alystan orman qustarynyń alýan túrli ádemi áni estiledi. Perde ashylǵanda sahnadan kórerimiz Janjar ǵana. Ol verandada sán-saltanatymen jasalǵan stol ústin babyna keltirip ándetip júr.

Samal (úıden shyǵa kelip). Dúrmekeńniń mashınasy kete qalǵan ba?

Janjar. Ony qaıtesiń?

Samal. Qalaǵa baramyn.

Janjar. Qalada neń bar? Ákeńniń tilin almastan, aldynan shyqpaqsyń ba?

Samal (yzalana saqyldap). Áke, áke! Ózin qarsy alýyma tyıym salǵany ma ákeligi?

Janjar. Tyıym salǵan eshteńe joq, tek aeroportqa kelmeı-aq qoısyn dedi. Sirá, ákele jatqan qupıa birdeńesi bolý kerek, sen túgili maǵan da solaı...

Samal (onyń sózin bólip). Seniń jolyń bir basqa.

Janjar. Meniń jolym nege basqa?

Samal (stol ústine kóz júgirtip). Óziń nemenege munsha shabylyp, shashylyp jatyrsyń? Shalyńnyń bizden jasyrǵany - Parıjden ákelgen ǵashyǵy ekenin áli sezgen joqsyń ba?

Janjar. Kúnim - aý, esiń durys pa? Ne dep tursyń?

Samal. Esim durys bolmasa mundaı shyndyqty aıtar ma edim.

Janjar. Senińshe, ákeń ǵalymdardyń halyqaralyq kongresine emes, áıelderdiń halyqaralyq bazaryna barǵan bolar. Múmkin, dúnıeniń barlyq gazetterine basylǵan onyń kongrestegi sózi emes, sulýlarmen jazysqan syrly hattary bolar. Ákeńdi solaı deýge uıalsańshy, aqylsyz.

Samal. Mama! (Sheshesin qushaqtaı alyp.) Papama eregesip aıta salǵan qaljyń ekenin bile tura, nesine qartaıa qaldyń.

Janjar. Ylaıym kárilik bolsynshy. (Shaǵyna.) Keıde ákeńniń osyndaı dańqty bolǵanyna qynjylamyn. Tipti esiz taýda japa-jalǵyz qalatyndaı úreılenetin kúnderim de az emes.

Samal. Qoısańshy, kempir, papamnyń ózińdi janyndaı kóretinin bile tura músápirsı bermeseńshi. Onan da, shalyń dúnıeniń qaı túkpirine barsa da qasynan qalma.

Janjar. Kezbeler jer sharyn keze bersin, maǵan Alataýdyń osy buryshy qanaǵat.

Samal. Shet el gazetteri men radıosy papammen birge atyndy atap jatsa jek kórmessiń. Mysaly, shet el radıosynyń dıktorlary bylaı: (Mıkrofonnan sóılegendeı.) Búgin qazaqtyń belgili ǵalymy Mardan Teljanovıch Teljanov myrza, onyń áıgili ánin zaıyby Janjar hanym prezıdenttiń qabyldaýynda boldy... Qalaı, unaı ma? Pochta keldi. (Qýanyshty júgirip ketedi de, kóp keshikpeı eńsesi túsip qaıta keledi. Qolynda bir býda gazetteri bar, aýyr oıda.)

Janjar (qyzynyń kúıinen kóz almaı). Bári de unaıdy - aý, tek Jandostyń habarsyz jatyp alǵany unamaıdy.

Samal. Ketkenine eki-aq jeti boldy, barmastan jatyp ne jazýshy edi?

Janjar. Men sendeı qalyńdyq kózimde ákeń bir jaqqa bara qalsa, eki jetide bir emes, jetisine ekiden hat jazatyn.

Samal. Sender keshken eljireýik mahabbattyń kúni baıaǵyda batqan-dy.

Janjar. Iá, bizderdiń kúnimiz balbyrap batatyn da tańymyz eljirep atatyn, sender sekildi buzaýsha jalasyp turyp, ıtshe yryldasa ketýdi bilmeıtinbiz. (Ketedi. Samal raqattana kúledi.)

Samal (kúlkiden tez tyıylyp). Mamamdy da kúdiktendirip qoıǵan myna Jandostyń yzasy - aı á? Ne istesem eken? (Gazetterdiń arasynan bir hat túsedi. Samal alyp qaraı salyp.) Lıllıdan! (Ashyp oqyp shyǵady da, qýanyshty daýyspen.) Mama! Mama! Bizge Lıllı hanym kele jatyr.

Janjar (sóıleı kiredi). Lıllıi kim?

Samal. Seniń jesir, meniń jetim qalmaýyma kim sebep bolsa, sol.

Janjar. Ǵajap - aý, álgi Batys Germanıada turatyn stýdent qyz ba?

Samal. Ol kezde qyz bolǵanymen, qazir ózińdeı kashtan áıel. Ol kezde stýdentka bolǵanymen, qazir Túrik elderiniń tilin zertteýshi ǵalym.

Janjar. Ol qashan keler eken?

Samal. Qashan keletinin aıtpapty. (Oqıdy.) «Men jıyrma úsh jyl boıy aldanyp kelippin. Meniń bul kúnge deıin qan maıdanda, orystarmen shaıqasta qaza boldy dep kelgen Raıherim Gıtlerdiń buıryǵy boıynsha óz aǵaıymnyń qolynan ólgen bolyp shyqty. Sol aǵaıym bul sumdyqtyń shyndyǵyn túgel aıta almaı, burnaǵy kúni ólip ketti. Onyń eń sońǵy aıtqany - Raıherdiń nendeı qylmysy úshin óltirilgenin endigi biletin -Saǵyn, Azat deıtin qazaqtar. Men sol qazaqty izdep Qazaqstandy kezbekpin. Sizden tileıtinim: múmkindigi bolsa, qyzyńyz men barǵansha óz gazetiniń betine jar salyp, soǵys kezinde nemisterdiń tutqyn ushqyny bolǵan, keıinnen nemis aerodromyn óz bombalarymen bombalap qashyp ketken Saǵyn, Azat deıtin qazaqtardy izdestire bersinshi», - depti.

Janjar (hatty qolyna alyp). Ómir boıy ótelmesteı kórinetin boryshym óteler me eken, Qazaqstandy ózińmen birge kezip, sol batyrdy ózińmen birge izdeseıin, tezirek kelshi, qymbattym. (Hatty ishinen oqyǵan kúıi úıge ketedi.)

Samal(kenet oılanyp). Toqta... toqta... myna qyzyqty qara... Onyń Qazaqstandy kezip izdeıtin ushqyshynyń aty Saǵyn, meniń Ýkraına jeriniń astynan kór aqtaryp izdeıtin ushqyshymnyń da aty Saǵyn, osy ekeýi bir adam bolǵaı. (Iman keledi.)

Iman. Samaldaı kórshige sansyz salút.

Samal. Imandaı kórshige ımannan sálem.

Iman. Jańaǵy bir kezdegi daýysyn bizdiń dachanyń qabyrǵasyn tesip jibere jazdady, jaıshylyq pa, jarqynym?

Samal. Jaıshylyq emes. Jandostan aırylyp, tiri jesir bolyp qaldym.

Iman. O, onda ekeýmiz kórshi ǵana emes, muńdas ekenbiz.

Samal. Nemene, Zýradan aırylyp sen de sorlap qaldyń ba?

Iman. Seniń Jandosyń barǵaly ol qyz habarsyz jatyp aldy. Moskvada oqıtyn aspırant qyzǵa ǵashyq bolyp nem bar deımin-aý meniń.

Samal. Onda Jandos Qyrymda emes, Moskvada eken. Qazirgi kezde ol ekeýiniń kúni birge batyp, tańy birge atýda eken.

Iman. Kúdigimniń dál tóbesinen tústiń - aý, ne istesek eken? Onyń qarymyn qalaı qaıtarsaq eken? Álde olarǵa eregisip biz de qumarlassaq pa eken?

Samal. Qumarlasqany qalaı?

Iman. Taýǵa barsaq, gúlder tersek, jalyn atqan mahabbattyń bir shaǵyn romanyn qolǵa alsaq...

Samal. Fý, áziliń netken sumpaıy edi. (Qolyndaǵy gazetimen Imandy basqa bir salyp, turyp ketedi. Kenet oılana qalyp.) Toqta... toqta... Seniń myna sandyraǵyń maǵan bir ǵajap oı saldy. Sen demalysqa shyqtyń ba?

Iman. Búginnen bastap.

Samal. Sol demalysyńdy menimen birge ótkizseń qaıtedi?

Iman. Birge ótkizgeni qalaı?

Samal. Meniń kóp keshikpeı bir joryqqa attanýym múmkin. Eger osy sapardy menimen birge ótkizseń ekeýmiz ǵana oqıtyn shaǵyn roman emes, búkil adam balasy qyzyǵyp kóretin bir tamasha kıno túsirip qaıtar ediń?

Iman. Ol qaıda baratyn joryq?

Samal. Qaıda ekenin ázir aıtpaımyn, IL-18-ben ushamyz da, toǵyz saǵattyń ishinde bir úlken qalaǵa baryp túsemiz. Onan keıin jeti saǵat poezben júremiz, sonan keıin qansha kún ekenin bilmeımin, bir qalyń ormandy jaıaý kezemiz.

Iman. Orman? Onda ne bar?

Samal. Bir belgisiz batyrlardyń qabyry bar.

Iman. Qabyr?

Samal. Ókinesiń, oılan.

Iman. Ókineri de, oılanatyny da joq, seniń redaktoryń meniń dırektoryma telefon soqsyn, ekeýi de aqyldy jigitter ǵoı, keliser.

Samal. Men olardyń kelisimin emes, óz kelisimińdi surap turmyn.

Iman. Men eńbek tártibin saqtaýǵa kelgende, ákelerime uqsaımyn. Sondyqtan, dırektorym ne buıyrsa, men árqashan da ázirmin.

Samal. Men jańa ǵana bildim: sen ózgeniń qozǵaýsyz qımyldamaıtyn, ózińniń myna byjyldaq apparatyńa uqsaıdy ekensiń. Osy ynjyqtyǵyń ǵoı, Zýrany bógep jatqan.

Iman. O, onda ekeýmizdiń ynjyqtyǵymyz da uqsas eken.

Samal. Qalaı?

Iman. Jandosty bógep jatqan seniń ynjyqtyǵyń boldy.

Samal. Ol da seniń ynjyqtyǵyńnyń kesiri. Seniń... seniń (Qolyndaǵy gazetimen Imandy tópeleıdi de, shaqqa qaraı ketedi, ketip bara jatyp kele jatqan sheshesin nusqaıdy.) Nanbasań myna kempirden sura.

Iman. Qaıyrly kún, Janjar apa.

Janjar. Órkeniń óssin, ásirese, qyzdardyń aldynda óssin, balam.

Iman. Oh, osy asyl tilegińiz úshin qolyńyzdan bir súıýge ruqsat etińizshi. (Súıedi.)

Janjar. Qyzdardyń aldynda ǵana mereıli bolý ma edi armanyń?

Iman. Basqa qyzdar meńireý kórse de meıli, tek Zýranyń kózine mereıli kórinsem boldy.

Janjar. Kóp jasa, balam. Senen kútken jaýabym osy edi. Óziń jaı kelip pe ediń?

Iman. Demalystyń jarty kúni ótpesten zerigip kettim. Ermek etetin jumysyńyz joq pa?

Janjar. Nendeı?

Iman. Otyn jarý, samaýryn qaınatý, taǵy sondaılar.

Janjar. Ondaı jumys ózimnen de artylar emes. Al, saǵan da taptym. Telefon soq ta, Dúrmekeńniń qashan keletinin bile ǵoı.

Iman. Qoryqpańyz, meniń ákem basqadan keshikse de, tamaqtyń mezgilinen keshikpeıdi.

Janjar. Áı, jastar - aı, kelemejshil bolamyn dep, keseldenip bitkenderińdi qashan sezer ekensińder?

Iman. Apataı - aý, sonshama men ne jazdym?

Janjar. Sen keıbir zamandastaryń úshin jazalanyp tursyn, baıqa.

Iman. Neni?

Janjar. Neniń balasy ekeni belgisiz keıbir zamandastaryńa uqsap ketpe.

Iman. Keshirińiz, «neniń» degen sózińizge túsine almadym.

Janjar. «Kimniń» deýdi umytyp turǵanym joq-aý, balam. (Syrtqa kelip toqtaǵan mashına dybysy bilinedi.) Ana kelgender kim?

Iman. Meniń ákem men bolashaq qaıyn enem. Siz úıge kirińiz, men olardyń qysyr keńesine bir keneleıin. (Olar kórinbeı ketedi. Azdan soń Gúlzar men Dúrmek kele jatady.)

Dúrmek (sóıleı kiredi). Jalynamyn, siz meni durys túsinińiz. Mardannyń sizdiń qyzyńyz, meniń bolashaq kelinim Zýrany meniń keńesimsiz óz ınstıtýtyna alýy - eski jarany ýshyqtyrýy múmkin, sondyqtan qynjylamyn. Eger qynjyla qalsam, qatty ketetin ádetim baryn ózińiz de bilesiz.

Gúlzar. Sonda qalaı, siz bir kezde Saǵyndy meniń jolyma qandy qazyq etip qaqqan edińiz, sol qyraǵylyǵyńyzdy taǵy da qazyq etip endi Zýranyń jolyna qaqpaqsyz ba?

Dúrmek. O, siz munan jıyrma jyl burynǵyny umytpasańyz - kekshil ekensiz.

Gúlzar. Kekshildik emes, jaqsylyqty da, jamandyqty da umytpaıtyn ádetim.

Dúrmek. Bile bilseńiz, ol kezde jaǵdaı solaı edi ǵoı.

Gúlzar. Men dárigermin, janymyz qysyla qalsa bar kináni jaǵdaıǵa jaba salatyn dertimizdiń emi joq ekenin jaqsy bilemin. Biraq, sizdi mundaı syrqatqa qazir dýshar etip turǵan jaǵdaıdy bilmeımin.

Dúrmek. Taǵy da jalynamyn, siz maǵan durys túsinińiz. Eger Zýra bizdiń sıstemada istese, maǵan jaǵympazdanǵysy kelgender ony qoldan kóteredi. Qoldan kótermelegen adam qulamaı qalmaıdy, qulaı qalsa kúl-talqan bolady. Ekinshiden, ol jer - jaýlardyń kóz tikken jeri. Eger bir qupıasyn jaýlar sezip qalsa kúdikke eń aldymen ilinetin Zýra. Ondaı jaǵdaıda, búgin Dúrmek Azbanovıchtiń súıkimdi kelini atalyp júrgen Zýra, fashıserge satylyp, Otanyna qarsy oq atqan, azǵan Saǵynnyń qyzy atalyp shyǵa keledi.

Gúlzar (qınalyp turyp ketedi). Munyń bárin ne úshin shegendep otyrǵanyńyzdy bilemin. «Meniń kinám ne?» degen suraýdy sizge munan jıyrma jyl buryn bersem, búgin taǵy da bergeli turmyn. Zýranyń kinási ne?

Dúrmek. Ol úshin qapa bolmańyz, Zýrany basqa jumysqa ózim ornalastyramyn.

Gúlzar (kúlimsirep). Onda qyraǵylyǵyńyz qaıda qalady?

Dúrmek. Eger de men jalǵan qyraǵy bolsam, Iman men Zýranyń qosylýyna rızalyq bermes edim ǵoı.

Gúlzar. Ol úshin sizge alǵys aıtýym kerek pe?

Dúrmek. Men ómirden alar alǵysymdy alyp bolǵan adammyn, sondyqtan óz semámnyń namysyn saqtaýdan basqa oılarym joq.

Gúlzar. Ómirden alaryńyzdy alyp bolsańyz - qorqaryńyz ne?

Dúrmek. Taǵy da jalynamyn, maǵan durys túsinińiz. Men endi tek ózimniń urpaqtarymnyń aldynda ǵana jaýaptymyn, qorqar bolsam solardan ǵana qorqamyn. Óıtkeni, bizder keshegi bir kezde ary jaralanǵandarmyz.

Gúlzar. Keshirińiz, men sizge endi ǵana túsine bastadym. Biraq, sizdiń erteńgi altynnan búgingi mysty artyq kóretin de minezińiz bar edi, sol eski ánińizge basyp ketpegeısiz.

Dúrmek. Siz ár zamannyń óz minezi baryn bilgeısiz.

Gúlzar. Nege olaı? Nege bizder, bar zamanda bir minezdi bolmaımyz?.. Nege? Keshirińiz, keıde qanym qaınap ketedi.

Iman (sóıleı kiredi). Mine ǵajap! Meniń qymbatty ákem men bolashaq enem shúıirkelese qalypty. Al, bulardyń dál qazirgi áńgimesi Zýra ekeýmiz ekenine men bás tigemin.

Dúrmek. Ákeńniń sen úshin shashylǵan dáýleti onsyz da az emes, utylyp qalasyń, básińdi qoıa tur.

Iman. Qoryqpa da, maqtanba, áke!

Dúrmek (Gúlzarǵa). Eger de balalar sizdiń úıde tura qalsa, myna jigittiń osyndaı qyljaqbastyǵyna birden tyıym salǵaısyz.

Gúlzar. Sol tyıymdy ózińiz nege salmadyńyz?

Dúrmek. Jalǵyz bolǵan soń erkeletemin dep, qolymdy mezgilinen kesh sermep qaldym.

Iman. Aý, ákemiz ben sheshemiz, nemere súıýden keshigip, qoldaryńyzdy merziminen taǵy da kesh sermep júrmeńizder.

Dúrmek. Ákeńniń ókinishti qoly az sermelgen joq-ty. Endi qartaıǵan shaǵynda ókine almas. Ol úshin seni erkińe endi jibere qoımas.

Iman. O, sen kárilikti aıta bastadyń, qarqyn ashqan eken. (Daýystap.) Janjar apa! Qonaqtar keldi, ákemniń kózine qaraǵanda, qarny ash sekildi.

Janjar (sóılep shyǵady). Qonaq kelse, quttyń kelgeni, tórletińizder. (Tańdana qalyp.) Gúlzar hanym - aý, osy siz jasara berýdi qashan qoıasyz. Tipti qarańyzshy, kún saıyn gúl-gúl jaınaısyz.

Dúrmek. Aınalaıyn qudaǵıym - aý, tabıǵattyń bul syıyn qalaı alýdy.bizge de úıretińizshi.

Janjar. Dúrmekke kózimiz úırengen soń ǵana úndemeımiz, áıtpese qartaımaǵyshtardyń biri siz. Qane, joǵary shyǵyńyzdar.

Iman (ákesiniń qulaǵyna sybyrlap). Eger ashqaraq bolmasań, munan da jas kóriner ediń. (Dúrmek ashýly kózimen qarap qalady.)

Janjar. Úıimizdiń jahan kezgish ıesi kelgenshe, salqyn astan ala otyryńyzdar, sheldeseńizder qymyz ishińizder.

Dúrmek (balasyna qadalǵan ashýly kózin endi ǵana aýdaryp). Siz ruqsat etseńiz, men Mardan kelgenshe úıge baryp biraz dem alsam...

Janjar. Ózińiz bilińiz.

Dúrmek. Balam, sen beri júrshi. (Óz dachasyna ketedi.)

Iman. Jan apa, meniń ákem sizdiń salqyn dámińizden buryn meniń qulaǵymnyń etin jeýi múmkin. Tezirek shaqyra kórińiz. (Ákesiniń sońynan júgirip ketedi.)

Janjar. Ákesine tartqan jaqsy bala.

Gúlzar. Ákesine tartqan deısiz be? Onysy qýanarlyq emes eken.

Janjar. Nege?

Gúlzap. Siz osy sapar jańylǵan bolarsyz.

Janjar. Qalaı?

Gúlzar. Dúrmekeńniń dúleı minezi balasynda joq sekildi.

Janjar. Onyń dúleı kórinetin túksıgen túri men arbıǵan denesi ǵana, áıtpese ol jan bitkenniń bárine qamqorshy bolǵysy keletin qaıyrymdy adam.

Gúlzar. Qamqorshym bolmaı-aq qoısyn, tek Zýra janyma qaıyrymdy bolsa eken.

Janjar (kúle sóılep). Árkimniń tileıtin qaıyrymy da ár túrli, á. Men samalym men Jandosyma qamyrymdy keıde aspannyń qara bultynan tileımin.

Gúlzar. Aspannyń qara bultynan?

Janjar. Kók jıekten bir qara bult kórine qalsa - Jandos sol bulttarmen jalǵyz alysyp júrgendeı kórinedi de; najaǵaılar jarqyldaı qalsa - ol maǵan Jandostyń sol atom tunbasy bar bulttardy atqylaǵan raketasy bolyp elesteıdi: Sol kezde men ne isterimdi bilmeı, ózim biletin duǵalardyń orysshasy men qazaqshasyn qabatynan shubyrta jónelemin.

Gúlzar (kúlimsirep). Onda siz dinge baı ekensiz.

Janjar. Al, keıbir jastardyń keýdesindegi qara bultty kórgende, janymnyń túrshigetini sonsha, sol kóp duǵanyń birde-biri aýzyma túspeı qalady.

Gúlzar (oılana qalyp). Siz meni qaıda ákettińiz?

Janjar. Osy Almatydan uzaǵan joqsyz. (Jaqyndap kelgen mashına dybysy bilinedi, ushyp turyp.) Oı, kelip qaldy. (Tura umtylady. Qoldarynda shet el chemodandary bar Zýra men Jandos qarsy keledi.)

Gúlzar. Zýra! Kúnim!

Zýra. Ma - ma!.. (Ekeýi umtylysyp kelip qushaqtasa ketedi.)

Gúlzar (kózinde jas, biraq daýsy qaıratty). Kúnim - aý, telegramma bermesten sap etkeniń qalaı?

Zýra (sheshesiniń kózin súrtip). Ázir kelmekshi emes edim, Mardan aǵanyń birge ushaıyq dep jeliktirip áketkeni. Janjar apa, amansyz ba, Jan apa?

Janjar (aldyna barǵan onyń mańdaıynan súıip). Bar bol, balam. Qaıda meniń álgi jıhan kezgishim, qaıda?

Zýra. Keıingi mashınada keledi.

Jandos. Janjar apa! Bul dúnıede men de barmyn.

Janjar. Balam - aý... Kúnim - aý... (Jandosty mańdaıynan súıip.) Kókten tústiń be, qaıdan sap ettiń?

Jandos. Osylaı deıtinińizdi mana aspanda kele jatyp sezgen edim. (Gúlzarmen de amandasady.)

Gúlzar. Búgingi kún oıda joq qyzyqtarǵa toly kún bolǵaly keledi-aý osy.

Zýra. Bul áli bastamasy ǵana. Óz haldaryńyzdy kórdik, kórshilerińiz ne kúıde?

Janjar. Dúrmekeńniń kúıi dál ózindeı. Seniń bilmegiń, árıne, sol bolar.

Zýra(kúlimsirep). Ol ǵana bolmas.

Janjar. A, solaı ma? Onda az sabyr et, qazir báriń de kóresiń. Myna sandyqtardy úıge kirgizińder.

Gúlzar. Men kómekteseıin.

Zýra. Qozǵama, Mardan aǵanyń oljasy úlken bolǵanymen, chemodandary jeńil. (Jandos, Zýra, Gúlzar chemodandardy úıge áketedi. Janjar alysqa telmire qarap tur. Manaǵy ketken jaǵynan Samal júgirip kele jatyr.)

Samal. Meniń meıirimdi ákem be kelgen?

Janjar. Joq, ol áli jete almaı keledi.

Samal. Kelgen kim?

Janjar. Ol da ákeń sekildi jıhan kezgish bireý, men ony jibereıin, kim ekenin ózin tanyp al! (Úıge ketedi).

Samal. «Tanyp al»... Ol kim boldy eken? (Samal ań-tań bolyp turǵan shaqta Jandos shyǵa keledi. Samal esi kete umtylyp.) Jandos! (Kenet toqtap, mysqyldy syńaımen.) Táýba, bar ekensiń, jalǵyzym.

Jandos. Táýbeńe de raqmet. (Óte shyǵyp ketedi de, syrttan taǵy bir chemodan jele jatady, taǵy da óte shyǵady.)

Samal. Táýbáshilim - aý, osyny da amandasý deımiz be?

Jandos. Az kúnde munsha júdegendeı saǵan ne boldy?

Samal. Meni qoı da, ózińdi aıtshy. Demalysyńdy bitirmesten kelgeniń qalaı?

Jandos. Onyń túrli sebepteri bar.

Samal. Ol túrli sebepterińniń ishinde men barmyn ba?

Jandos. Eń bastysy sensiń - aý deımin.

Samal. Raqmet, súıiktim... janym... dosym.. Bárin qosyp aıtsam - súıikti Jandosym.

Jandos. Munan da súıkimdi bolýǵa tyrysarmyn.

Samal. Bosqa azaptanba, men ózinde joqqa tyrashtanǵan pendeni jek kóremin. (Jalt burylyp baqqa qaraı betteıdi.)

Jandos. Samal!

Samal (qaıta jalt etip). Nemene? (Úıden Zýranyń kúlkisi estiledi.) Mynaý kimniń kúlkisi?

Jandos. Zýranyń kúlkisi.

Samal. Zýra! Ol qashan kelip edi?

Jandos. Bizben birge keldi. Men ony buryn jete bilmeýshi edim, altyn qyz eken.

Samal. Sen munda ózińniń qalyńdyǵyńa emes, onyń bolashaq jubaıyna maqta. (Jandostyń betine tesile qaraı qalyp.) Qalyńdyǵyńmyn deýge haqym bar ma meniń? Nege úndemeısiń? Ketkenińe eki-aq jeti boldy. Men biletin Jandos mundaı jansyz, jalynsyz emes-ti, nege munda muzdap tursyń? Tipti meni súıýdi de umytyp kettiń ǵoı.

Jandos (shoshyp oıanǵandaı). Keshir, janym! (Qushaqtaı alady.)

Samal (keri serpilip). Já, jeter, onan da óz janyńdy aıtyp súıindir.

Jandos. Men Qyrymǵa barmastan Moskvanyń ózinen qaıttym.

Samal. Moskvanyń ózinen!.. Solaı ma... Meni jańa ǵana kórgendeı nege qadala beresiń? Álde kóziń alaburtyp meni tanymaı qaldyń ba?

Jandos. Shamaly oılanyp alýǵa mursat bershi.

Samal. Shyndyqty aıtý úshin oılanyp alýdyń ne keregi bar? Álde ótirik aıtqyń kele me?

Jandos. Bilmeımin. Moskvada júrgenimde bári de aryq, bári de aıqyn edi, ómirdiń ózi kúdik desedi ǵoı, men onan oza almaǵan sekildimin.

Samal. Oınasań da oılap sóıle. Men úshin ómir - sensiń. Men súıgen ómirdiń jalǵany joq. Sony esker de, meni aıamastan aıta ber, tek jalǵan sózben ózińdi de, meni de jaralamaı, shyndyqty ǵana aıt... Joq, aıtpashy. Qazir túk te aıtpashy... Suraǵan mursatyńdy da berdim, oılanyp alshy. (Úıge júgirip ketedi. Jandos sol ornynda sileıip turyp qalady. Sálden keıin jalt etip tez ketedi. Taǵdyr men Mardan kele jatyr. Beti juldyz tańbalarymen aıaýsyz shubarlanǵan, býryl tarta bastaǵan jalbyr shashy ıyǵyna deıin salbyrap ketken Taǵdyr aýyr salmaqpen aqyryn júrip keledi.)

Mardan. Mine, siz ben bizdiń dachamyz, mynaý Dúrmek deıtin dáýdiń dachasy.

Taǵdyr (kózi Alataýda)

Mardan (kúlimsirep). Esińizde bolsyn, men búginnen bastap fransýzsha bilmeımin.

Taǵdyr. Keshirińiz. (Aıtar sózin ishinen saılap alyp aıtady.) Mynaý... Alpy taýlary ma dep turmyn.

Mardan. Joq, bul ózimizdiń Alataý.

Taǵdyr. Men... bul... taýlardy... tanıtyn sekildimin.

Mardan (qýanyp). Anyq pa, anyq tanısyz ba?

Taǵdyr. Men... myna... jerdiń... haýasyn da... tanı bastadym... jas náresteniń... ıisindeı ıisin qarańyzshy... janym jadyrap barady...

Mardan. Mine, kórdińiz be, qazaqshany da tez sóıleı bastadyńyz. Osydan bir jyl buryn ekeýmizdi tabystyrǵan álgi bir óleńnen basqa sózdi jóndi bilmeýshi edińiz...

Taǵdyr. Iá, men sodan beri eske túsirýdi ádettenip kelemin. Ásirese, asqar taýlardy, zańǵar aspandy... Biraq bári de áldeqashan umytylǵan tús sekildi birdeńe. (Ózinen-ózi kúbirlep, aǵash arasyna qaraı kete beredi. Samal júgire shyǵady.)

Samal (barlyq shattyq daýsymen). Pa - pa! (Kele ákesin qushaqtaı bere kenet sheginedi.) Múmkin, seni qushaqtaýǵa da bolmas.

Mardan. Endi betimnen súıseń de bolady. (Betin tóseıdi.)

Samal. Onda qarsy alýyma nege bolmady?

Mardan (Taǵdyr júrgen jaqty nusqap). Ony kim ekeni ózine de belgisiz myna bir qonaǵymyzdan sura.

Samal. Kim ekeni ózine de belgisiz? (Ákesiniń betinen súıe salyp Taǵdyr jurttan jaqqa qaraı ketedi. Janjar men Gúlzar keledi.)

Janjar. Qane, qane, meniń qańǵybasym, janyń barynda shynyńdy aıt. Parıjdan ákelgen ǵashyqtaryńdy qaı qaltańa tyqtyń?

Mardan. Meniń ákelgen ǵashyǵym - ózińe degen saǵynyshym. (Janjardan keıin Gúlzardyń mańdaıynan súıip.) Bárindi de saǵyndym, dostarym. Tamasha sapar shektim, biraq týǵan jerine aman jetý - bárinen de tamasha eken. (Alystan Dúrmek pen Iman kórinedi. Zýra qarsy baryp, izetpen amandasady. Dúrmek onyń mańdaıynan bir súıedi de, beri ótip ketedi. Iman men Zýra ózara shúıirkelesedi.)

Dúrmek (anadaıdan). Prıvetstvýıý Vas, profesor Teljanovıch, prıvetstvýıý ı pozdravláú. (Qol alysady.)

Mardan. Raqmet, Dúrmeke!

Dúrmek. Búgingi aıtylar alǵystyń barlyǵy sovet ǵylymynyń týyn álem aspanyna kóterip qaıtqan sizge aıtylýǵa tıisti. (Daýsyn sál ózgertip.) Jalyndatyp sóılegenime ǵafý etińiz. Men sizdiń tabysty kelgenińizge arnalǵan qabyldaý májilisinde sóıleıtin sózime jattyǵý úshin repetısıa jasap turmyn.

Mardan. Men úshin osy repetısıa da jetedi. Endi meniń sonaý Parıjden birge kelgen qymbatty qonaǵymmen tanysyńyzdar. (Turǵandardyń bári Samalmen qoltyqtasyp kele jatqan Taǵdyrǵa qaraı qalysady. Iman men Zýra da jaqyndaıdy. Mardan Taǵdyrdy bir qolymen qushaqtap.) Sizdi ózimniń eń jaqyndarymmen tanystyrýǵa ruqsat etińiz. Siz osy sátten bastap meniń úıimdi óz úıińizden, meniń dostarymdy óz dostaryńyzdan kórińiz.

Taǵdyr (jaǵalaı kóz júgirtip). Myrzalarǵa, keshirińizder... joldas... joq ol da emes... qymbatty baýyrlar! Bárińe.. bárińe sálem. Qazaqsha atym Taǵdyr. (Mardan men Zýradan basqalardyń bárimen qol alysyp amandasady.)

Mardan. Janjar... Gúlzar... Dúrmek Azbanovnch!.. Iman Dúrmekovıch...

Taǵdyr (jaǵalaı qarap alyp). Joq, birińizdi de tanymadym.

Mardan. Jan! Qonaǵymyz qaljyrap keldi, meniń kabınetime aparyp ornalastyrshy, dem alsyn... Gúlzar, osy kisiniń densaýlyǵyn baqylaý sizge amanat.

Gúlzar. Maqul, Mardan aǵa.

Janjar (Taǵdyrdyń qoltyǵynan ustap). Hosh keldińiz, qýanyshymyz bolyńyz.

Taǵdyr (kete bere kenet toqtap). Ańsap baramyn. Mynaý alma baǵyn taǵy da bir sharlaıynshy. (Jaýap kútpesten baqtyń ishine qaraı júrip ketedi. Janjar Mardanǵa qaraıdy, árkim óz ornynda qatyp qalypty. Jurttyń bul qalpyn Dúrmek buzady.)

Dúrmek. Máseleniń ózi kúńgirttenip bara ma, qalaı, mynaýyńyz kim ózi?

Zýra. Kim bolsa da ǵajap adam.

Dúrmek. Keshir, balaqaı, men profesor Teljanovtan surap turmyn.

Mardan. Eger qajet bolsa, men sizge onyń tarıhyn túgel aıtyp bereıin. (Oryn usynady.) Ótinemin, otyryńyz.

Dúrmek. Qajeti bolmasa da tyńdaǵym keledi. (Otyra bastaıdy.)

Mardan. Ótken jyly Fransıada ótken kúnderdiń birinde men ózimniń áriptesim akademık Remıdiń dachasynda qonaqta boldym. Bizdiń bul baýyrymyz ómiriniń sońǵy jıyrma jylyn sol áriptesimniń qaraýynda ótkizipti.

Dúrmek. Oǵan qalaı tap bolǵan?

Mardan. Ol muny munan jıyrma jyl buryn ózi partızan kezinde orman ishinen taýyn alypty. Kim ekenin bilmesten ózimen birge ala kelipti de, ınstıtýttyń baǵbandyǵyna ornalastyrypty.

Dúrmek. Esi sondaı buldyr bolsa, ol sizdi qalaı tanydy?

Mardan. Ol emes, men tanydym, ózin emes, ánin tanydym.

Dúrmek. Endi ánshi bolyp shyqty ma baǵbanymyz. Shyǵar... shyǵar...

Mardan. Biz ekeýmiz keshke qaraı serýendep aǵash ishinde kele jatyr edik, alystan bireýdiń «Atyńnan aınalaıyn, Qarqaralyny» zarlata kúńirenip salǵan áni estildi. Men tyńdap tura qaldym. Qaıyrmasy óksip jylaýmen baryp án de bitti. Meniń oıym da, kózim de jańaǵy án shyqqan jaqqa baılanyp qaldy. Tilim de baılanǵandaı ún joq. Sol kúıimdi sezgen Remı meni bir qolymen qushaqtap sóılep tur. «Ol kim ekeni, qaı eldiń adamy ekeni, eń aqyry aty-jóni de belgisiz bir baqytsyz jan. Endigi bar serigi - osynaý bir án. Onyń qaı eldiń áni ekenin de bilmeıdi, bilmese de aıta beredi», - dedi. Sol-aq eken, men tura júgirdim. Kelsem, ol bir aǵashqa mańdaıyn súıep teńselip tur eken. Men jaqyndap kelip: «Baýyrym-aı, sen kim ediń?» - dep edim, ol súıenip turǵan aǵashty qushaqtaı alyp: «Sen be, sensiń be meni baýyrym dep turǵan, aǵataıym», - dedi fransýz tilinde egile sóılep. «Joq, menmin seniń aǵataıyń», - dedim. Ol tańbaly betin endi ǵana buryp, sál kidirdi de, qushaǵyn jaıa tura umtyldy. Sol sátten bastap ol meniń qushaǵymnan shyqqan joq. Remıden surap, onyń shala-jansar, jarymjan kúıde ótken jıyrma jyldyq ómirin túgel bilip aldym da, kelesi kúni ózimizdiń elshilikke tarttym. Sol kúnnen bastap men muny elge qaıtarýdyń jahatyna kiristim. Bir jylǵa sozylǵan sol jahattyń jemisi osy.

Dúrmek. Ym - m, solaı deńiz. Tipti jemisim deńiz. Al, onyń qazaqsha berilgen suraýlarǵa fransýzsha jaýap berýi qalaı?

Mardan. Ol álgi óleńniń sózinen basqa qazaq tilin umytyp qalypty. Men onyń jan kúıine tez túsindim de, qazaqsha sóıleı berdim, sóıleı berdim. Ol maǵan birte-birte qazaqsha jaýap qaıtara bastady. Alǵashqy kezde óte qınalyp sóılese, kele-kele erkinirek sóıleıtin boldy.

Gúlzar. Ana tilin eske túsirý qıyn bolmas, óziniń ótken tarıhyn bilýi qalaı?

Mardan. Máz emes.

Gúlzar. Onda aýyr eken.

Mardan. Mundaı jaranyn men biletin dúnıedegi bir ǵana emi - týǵan jeriniń aýasy. Ekinshi úmit: eger de bizder rýhanı emdeı bilsek, saýyǵyp ketýine jetetin qabileti bar.

Samal. Dál mundaı haldegi adamnyń saýyǵyp ketýi múmkin be?

Mardan. Men tabıǵattyń sondaı keremetin óz kózimmen kórgendikten aıtyp otyrmyn. Ol da tap osyndaı sezimi aýyr jaralanǵan, jaraly sezimine medısınanyń kúshi darymaı on jyl boıy Lenıngradtyń gospıtalynda sarǵaıǵan edi. Profesorlar keńesi ony týǵan jerine jiberip, bir jylǵa jetkizbesten jazyp aldy.

Dúrmek. Ol keremetti keıin kórermiz. Fransýzda baǵban dedik, munda kim deımiz?

Mardan. Munda meniń bir anadan týǵan baýyrym.

Dúrmek. Olaı degen mandaty da bar shyǵar?

Mardan. Onyń barlyq mandaty - betindegi fashıser salǵan tańbasy.

Dúrmek. Jalynamyn, siz maǵan durys túsinińiz. Maǵan Fransıa jerinde serýendep júrgen sizge kenetten estilgen sonaý «Atyńnan aınalaıyn Qarqaralydan» bastap bári de qarańǵy bolyp tur.

Gúlzar. Bizdiń Dúrmekeń óziniń súıikti repertýaryn taǵy da bastady.

Dúrmek. Áýre bolmańyzdar, bul áńgimeden kekesinge syltaý taba almaısyzdar. Meniń qozǵap otyrǵanym asa eleýli másele.

Samal. Ol adam ǵoı, endeshe ómirdiń adamnan artyq eleýli nesi bar edi?

Dúrmek. Shyraǵym, oıyń jetpeske qolyńdy sozyp áýrelenbe.

Samal. «Adam birine biri dos, birine biri qamqorshy» dep jıylys saıyn suńqyldaısyzdar, endi ony nege umyta qaldyńyzdar?

Mardan (qyzyn munan ári sóıletkisi kelmeı). Samal...

Gúlzar. Shynynda, ol zeıin-zerdesin ótirik joǵaltqan tyńshy bolýy da múmkin-aý.

Dúrmek. Oǵan eshqandaı shágińiz bolmasyn, naq solaı.

Gúlzar. Keshirińiz, meniń aıtyp otyrǵanym ázil edi.

Mardan. Naq solaı deýge dálelińiz qalaı?

Dúrmek. Meniń biler dálelim bireý-aq. Ol - mundaı shúbáli adamnan ózińdi aýlaq ustaý. Ásirese, siz aýlaq bolyńyz.

Mardan. Eger ózimniń eshqandaı shúbám joq bolsa...

Dúrmek. Shúbáńizdiń bolmaýy múmkin emes.

Mardan. Siz ózińizdiń qoldan jasaıtyn kúdigińizge repetısıa jasap otyrǵan joqsyz ba? (Dúrmek ashýmen atyp turady.)

Dúrmek. Saqtanyńyz! Sizdiń shet elderdi jıi aralaýyńyz qyraǵylyǵyńyzdy álsirete bastapty.

Mardan. Olaı deýge dálelińiz?

Dúrmek. Sizdiń byltyrǵy Batys Germanıadan kelgen dosyńyz naǵyz sur jylannyń ózi bolyp shyqty.

Mardan. Qaıdaǵy dos?

Dúrmek. Byltyr sizdi aspandata maqtaǵan, maqalasyn batystyń talaı gazetterine bastyrǵan jýrnalıs áıeldi aıtamyn.

Mardan. Iá, oǵan ne boldy?

Dúrmek. Ol dosymsynyp, montansyp bıyl taǵy kelgen eken, tyńshylyq jasap júrgen jerinde qolǵa tústi.

Mardan. Qaıda, qashan?

Dúrmek. Osy Almatyda, osydan bir jeti buryn.

Janjar (sóıleı kiredi). Al, qadirmendi qonaqtar, dastarqan basyna kelińizder. Dúrmeke, jeńgeı qaıda? Samal, qonaǵymyzdy keltir. (Samal júgirip ketedi.)

Dúrmek. Keshirińiz, qymbatty Janjar haným. Men sizdiń qonaq asyńyzdan bas tartýǵa májbúr bolyp turmyn. Asyńyz dámdi, májilisińiz mándi bolsyn, tilektespin.

Janjar. Mardan - aý, aıtsańshy, úıge kelgen adamnyń daıar dámnen tatpastan ketýi masqara ǵoı, toqtatsańshy.

Mardan. Osy Taǵdyr sekildi esinen, endi bireýleri seniminen, úmitinen aırylyp, jer sharynyń ár jerinde júrgen baýyrlarymyz túgel qaıtyp keledi. Sol keletinderdiń biri -ózińizdiń habarsyz joǵalyp ketken jalǵyz inińiz Samat. Jalańyzdy oǵan da saılaı berińiz. (Ketedi.)

Shymyldyq.

EKİNSHİ PERDE

Ekinshi sýret

Sahna burynǵy qalpy.

Arada biraz ýaqyt ótken.

Taǵdyr men Samal kele jatyr.

Taǵdyr (kúbirlep). Móldir kózim - aý, qaıdasyń?

Samal. Qalaı, sharshaǵan joqsyz ba?

Taǵdyr. Alystap ketken kúnder men túnderdi izdeı - izdeı janym ǵana sharshady. (Kúrsinip.) Qaıdasyń sol bir kúnderim?

Samal. Sózińizde aqyndyq bar, buryn kim boldyńyz eken á?

Taǵdyr. Bilmeımin, bilmeımin, jaraly suńqardaı aspandy ańsaı beremin, soǵan qaraǵanda ushqysh bolýym kerek... Móldir kóz...

Samal. Búgin sondaı oljamen qaıttyńyz ǵoı, odan aırylyp qalǵan joqsyz ba?

Taǵdyr. Kimnen?

Samal. Móldir kóz qara qyzdan..

Taǵdyr (oılana kúbirleıdi). «Móldir kóz... móldir kóz»... Aty kim?

Samal. Oılanyńyz.

Taǵdyr. Sharshap turmyn, men úshin sen oılaı salshy.

Samal. Qane, ekeýlep oılaıyq. Mine, aldymyzda syldyr qaǵyp Basaryqtyń sýy jatyr. Sol aryqtyń jaǵasyndaǵy bir báıterekke súıenip biz turmyz. Kózimiz aryqtyń arǵy betindegi jápireıgen jadaý úıde. Mine, sol úıden móldir kóz qara qyz kele jatyr. Osy qyzdyń aty kim?

Taǵdyr. Móldir kóz... móldir kóz... (Oı kele bastaıdy, kezýildegen oı ony birese shattandyrady, birese qynjyltady. Áldeneni dápterine oılana jazady. Ol qandaı kúıge tússe, birge túsip Samal týr. Janjar keledi.)

Janjar. Balam - aý, bul baıǵusty jeteleı - jeteleı qaljyrattyń ǵoı, biraz kún tynym berseńshi.

Samal (kózi oıda otyrǵan Taǵdyrda). Men Ýkraınadan kelgenshe ózi de dem alar.

Janjar. Ýkraınada seniń neń bar?

Samal. Redaksıaǵa kelgen bir qupıa hattyń izine túsemin.

Janjar. Ol kendeı hat?

Samal. Syry mańyzdy bolǵanymen, ózi kúńgirtteý. Onyń anyǵyna jetip almastan jar salý - daraqylyq.

Janjar. Apyr-aı, ákeń ekeýińniń qupıalaryń qashan taýsylar eken osy. Shesheńe aıtylǵan syrdyń daraqylyǵy bolmas, aıta ber.

Samal. Ýkraınanyń bir jerinen fashıs ushqyshynyń kıimin kıgen bir qazaqtyń óligi tabylypty.

Janjar. Fashıs ushqyshynyń kıimin kıgen qazaq?

Samal. Ýkraınalyq dostarmen birge zertteı otyryp, sonyń kim ekenin ashyp qaıtýdy redaksıa maǵan júktedi.

Janjar. Ony ashýdyń ne qajeti bar? Soǵys kezinde fashıserdiń kıimin kimderdiń kıgeni belgili emes pe?

Samal. Belgisiz de az emes.

Taǵdyr (dápterine áldeneni oılana jazyp bolyp, tura bastaıdy). Janaryń jadymda munshama saqtalǵan sen netken asyl jan ediń? (Sol sózdi kúbirlep kete beredi.) Móldir kózim - aý. (Ketedi.)

Janjar. Az sóılese de kesek sóıleıtin bolyp barady. Dúrmekeńniń aıtqany kelmes pe eken?

Samal. Onyń bizge bildirmesten salyp júrgen lańy az emes kórinedi, tym bolmasa sen sonyń otyna maı quımashy. (Kete beredi.)

Janjar. Balam, kishkene kidirshi. Ákeń syrqatynan aıyǵa bastap edi, jumys jaıyn keńesý úshin Jandosty shaqyrta bastady. Eger sen renjimeseń, Jandospen seniń anań retinde men sóılessem qaıtedi?

Samal. Men qashannan beri múgedek edim. (Ketedi.)

Janjar. Seniń múgedek emes ekenińdi men bilermin - aý. Jandos ekeýińdi oılaı-oılaı men múgedek bolýǵa aınaldym, sony sen qashan biler ekensiń? (Gúlzar keledi.)

Gúlzar. Ýh, raqattyń bári munda eken ǵoı, qala múldem kúıip tur, sálemetsiz be? (Ekeýi súıisedi.)

Janjar. Otyra qalyńyz da, raqatqa kenele qalyńyz. Salqyn qymyz ákelsem qaıtedi?

Gúlzar. Mynandaı ystyqta qymyzdyń ózi shóldetedi ǵoı, bar bolsa borjom berińiz. (Janjar úıge ketedi, júgirip Samal keledi.)

Samal (kele qushaqtaı alyp). Gúlzar apa, súıinshi. Taǵdyr aǵaı búgin bir úlken oljamen qaıtty.

Gúlzar. Qandaı? (Janjar sý ákelip quıa bastaıdy.)

Janjar. Úlken oljasy sol: mynanyń ózi ol baıǵustyń ókpesin súıretip, dińkesin qurtatyn boldy.

Gúlzar. Sharshaı qalsa oıy da shaldyǵatynyn, shaldyqqan oıdyń bereri shamaly ekenin aıtqan edim ǵoı.

Janjar. Solaı dep men de qaqsaımyn, ekeýi de tyńdamaıtyn erke.

Gúlzar. Munan bulaı ondaı erkelikti tastańdar. Ie, onyń oljasy qandaı?

Samal. Aldymen sizden ǵafý ótinemin. Sizdiń, jasap bergen raspısanıańyzdy biz búgin biraz buzyp aldyq.

Gúlzar. Nege, janym - aý?

Samal. Taǵdyr aǵaı, bir móldir kóz qara qyzdy izdep uzaq júrip aldy.

Gúlzar. Qaıdaǵy qyz?

Samal (kenet ózgere qalyp). Aıtpaqshy, kempirler, ekeýińizge bir suraý? Sizder boıjetken bulań kezderińizde qaı qalada turdyńyzdar?

Janjar. Osy Almatyda.

Gúlzar. Men de.

Samal. Qazirgi Abaı prospektisi, burynǵy Basaryqtyń boıyndaǵy úılerde turǵandaryńyz bar ma?

Janjar. Joq.

Gúlzar. Men turdym.

Samal. Qashan?

Gúlzar. Soǵystan buryn.

Samal. Endeshe... (Gúlzardyń betine úńile qaraıdy). Joq, ol siz emessiz. Sizdiń kózińiz móldir bolǵanymen, óńińiz kelmeıdi.

Janjar. Balam - aý, sen ne aıtyp tursyń?

Samal. Taǵdyr aǵaı: «Meniń júregimdi osy kósheniń boıyndaǵy bir jalań qabat jadaý úıde turatyn móldir kóz qara qyz alyp qalǵan edi», - deıdi. On kılometr jerge sozylǵan Abaı prospektisi boıynan eski úılerdiń birde-birin taba almaı dińkelep qaıttyq.

Gúlzar. Júrshi, ózine baraıyqshy.

Samal. Baraıyq, tek ózińiz jasap bergen raspısanıany ózińiz buzyp júrmeńiz.

Janjar. Móldir kózdi qara qyz? Ol kim boldy eken? (Olar ketedi. Azdan soń Jandos pen Zýra keledi.)

Jandos. Ózińiz altyn qyz edińiz, myna sózińiz jaı qyzdardyń sózine uqsap ketti-aý.

Zýra. Qalaısha?

Jandos. Samal meniń mamandyǵymdy emes, ózimdi súımeıdi.

Zýra. Siz saǵat saıyn qubylyp, meni múldem shatastyrdyńyz.

Jandos. Naǵyz shatasqan ózim - aý deımin.

Zýra (syrttan bireýdi kórgendeı bolyp). Ana beıbaqty qarańyz, alma aǵashyn qushaqtap tur...

Jandos. Ie, ol beıbaq. Biraq beıbaqtardyń ishindegi eń batyry.

Zýra. Batyr ekenin qaıdan bildińiz?

Jandos. Eger de ol batyr bolmasa, jaýlar munsha óshikpes edi, óshikpese - betin munsha tańbalamas edi.

Zýra. Shynynda, osyndaı qasiretpen jıyrma jyl boıy alysýynyń ózi ǵajaıyp erlik -aý.

Jandos. Ol batyrlyǵyn bizder úshin jumsap, mundaı qasiretke bizder úshin dýshar boldy ǵoı, bizder sony nege kóbirek oılamaımyz?

Zýra. Oılaǵanda ne isteımiz?

Jandos. Oz ákelerimiz tiri bolyp, osyndaı kúıde kelse ne ister edik?

Zýra (oılana sóılep). Bizdiń ákelerimiz de dúnıeniń bir buryshynda, osyndaı sezimi jaralanǵan baqytsyz kúıde tiri júrýi de múmkin-aý, á?

Jandos. Men óz ákelerimiz ǵana emes, belgisiz ketkenderdiń barlyǵyn da tiri júrgendeı kóremin.

Zýra. Múmkin, osy Taǵdyrdyń ózi birimizdiń ákemiz shyǵar.

Jandos. Ol da múmkin, tinti basqa bolsa da óz ákemizdeı kórý bizdiń adamdyq boryshymyz.

Zýra. Iá, ákeler aldynda boryshymyz úlken.

Jandos. Boryshty ǵana emes, «Kesh oralý» kınosyndaǵy fransýzdar sekildi túk qamqorlyq kórsetpesten, bizder muny belgisiz beıbaq kúıinde óltirip alsaq, ol kinámizdi tarıh keshpeıdi. Sen kún saıyn, laboratorıaǵa kelgen saıyn sony oılaı keletin bol.

Zýra. Ol buıryǵyńyz oryndalar, biraq Samalǵa jetý qıyn bolar.

Jandos. Iá, onyń júregi bizdiń júregimizden úlkenirek.

Zýra. Endeshe, sol úlken júrektiń sizdi tanı bilmeýi qalaı?

Jandos (Zýrany bir qolymen qushaqtap). Ex, Zýra! Zýra! Ómir degen opasyz eken. (Samal keledi.) Samal, qaıyrly kún.

Samal (izetpen). Hosh keldińizder. (Ekeýimen de qol alysady.) Ákem sizderdi osy jerde kútsin dedi.

Jandos. Syrqaty qalaı?

Samal. Dál ózindeı. (Kete beredi.)

Jandos. Samal! (Samal toqtaıdy.)

Zýra (Jandosqa). Men Dúrmekeńe baryp, ne jumyspen shaqyrǵanyn bilip keleıinshi. (Dúrmektiń dachasyna qaraı ketedi.)

Samal. Men seni tyńdap turmyn ǵoı.

Jandos. Aıtar sózden adasyp qaldym. Jańa ǵana bári saırap tur edi, endi biri qalmastan ǵaıyp boldy... Óz haliń qalaı? Taǵdyr beıbaq ne kúıde?

Samal. Óziniń baqytsyzdyǵyn moıyndaǵan adam ǵana beıbaq.

Jandos. Óziń fılosof bolyp ketipsiń ǵoı.

Samal. Taǵy kim bolyppyn?

Jandos (uzaq qadalyp). Sharshaǵan sekildisiń.

Samal. Qolym bos kezde Taǵdyrdy qasyma otyrǵyzyp alyp, qala aralatamyn, dala kezdiremin. Keshke kıno, teatrǵa aparamyn. Ol áldenelerdi esine túsirip shattanady, ony kórip men de shattanamyn. Seniń kózińe sharshaý bolyp kóringen meniń sol shattyǵym bolar.

Jandos. Meniń kózime sende bardyń bári shattyq bolyp kórinse eken.

Samal. Ol úshin men seniń keýdeńdegi qaltarystardy kórsem eken.

Jandos. Meniń keýdemde eshqandaı qaltarys joq.

Samal. Onda menen jasyryn syryńdy qaıda tyǵyp júrsiń?

Jandos. Iá, men ony saǵan áldeqashan aıtýym kerek edi.

Samal. Áli de keshikken joqsyń.

Jandos. Munan ári búrkenip júre bersem, keshigetin túrim bar. Sondyqtan ashyq aıtaıyn, men osy sapar Moskvada bir áıelge tap bolyp, ózimdi-ózim bıleı almaı qaldym. Ol úshin ózimdi-ózim qarǵadym, siledim. Ózimdi-ózim «azǵyn» da, «opasyz» da atadym. Biraq ol áıel sıqyrly eken, sonyń bárin de eletpeı jiberdi.

Samal. Iá, Zýranyń sondaı sıqyrly ekenin men de seze bastadym.

Jandos (ańyryp). Zýranyń?

Samal. Kólgirlenbeı aıta ber, kezdeısoqtar úshin meni satpaıtynyńdy bilemin.

Jandos. Men seniń osyndaı ajýańa da súıinemin, sen onyń nelikten ekenin umytpa. (Samal kekesin túrde bas ıedi.) Ózimniń senimen dos bolǵanymdy ómir boıy maqtan etemin, sen ony da umytpa. Bárinen de buryn sen ózińniń ǵajap adam ekenińdi umytpa.

Samal. Súımegen adamyn maqtaý - kólgirlik. Ózim kólgir bolmasam da, osy sózińniń esesin men de qaıtararmyn. Ony sen de umytpa. (Kete beredi.)

Jandos. Qaıtar, Samalym, tezirek qaıtar. Ol úshin jaýlas menimen. Sonda ǵana sen baqyttysyń, sen sony da umytpa. (Samal bul sózge túsine almaı, oılanyp toqtaı qalady. Jandos teńselip baryp aǵashqa súıenedi.)

Samal (úreılenip jetip keledi). Jan! Saǵan ne boldy? Óńiń bir túrli ózgerip ketti ǵoı, sen syrqatsyń ba álde?

Jandos. Qaıdaǵy syrqat? (Tez bekinip, kúshpen kúlimsireıdi.) Iá, men syrqatpyn, biraq sen oılaǵandaı denim emes, janym, aspanym, jerim. Dálirek aıtqanda, zamanym syrqat. Jýrnalıs joldas, sen jazǵysh bolsań sony jaz.

Samal. Jan! Myna sózderiń netken qorqynyshty? Sen ne aıtyp kettiń?

Jandos. Men bul qorqynyshty sezingeli qashan. Ol kezde men bala edim. Meni eń alǵash shoshytqan 58-jyly Amerıkanyń astanasyna jete bere jaýǵan bir ǵajaıyp qyzyl burshaqtar edi. Ol burshaq bolyp jaýǵan sonan otyz alty saǵat buryn ózderiniń úsh myń kılometr jerdegi synalý úshin jarylǵan ıadrolyq qarýlarynyń tunbasy edi. Sonan beri dúnıeniń talaı jerinde talaı bombalar jaryldy. Sol bombalardyń tunbasy álemdi tegis ýlady. Dúnıe júzindegi radıolarǵa qulaq tigip, Atlastaryna úńilsem, sonan beri talaı bala mısyz týyp, talaı adam jyndanyp ketipti. Solar esime túskende bolashaqtyń jer shary «ajal aralyndaı» bolyp elesteıdi.

Samal. Ajal araly degen ne?

Jandos. Iaponıa teńiziniń shyǵysyndaǵy bir kishkene aral. Men ol araldy shet eldiń bir kıno jýrnalynan kórdim. Amerıkanyń aspanda jarǵan alǵashqy bombasy sol araldyń aspanynda jarylǵan edi. Jasyl japyraǵy jaınaǵan, bulbuldary saıraǵan tamasha sulý bola tura qasirettiń uıasyna aınalǵan sol araldan men neni kórdim? Taý-taý bolyp úıilip, shirip jatqan jumyrtqalardy, jalǵyz qanatymen jer sabalap júrgen myńdaǵan balapandardy, esinen adasyp teńizdiń qaı jaqta ekenin bile almaı qumǵa súńgip júrgen tasbaqalardy kórdim. Men olardan neni kórdim? Eger endi soǵys bola qalsa keleshekte jer sharynyń sol «ajal aralyndaı» bolatynyn, búkil adam balasynyń sol tasbaqalardaı essiz, sol jalǵyz qanaty bar balapandaı jarty dene, jarymjan bolyp qalatynyn kórdim. Meni teńseltetin osyndaı qasiret teńiziniń tolqyndary.

Samal. Netken qorqynyshty.

Jandos. Bir oıǵa túsip ketip, ózimdi ózim ustaı almaı qaldym. Júregińdi qaltyratatyn leksıa oqyǵanym úshin keshir, janym.

Samal. Sen bul aýrýdy qaıdan juqtyryp alǵansyń?

Jandos. Qaı aýrýdy?

Samal. Ózińdi-óziń ustaı almaı qalatyn aýrýdy.

Mardan (sóıleı kiredi). A, Jandos, keldińder me? Zýra qaıda?

Samal. Ol bizdiń leksıamyzdy tyńdaǵysy kelmeı, Dúrmekeńderge ketti. (Daýystańqyrap.) Zýra! (Óz úıine qaraı ketedi.)

Mardan (qupıalap). Sen syrqatyńdy Samaldan jasyrmaq bolǵan betińnen áli qaıtqan joqsyń ba?

Jandos. Joq.

Mardan. Seniń bul izgiligińnen oǵan keler jeńildikti men kóre almaı júrmin - aý, balam.

Jandos. Ol aqyldy bolsa da, ýaıymshyl. Eger meniń syrqatymdy sezse, onyń menen buryn óletini sózsiz.

Samaldyń daýysy. Papa, telefonǵa.

Mardan. Áli de oılan. (Ketedi.)

Jandos. Eh, Samalym! Seniń júregiń - teńiz jaǵasyndaǵy jartas, meniń júregim - so jartasty soǵyp óksýden bir talmaıtyn tolqyn edi-aý. Endi sol sorly júrek seni ǵana esirkep - eljireýde. Ne istesem eken? Taǵdyr maǵan kóp jasaýdy jazbasa, seni nege baqytsyz etem? (Qyzýlanyp.) Ne istesem eken? Álde jaraly janymdy aldyńa jaıyp salsam ba eken? Men neniń qurbany ekenimdi ashyq aıtsam ba eken? Biraq onyń qabattasqan qasiretten basqa bereri ne? (Ketken jaǵynan Zýra keledi.)

Jandos. Iá, qaıyn atańyz ne jumyspen shaqyrtypty?

Zýra. Ol qaladan áli kelmepti. Iman da joq, teatrǵa bılet alǵan edim... Samal sizdi aýyr oıǵa salyp ketken be, qalaı ózi?

Jandos. Iá, ol menen bezetin bolyp ketti.

Zýra. Samal ma sizden bezetin? (Jandos úndemeıdi.) Túk túsinsem buıyrmasyn.

Jandos. Ózim de onsha túsinip otyrǵanym joq. Men oǵan basqa bir áıeldi súıetinimdi sezdirip edim, sizdiń atyńyzdy birden atap saldy.

Zýra. Meniń atymdy? Myna meniń?

Jandos. Iá, sizdiń. Munysy maǵan da ersi kórindi, biraq men talasa almadym.

Zýra. Nege? Nege talasa almaısyz? Álde siz osy jalǵan roldi oınaǵanymdy tileısiz be?

Jandos (lap etip Zýrany qushaqtaı alady). Renjimeseńiz, tym bolmasa ol Ýkraınaǵa attanyp ketkenshe oınaı turyńyzshy. Ol jany pák adam ǵoı, sol pák jany kirlenbesinshi, ýlanbasynshy. Múmkin, bir baqytty jigit tap bolar da, meni umytar. Ol úshin siz jalǵan rólińizdi jaqsylap oınańyzshy.

Zýra. Sebep?

Jandos. Sebebin qazir bilesiz. (Mań-mań basyp Dúrmek keledi.)

Dúrmek. Qaıyrly kún, Jandos Zańǵarovıch. A, Zýra shyraq, siz de kelip qalǵan ba edińiz. Ósek-aıańnan aýlaq bolý úshin sizdi osynda shaqyrttym, ol úshin ǵafý etersiz.

Jandos. Sizdiń sóz saptaýyńyzǵa qaraǵanda meniń ketkenim jón sekildi. (Kete beredi.)

Dúrmek. Sen Zýranyń tikeleı bastyǵysyń ǵoı, ketpe. (Portfelinen bir qaǵaz alyp Zýraǵa usynady.) Mynaý sizdiń bizdegi anketańyz. Osyny toltyrǵan anyq ózińiz be ekensiz, qarap jiberińizshi.

Zýra (ol bergen qaǵazdy alyp kóz júgirtip ótedi de, qaıta beredi). Muny toltyrǵan anyq ózim ekenmin.

Dúrmek (qaǵazdy almastan). Birinshi suraýdyń jaýabyn oqyńyz.

Zýra (oqıdy). Famılıa... – Saǵynova, Aqtaeva.

Dúrmek. Siz qashannan beri Saǵynova edińiz?

Zýra. Jıyrma bes jyldan beri. Óıtkeni ol - ózimniń týǵan ákem, Aqtaı - sheshemniń ákesi.

Dúrmek. Ym... solaı deńiz... «Jıyrma bes jyldan beri» deńiz, «Týǵan ákem» deńiz. Egerde siz mundaı batyl bolsańyz kimniń qyzy ekenińizdi munan jıyrma bes jyl buryn nege málimdemedińiz?

Zýra. Keshirińiz, ol kezde men besiktegi náreste edim.

Dúrmek. Nemene, jıyrma bes jyl boıy besikte jattyńyz ba?

Zýra. Qorqynyshtyń besiginde jıyrma bes jyl boıy jatqanym ras. Asyǵystyq etkenmin be qalaı, qaıtadan qaltyraı bastadym.

Dúrmek. Qaltyramańyz da, qamyqpańyz. Ákeńiz úshin sizdi jazalaıtyn eshkim joq, tek qyzmetti basqa jerden tabyńyz.

Zýra. Basqa jerden? Sonda qalaı, men bul ınstıtýttan ketemin be?

Dúrmek. Árıne...

Zýra. Onda jazalamaǵanyńyz qaısy?

Dúrmek. Siz áli bastalmaǵan semályq ómirińizge aýyr soqqy bolyn tıetin qylmys jasadyńyz. Sondyqtan...

Jandos. Dúrmek Azbanovıch, aǵat aıtsam keshirińiz, siz ózińizdiń áke ekenińizdi umytyp ketken joqsyz ba?

Dúrmek. Sen balamen sózim keıin. (Zýraǵa.) Siz ákeńizdiń qandaı jaǵdaıda ólgenin biletin bolarsyz?

Zýra. Bárin de bilemin. Ol ólgen kezde basylǵan qaıǵyly óleńder men azaly maqalalardy da oqyǵanmyn. Qara syzyqpen qorshalǵan eń sońǵy sýretin de kórgenmin..

Dúrmek (tańdana qarap). Qaıdan?

Zýra. Fashıserdiń gazetinen.

Dúrmek (qaıta jadyrap). Solaı ma, onda mynaýyńyz ne masqara?

Zýra. Men fashıserden góri ózimniń ákeme senemin. Sheshemniń qolynda ákemniń eń sońǵy haty bar.. Sol hattan men onyń júregin kórdim. Otanyn súıgen ondaı júrektiń jaýǵa berilýi múmkin emes.

Dúrmek. Solaı ma? Sizdiń shesheńiz sovet dárigeri bola tura sondaı hatty osy kúnge deıin saqtap kelgen be? Bul da bir qorqynyshty derek eken.

Jandos. Maǵan sizdiń qyraǵylyǵyńyz qorqynyshty kórinip tur.

Dúrmek. Balaqaı, júıkeni julqylamaı sóıle.

Jandos. Keshirińiz, siz eki júrekti birdeı julqylap tursyz.

Dúrmek (yzbarmen). Bul ne tártip? Sen óziń kimniń aldynda turǵanyńdy bilesiń be?

Jandos. Bilemin, shyndyqty aıtý eń jaqsy tártip.

Dúrmek. Erteń, ertemen maǵan kel, men saǵan shyndyq pen tártiptiń ákelerimen tanystyraıyn. (Zýraǵa). Jalynamyn, janym, siz maǵan durys túsinińiz. Bizdiń fılosoftar tili uzynnyń ómiri qysqa desedi, tildi qysqartaıyq ta, ómirdi uzartaıyq. Ol úshin siz qyńyrlyqty tastańyz. Men sizdiń anketańyzdy lıchnoe delońyzdan ýaqytsha ǵana bólip alǵanmyn. Jibergen qateńizdi túzetýdiń birden-bir joly – osyny qaıta toltyrý. (Jandosqa.) Al, sen bala, erteń maǵan keletin bolǵanyńdy umytpa. (Óz dachasyna qaraı júrip ketedi. Zýra sol ornynda turyp qalady. Mardan keledi.)

Mardan. Dúrmekeń kimge zirkildep ketti?

Jandos. Ol Zýraǵa ákeń Saǵynnan bezesiń dep ketti.

Mardan (Zýrany bir qolymen qushaqtap). Dúrmekemmen ózim sóılesemin. Sen qamyqpa da qapalanba.

Zýra. Men sizdi ǵana tyńdaǵaly keldim.

Mardan. Aldyn ala eskerteıin, bizdiń qazirgi áńgimemiz de onsha tátti bolmas, beri júrińder. (Úsheýi besedkaǵa baryp otyrady. Mardan jan-jaǵyn baıqap alady da, sóz bastaıdy.) Qyzym, seniń tyń kózińe tústi me, túspedi me bilmeımin, bizdiń sońǵy kezde jasap alǵan bir zor qatemiz bar. Men senderdi sol qateniń zardabyn joıýdyń jolyn keńeskeli shaqyrdym.

Zýra. Men beıhabarmyn, ol kimniń qatesi?

Jandos. Meniń qatem.

Mardan. Jandostyń laboratorıasy radıoaktıvtik tunbalardan keletin keselderge qarsy kúresý problemasymen shuǵyldanýda bolatyn. Ol tunbalar laboratorıada qoldan jasalyp, aýyq-aýyq zertteýler júrgiziletin edi. Bul maıdanda jeńisimiz de úlken edi, maqtalyp ta úlgergen edik. Sonyń bárine qaramastan sońǵy bir synaýdyń ústinde radıoaktıvtik sáýleden qorǵaıtyn júıemiz apatqa ushyrap, bir adamymyz sol ajal sáýlege sharpylyp qaldy.

Zýra (jany yrshyp atyp turady). Ol kim?

Jandos. Men!

Zýra. Qansha mólsherde zaqymdandyńyz?

Jandos. Júz rentgen mólsherinde.

Zýra (shoshyna). Júz rentgen!

Mardan. Osy oqıǵa bolysymen Jandos jumysty toqtatty da, Moskvanyń mamandarynyń kózinen ótip qaıtty.

Zýra. Olar ne deıdi?

Mardan. Syrqattyń órshý ýyty onsha qaýipti emes deıdi. Men oǵan qaramastan Jandosqa dem alǵyzý kerek dep taptym. Sondyqtan ol laboratorıany ýaqytsha sen ekeýmiz basqaramyz.

Jandos. Kómekshilikke meni de alyńyzdar.

Mardan. Sen jaqsylap dem alasyń. (Zýraǵa.) Buǵan sen ne deısiń?

Zýra. Kómekshilerińizdiń biri bolýǵa ázirmin.

Jandos. Keshirińizder, men ǵylymnyń múgedegi bolyp júre almaımyn. Óz ajalymmen ózim alysyp, ózimdi jalmamaq bolǵan tajaldyń jolyn ózim baılaımyn. Ol úshin meniń keń otyryp keńesetin oılarym bar, siz sony tyńdańyz.

Mardan. Sen oıyndy ázir sabyltpa.

Zýra. Sizge dem alý qajet bolar.

Jandos. Aldymen qorǵaýshy júıeniń aqaýyn taýyp, qyrsyqtyń sol bir tesigin tyǵyndaıyn. Sonan keıin menimen jerdiń qaı tesigin tyǵyndasańyzdar da meıilderińiz. Maǵan endi báribir.

Zýra. Sizdiń mundaı syrqat ekenińizdi meniń sheshem bile me? Ol osy syrqattyń mamany ǵoı.

Jandos. Siz ne tyńdap otyrsyz? Áńgime ol týraly bolyp otyrǵan joq qoı.

Zýra. Keshirińiz, basqa áńgimeni meniń tyńdaǵym kelmeı otyr.

Mardan. Mamańa búgin aıtyldy.

Jandos. Erteńnen bastap sol kisiniń baqylaýynda bolamyn.

Samaldyń daýysy. Papa, telefonǵa.

Mardan. Qazir, qazir (Zýraǵa.) Sen erteńge deıin oılan. Oz oıyna qosa meniń oıymdy da sarabyńa sal. Ol úshin mynany erteńge deıin tekserip shyq. (Úıden ala kelgen papkasyn Jandosqa usynady.)

Jandos. Bul ne?

Mardan. Sol apatqa ushyraǵan qalpyna keltirýdiń jobasy. (Ketedi.)

Jandos. Kirgen maıdanyńnyń qandaı qaterli ekenin endi baıqaǵan bolarsyń.

Zýra. Men sizdiń qaterli ekenińizdi ǵana baıqadym.

Jandos. Men be qaterli?

Zýra. Siz adal mahabbattyń aldynda qaterlisiz. Eger bul qylyǵyńyzdy estise, búkil jastar Samaldy jaqtap, sizdi aıyptaıdy.

Jandos. Ex, qyzdar, qyzdar, jaqsy jansyńdar - aý... Átteń... átteń... Tipti jar súımesten jastaı kettim demes edim, kóleńkelerińdi kórip tiri bop júrsem! Joq, ol emes armanym: atom múgedegi atalyp, taǵdyrdyń mazaǵy bolmasam eken.

Zýra. Basqanyń bárin bilgende, bul syrqattan jazylyp ketkender de bar ekenin qalaı bilmeısiz?

Jandos (turyp ketedi). O, meni múgedek ómirden bezdiretin osyndaı esirkeýler, músirkeýler. Dárigerler de maǵan ómir súresiń deıdi. Men ol ómirdiń qandaı ekenin jaqsy bilemin. Qosh bolyńyz. (Kete bere toqtaı qalyp.) Eger meniń syrqatymdy Samalǵa sezdirer bolsańyz, ajalyma sebepker boldym deı berińiz. (Ketedi. Zýra oıda, áldene aıtqysy kelip umtyla bere toqtap qalady. Ol úıge bettegen kezde qarsy aldynan Taǵdyr kele jatady. Taǵdyr kózin Zýradan almastan aqyryn júrip keledi.)

Zýra. Siz maǵan nege munsha qadaldyńyz?

Taǵdyr. Búkil elimnen tanyǵanym - bir ǵana seniń kóziń bolsa nege qadalmaımyn?

Zýra. Qatelespeńiz. Men Parıjǵa eshýaqytta barǵan emespin.

Taǵdyr. Seniń kóziń meniń jany bir jaqynymnyń kózine uqsaıdy.

Zýra. Ol jany bir jaqynyńyz kim edi?

Taǵdyr. Ony bilsem ózimniń kim ekenimdi de biler edim-aý.

Zýra. Jurt meni ákeme tartqan deıdi. Múmkin, sizdiń jany bir jaqynyńyz sol shyǵar. Múmkin, ol bir kezde sizdiń maıdandas dosyńyz bolǵan shyǵar, oılanyńyzshy, aty Saǵyn.

Taǵdyr. Saǵyn... Saǵyn... Ákeń soǵysta kim edi?

Zýra. Ushqysh...

Taǵdyr (aspanǵa qarap). Saǵyn... Saǵyn... Qaıdasyń... Qaıdasyń?.. (Ózinen-ózi osylaı kúbirlegen kúıi aǵyn arnasyna ketedi. Zýra oǵan ańyra qarap turǵan kezde Gúlzar keledi.)

Gúlzar. Balam - aý, kózińdi kimge qadap tursyń?

Zýra (jetip baryp sheshesin qushaqtaı alady). Mama, myna júrgen meniń papam.

Gúlzar. Jap aýzyńdy.

Zýra. Ant eteıin, mama. Ol jana maǵan búkil elden tanıtynym seniń kóziń dedi.

Gúlzar. Aıta bersin, men aqylymnan ázir aljasqanym joq.

Zýra. Saǵan aljastyń degen kim bar?

Gúlzar. Eger men aqylymnan aljaspasam seniń ákeńdi kóziniń qarashyǵynan da tanımyn.

Zýra. Sol qarashyqqa áli de úńilip kórshi.

Gúlzar. Saýlyǵyn teksergen bolyp talaı úńilgenmin. Sózdi qoı da, júr qaıtsań.

Zýra. Men Imandy kútemin. Ras aıtamyn, Imanda jumysym bar.

Gúlzar. Kút... kút... men jalǵyzdyqqa úırengenmin, ózim - aq kete beremin.

Zýra. Júr, men seni aıaldamaǵa deıin shyǵaryp salaıyı. (Ekeýi qoltyqtasyp kete bergen kezde, aldarynan Iman keledi.)

Iman (bas ıip). Qaıyrly kesh...

Zýra. Men qazir kelemin. (Olar ketedi. Iman ersili-qarsyly júre bastaıdy. Samal keledi.)

Samal. Kórshim - aý, sen nemenege qapalysyń?

Iman. Qapa degendi qaıdan shyǵardyń?

Samal. Qaıdan bileıin, torǵa túsken torǵaıdaı typyrlaısyń.

Iman. Zýrany kútip júrmin.

Samal. Sen ony uzaq kútetinińdi bilesiń be?

Iman. Nege uzaq?

Samal. Sen ekeýimiz naǵyz muńdas endi boldyq.

Iman. Ekeýmiz bir-birimizdi túsinsek danyshpan bolar edik. (Zýra kele jatyr.)

Samal (Zýrany kóre sala eregise sóıleıdi). Men saǵan Jandos pen Zýranyń jaılaýlary osy sapar Moskvada jarasqanyn aıtyp turmyn. Muny túsiný úshin danyshpan bolýdyń qajeti joq...

Iman. Iá, qyzǵanyshtyń mundaı ósegine túsiný úshin danyshpan bolýdyń qajeti az.

Samal. Bul qyzǵanyshtyń ósegi de, kúıinishtiń kúıesi de emes. Nanbasań, mine, Zýranyń ózinen sura. (Ketedi.)

Iman. Zýra, men ne estip turmyn?

Zýra. Ony ózińniń qulaǵyńnan cupa.

Iman. Samaldyń aıtqany ras pa sonda?

Zýra. Eger men onyń aıtqany ras desem, sen ne der ediń?

Iman. Sen osyny betin búlk etpesten aıtyp tursyn, á?

Zýra. Men seniń búlk etken betińdi kórgeli turmyn.

Iman. Sen meniń qytyǵyma tıýdi toqtat. Men de erkekpin, meniń de arym, namysym bar.

Zýra. Endeshe, sol adamdyq qasıetteriń orta jolda qalmaı, búkil ómirge jetetin bolsyn.

Iman. Senińshe qalaı, adamshylyqty orta jolda qaldyrmaý úshin «Ýra! Ýra! Meniń qalyńdyǵym basqanyń qatyny bolyp ketti» dep aıǵaı salýym kerek pe?

Zýra. Aıǵaı salma, jaılap qana qalyńdyǵyńnan osy ósektiń bir tamshy shyndyǵy bar ma dep aqyryn sura.

Iman. Al suradym, sonda meniń qalyńdyǵym ne der edi?

Zýra. «Aldanba, meniń Imanym» der edi.

Iman (báseńdep). Onda Samal nege kúıinishti. Onyń kózi birdeńege jetken sekildi.

Zýra. Samaldyń kúdiktenýine jetetin sebepter bar.

Iman. Mine, kórdiń be?.. Ol nendeı sebep?

Zýra. Men ony aıta almaımyn, qınama. (Júrip ketedi.)

Iman (onyń qolynan ustaı alyp). Joq, aıtasyń, aıtqyzamyn. (Dúrmek keledi.)

Dúrmek. Iá, sonymen siz qalaı sheshtińiz?

Iman. Sálem, papochka...

Dúrmek. Senimen sózim keıin. (Zýraǵa burylyp.) Men sizdiń aqtyq jaýabyńyzdy jyl boıy kútýge mindetti emespin, jedeldetińiz.

Zýra. Maǵan ondaı sózdi balańyz ǵana aıtatyn bolsyn. (Tez ketedi.)

Iman (Zýraǵa umtylyp). Zýra!

Dúrmek. Toqta, eı!

Iman (Zýranyń sońynan júgirip ketip, qaıta júgirip keledi). Ne bolyp qaldy?

Dúrmek (zildenip). Múmkin, seniń de Saǵynov atalǵyń keletin shyǵar?

Iman. Atalsa nesi bar? Men Zýradan artyqpyn ba?

Dúrmek. Onda ashyq aıtaıyn...

Iman (onyń sózin bólip). Papa, seniń neni ashyq aıtatynyńdy bilemin. Osy qylyǵyńdy estise mamam ne der, eken, sony da bir oılashy.

Dúrmek. Ómirińe kimdi serik eterińdi bilmeı, shesheńniń júregin múgedek etken joqsyń ba? Men seniń bul qylyǵyńdy sezdirsem, ol múldem ketpeı me?

Iman. Papa - aý, ómirine kimdi serik eterin bilmeı, júregin múgedek etken mamamnyń ózi ǵoı.

Dúrmek. Kóp jasa, balam, ákeńdi kelemejdeýge jetip qalypsyń.

Iman. Meniń aıtqanym - óz sóziń. Eger ol kelemej bolsa óziń nege aıtasyń?

Dúrmek. Meniń aqtyq aıtarym sol: ne áke-shesheń bizderden, ne Saǵynnyń qyzynan bezesiń.

Iman. Áýre bolma, áke, meni ol qyzdan bezdire alatyn tek ajal ǵana.

Dúrmek. Tap sol ajal myna menmin, estısiń be, myna menmin. Men ózimniń Otanyma oq atqan opasyzdyń qyzyn kelin ete almaımyn.

Iman. Eger ol qyz «men óziniń mansaby úshin balasynyń mahabbatyna deıin satqysy keletin ákeni qaıyn ata ete almaımyn» dese sen ne der ediń?

Dúrmek. Sen meni osylaı qaıystyrmaqsyń ǵoı, á? Joq, balaqaı, ol bola qoımas. Men tiri turǵanda, sen ol qyzdy ala almassyń da, sender úshin men tirideı kómile almaspyn.

Iman. Zýra ekeýmizdiń kesirimiz seniń dárejeńdi tómendetýi múmkin. Dárejeniń tómendeýi sendeıler úshin tirideı kómilý ekeni de ras. Biraq, men adal mahabbatyńdy seniń mansabyńnyń qurbany ete almaımyn.

Dúrmek. Joǵal! Joǵal tezinen!

Iman. Iá, sen joǵal degen sózdi balańa bolmasa, mansabyńa aıta almaısyń, óıtkeni sen mansapsyz ómir súre almaısyń. Qosh bolyńyz, Dúrmek Azbanovıch, men búginnen bastap Saǵynovpyn. (Zýra ketken jaqqa júgirip ketedi. Dúrmek aýyr oıda turyp qalady, kenet qaıta qaırattanyp daýystaıdy.)

Dúrmek. Mardan? Úıdesiń be?

Mardan (sóıleı kiredi). A, kórshi, hosh keldińiz. Esigimiz ashyq, terimizge shyǵyńyz.

Dúrmek. Sizdiń esik eshkimdi talǵamaıtynyn bilemin, raqmet. Sizdiń shet elderdi jıi aralaýyńyz saıası qyraǵylyǵyńyzdy joıa bastaǵannan beri mende úreı joq. Sondyqtan qatty eskertemin, eger de Saǵynnyń qyzyn erteńnen bastap qyzmetten qýmasańyz...

Mardan (onyń sózin bólip). Keshirińiz, men mundaı sózderdi tyńdaýdy aldaqashan umytqan janmyn.

Dúrmek. Onda erteń Ortalyq Komıtettiń aldynda sóılesermiz. Men ózimniń dostyq boryshymdy ótedim, endi áz obalyńyz ózińizge. (Ketedi.)

Mardan. Osyndaı «ala jylan, ash baqa» kúpildekterden qashan qutylar ekenbiz.

Samal (kózi Dúrmek ketken jaqta, sóıleı keledi). Papa, nazalanǵan shaǵynda Abaı atamyzdyń árýaǵyn osylaı shaqyrýshy ediń, Dúrmekeń ózińdi qorqytyp ketken - aý, á?

Mardan. Men qoryqpaımyn - aý, ol meniń qoryqpaıtynymdy bilmeıdi, sonysy jaman.

Samal. Sen Dúrmekeńnen qorqa qalsań ǵoı, Zýra baıǵus senderdeı qamqorshy ákeden de aırylady?

Mardan. Munymen ne aıtpaqsyń?

Samal. Eger Zýranyń ákesi satqyn bolmaı shyqsa, erteńgi kúni aryńyz azap shegedi, sony oılańyz demekpin.

Mardan (qyzynyń betine oılana qarap). Sende bir syr baryn sezip turmyn, aıtaryńdy jumbaqtamaı ashyq aıtshy.

Samal (sál oılanyp alyp). Papa, barlyq faktileri jınalyp, barlyq dokýmentteri qolǵa túskenshe saqtalsyn delingen edi, sonda da saǵan aıtaıyn men baryp aqtaratyn qabyrdaǵy nemis ushqyshy - Zýranyń ákesi Saǵyn.

Mardan. Balam - aý, ne dep tursyń? Ondaı adamnyń qabyryn aqtarýdyń ne qajeti bar?

Samal. Men birdeńe bilsem, sol qabyrdyń ishinde kómilip jatqan bir úlken shyndyq bar.

Mardan. Qandaı?

Samal. Qandaı ekenin ázir aıta almaımyn, tek Saǵynnyń ólimi sizderge málim jaıdan basqaraq sekildi.

Janjar (daýys). Samal, telefonǵa. (Samal júrip ketedi.)

Mardan (jalǵyz). Bul ne jumbaq? Biz biletin - Otannyń shirigen jumyrtqasy. Ondaı shirigen jumyrtqanyń bulaı joqtalyp, bulaı izdelýi múmkin emes. Sonda bulardyń qaıdaǵy belgisiz bireýdiń qabyryn aqtarýy qalaı?

Shymyldyq.

ÚSHİNSHİ PERDE

Úshinshi sýret

Arada bir aıdaı ýaqyt ótti. Sahna sol qalpy. Kún keshkirgen kez. Azdan soń sahna syrtyna kelip toqtaǵan mashınanyń dybysy estiledi. Tas jol jaqtan bir qolynda úlken qorap, ekinshi qolynda bir shoq gúli bar Mardan kele jatyr.

Mardan. Kempechke! (Daýystańqyrap.) Ay, Kempechke.

Janjar (verandadan kórinip). Meni kempeke dep turǵan qaı aljeke - aı?

Mardan. Men ǵoı, ózińniń jahankeziń ǵoı. Quttyqtaımyn jan degendegi jalǵyz jan -jarym. (Gúldi usynady.) Ómir boıy qartaıma.

Janjar. Raqmet, shalym. Bul ne úshin?

Mardan. Búgin seniń týǵan kúniń, sol úshin.

Janjar. Mardan! Ne dep tursyń oıbaı? (Úreılenip gúldi laqtyryp jiberedi ) Nemene, sen de syrqattanyp qaldyń ba?

Mardan. Syrqaty nesi?

Janjar (onyń júzine barlaı qarap). Meniń týǵan kúnime áli bes aı bar. Esiń durys bolsa, jyl saıyn toılanatyn ol kúndi sen qalaı umyttyń? Umytpasań ne aıtyp tursyń? Kózime qarashy!

Mardan. Senin týǵan kúnińdi bes aı buryn dál búgin toılaýymnyń úlken máni bar.

Janjar. Nemene, meni týǵan kúnime jetkizbesten jerleıin dep pe ediń?

Mardan. Saǵan jaqyndaǵan kileń jaqsylyq qana, qýana ber. (Gúldi qaıta alyp usynady.)

Janjar (gúlge súısine qarap). Seniń osy qurmetińe qýanar - qýanbasymdy áli bile almaı turmyn - aý.

Mardan. Qýanar shaǵyń áli alda. Qonaqtaryń aldy qazir kele bastaıdy, qamdana ber.

Janjar. Qonaq? Qudaı-aý, gúlge oralǵan áziliń eken desem, taǵy ne dep kettiń. Qaıdaǵy qonaq?

Mardan. Shoshyma. Keletinderdiń bári de ózimizdiń adamdar: Gúlzar, Zýra, Iman, Jandos pen ózimizdiń Taǵdyr.

Janjar. Qonaq kútetin túk daıyndyǵym joq, kún bolsa keshkirdi, endi qaıttym?

Mardan. Ol úshin abyrjyma, kempeke. Seni uıatqa qaldyrmaýdyń máselesi sheshilgen. (Qorapty usynady.) Osynyń ishinde ne kerektiń bári bar.

Janjar (qorapty ashyp qarap). Oı, aınalaıynym - aı, janym jańa jaı tapty - aý... Biraq esińde bolsyn, men ózimniń týǵan kúnimdi bulaı mazaq etkize almaımyn...

Mardan. Bul - mazaq ta emes, seniń týǵan kúnińdi toılaý da emes.

Janjar. Endi ne?

Mardan. Bul - osy kele jatqan beseýdiń basyn qosýdyń syltaýy ǵana.

Janjar. Syltaý? Ol ne úshin?

Mardan (ony bir qolymen qushaqtap). Búgin Samalyń keledi. Bul - sonyń buıryǵy.

Janjar. Bozdaǵym - aý, ony menen nege jasyryp tursyń?

Mardan. Ne ekeni belgisiz, áıteýir qyzymyzdyń osy beseýine ákele jatqan qupıa birdeńesi bar.

Janjar. Qaptap ketken bul ne jumbaq? Tipti Jandos ta shaqyryla qalypty. Keshe ǵana edi ǵoı seniń ony dem alý úshin Ystyqkólge ketkeli jatyr degeniń. Endi ony nesine shaqyrdyń? Ol - qyzymyzdyń baǵyn baılaǵysy kelmeı erlik etti, sol erligimen kete bermeı endi nege keledi?

Mardan. Men ony Samaldyń buıryǵy boıynsha shaqyryp otyrmyn. «Meniń Jandospen sóıleskim keledi, men barǵansha ol eshqaıda ketpesin», - depti. Mine, telegrammasy. (Beredi.)

Janjar. Sonda ol endi ne sóılespek?.. Ne? (Kózi telegrammada).

Mardan. Ony men qaıdan bileıin. (Az ýaqyt únsiz.) Maǵan eshkim telefon soqqan joq pa? (Qattyraq qaıtalady.) Maǵan eshkim telefon soqqan joq pa deımin?

Janjar. Men sańyraý emespin, aıqaılama.

Mardan. Keshir, kempekem, keshir. (Ekeýi úıge ketedi. Azdan soń sahnanyń sol jaǵynan Taǵdyr, óz dachasy jaǵynan Dúrmek keledi.)

Dúrmek. Toqtańyz!.. Beri jaqyndańyz! (Taǵdyr jaqyndaıdy. Dúrmek onyń betine úńile qaraıdy.) Meni aldaımyn dep sharshamaı, shynyńyzdy ǵana aıtyńyz. (Qolyndaǵy gazet betin nusqaıdy.) Mynaý eki qazaqtyń ortasynda qasqaıyp otyrǵan fashısi tanısyz ba?

Taǵdyr (gazetke bir qarap alyp basyn shaıqaıdy). Joq.

Dúrmek. Jalǵan aıtasyz, jalǵan. Betińizdi áıelińiz de tanı almastaı etip qansha tańbalatsańyz da, men izdi jaqsy tanydym.

Taǵdyr (qýanyp). Anyq pa?

Dúrmek. Siz osydan jıyrma eki jyl buryn nemisterge satylǵan, sol surqıalyǵyńyzdyń izin búrkeý úshin ózińizdi ózińiz ótirik óltirip, fashıserge mynandaı qaraly gazet shyǵartqan Saǵyn deıtin zalymnyń ózisiz. Mynaý Raıher deıtin fashısiń oń tizesin basa kúlimdep otyrǵan sulý qazaq siz. Ózińizdi ózińiz endi tanyǵan bolarsyz, myrza.

Taǵdyr (tizerlep otyra ketedi). O, jalmaýyzdardyń jalmaýyzy, adamzattyń azǵyny bolmasańyz aıtyńyzshy, qaıda meniń mynaý eki serigim? Jaratýshy táńirimdeı kórip jalbarynamyn, aıtyńyz, jasyrmańyz.

Dúrmek. Endi ábden belgili boldyń, ońbaǵan. Kózińdi búgin-aq joǵaltamyn, ımanyńdy aıta ber satqyn. (Kete beredi.)

Taǵdyr (júgingen kúıi etpetinen túsip, onyń aıaǵyn qushady). Jalynamyn, ımanymdy aıtqyza berińiz, tek gestapoǵa aıta kórmeńiz.

Dúrmek. Seniń ondaı saıqaldyǵyńa aldanatyn men Mardan emespin, joǵal! (Aıaǵymen serpip tastap ketedi.)

Taǵdyr (tizesimen júginip). Eı, aǵataı-aý, aıasańshy, gestapo meni taǵy da keskileıdi ǵoı. (Kenet oılanyp.) Men ne dedim?.. Men qaıdamyn osy? Mardan aǵa, qaıdasyń? (Aıqaılap.) Mardan aǵa! Meni qaıda ákelip qulattyń? (Etpetinen jata qalyp jerdi aımalaıdy.) Eı, týǵan jer, men seniń perzentiń emes pe edim? Tym bolmasa sen aıasańshy. Aıtsańshy, men kimmin osy? Kimmin? (Betin jerge basyp jylap jiberedi.)

Kele jatqan Gúlzar ony alystan baıqaıdy.

Gúlzar (jetip kelip basyn súıeıdi). Batyr-aý, jer qushqandaı sizge ne boldy?

Taǵdyr (qaıta jadyrap alysqa qaraıdy). Batar kúnge jabysqan kókjıekti qarańyzshy, netken sulý. Fransıada munan basqaraq. Iá, ıá, osynyń bári men úshin dúnıege jańa kelgen ǵajaıyp sulýlyqtar. Óıtkeni, men ómirdiń qasiretti kózin umytyppyn da, kileń keremetterge toly baqytty shaǵyna tap bolyppyn. Sondyqtan da men ózimniń zeıin-zerdemniń joǵalǵanyna kóp ókinbeıtin bolyp baramyn. (Áldene aıtqysy kelgen Gúlzardy sóıletpeıdi.) O, sizder ómirdiń keremetterin ǵana sezinýdiń qandaı baqyt ekenin bilmeısizder. Óıtkeni sizderdiń júrekterińizde ótken ómirdiń balymen birge ýy da bar, ony umyta almaısyzdar. Siz kúlmeńiz... Eger ómirdiń men kórip júrgen keremetterin ǵana kóretinińizge kózińiz jetse, siz zeıin-zerdeńizdi qurban eter edińiz. (Sóılegisi kelgen Gúlzardy taǵy da sóıletpeıdi.) Taǵdyrmen egespeńiz, súıikti Gúlzar. Ol eshkimge bas ımeıtin tákappar, ol eshkimdi aıamaıtyn qatal, ol eshkimge qaıyspaıtyn qaısar. Keshirińiz men siz bar jerde ǵana shattanyp osylaı qanattanyp ketemin. Eger siz kózimnen sál taısańyz janym jaralanyp, búkil dúnıe surlanyp sala beredi. Meniń bul aýyr azabymdy siz ózińizdiń salqyn shyraıyńyzben qaljyńdaısyz. Bul meniń jeńildik suraǵan jalynyshym da emes, aıańyz dep ótingen minájátim de emes. Joǵalsyn qasiret, tek Saǵynym tabylsyn, Saǵynym.

Gúlzar (tańdana shattanyp). Saǵyn? Ol kim?

Taǵdyr. Ol - ózimniń aspannan birge qulaǵan dosym.

Gúlzar. Aspannan birge qulaǵan? Qaıda? Qashan?

Taǵdyr (esine túsire almaı qınalyp). Taǵy da joǵaldy - aý.

Gúlzar. Neni joǵalttyńyz?

Taǵdyr. Jańa ǵana Saǵyn ekeýimiz Raıherdiń samoletimen aspanda samǵap kele jatyr edim, taǵy da adasyp qaldym.

Gúlzar. Jalynamyn, adaspańyzshy. Aırylmańyzshy sol elesten. Tym bolmasa sol qulaǵan jerlerińizdi eske túsirińizshi.

Taǵdyr (óz oıymen alysa túre keledi). Saǵyn!.. Saǵyn!.. (Áldeneni esine túsire almaı yzalanady.) Eı, jasaǵan! Tym bolmasa sol tas qabyrdy esime túsirseńshi. (Oılana qalyp). Tas qabyr? Men ne dep kettim?.. Qaıdaǵy tas qabyr aıtyp turǵanym?..

Gúlzar. Ol kimniń qabyry edi?

Taǵdyr. Qalyń orman... jalǵyz jartas... jartas... jartas... (Osylaı ózine ózi kúbirlegen kúıi kete beredi. Gúlzar baryp onyń qoltyǵynan ustaıdy. Taǵdyrdyń kúbiri kópke deıin úzilmeıdi. Azdan soń ekinshi jaqtan qol ustasa júgirip Zýra men Iman keledi.)

Iman (kózi Taǵdyr men Gúlzar ketken jaqta). Zýra, sen ana bir aq qar, kók muzǵa shyqqan eki qyzǵaldaqty kórdiń be?

Zýra. Qarǵa shyqqan qyzǵaldaq? Qane?

Iman. Kózińdi Alataýdyń basyna emes, baýryndaǵy baqtyń ishine jiber.

Zýra. Sen ony ózińniń ákeńe aıt.

Iman. Neni?

Zýra. Qasiret muzy mahabbat gúlin sóndire almaıdy. Ákeńe sony túsindir.

Iman. Basy jas qoı, keıin túsiner. Aıtpaqshy, ol búgin meni enshi bólisý maıdanyna shaqyrǵan edi-aý. Jandos kelgenshe men sonda baryp keleıin.

Zýra. Ótinemin, ákeńmen qatty sózge barýshy bolma.

Iman. Maqul. Onyń oraıyna meniń senen tiler tilegim: eger seniń jolyńda qurban bolsam, Alataýdyń basyna jerlegeısiń.

Zýra. Alataýdyń basyna emes, raketaǵa mingizemin de, Aıdyń ózine jiberemin.

Iman. Sol úshin aldyn ala... (Zýranyń betinen shóp etkizip bir súıedi de, óz dachasyna qaraı júgirip ketedi. Zýra onyń ketken jaǵyna shattana qarap turǵan kezde manaǵy ketken jaǵynan Gúlzar keledi.)

Gúlzar. Balam - aý, jalǵyzbysyń, Imanyń qaıda?

Zýra. Zattaryn alǵaly ákesiniń dachasyna ketti, qazir keledi.

Gúlzar. Qulynym - aı, seniń tym bolmasa qaıyn atańdy da «papa» deı almaǵanyń ba? Netken aýyr arman edi bul?

Zýra. «Mama», «papa» deýdi armandaıtyn men ǵoı. Eger de sen bir tilegimdi qabyldasań, men ol armanyma búgin-aq jeter edim.

Gúlzar (tańdana qarap). Búgin-aq? Qalaı?

Zýra. Aǵat bolsa qynjylma. Meniń «papa» degim kelip júrgen adamym Taǵdyr.

Gúlzar. Taǵdyr!.. Múmkin, ony ákeńniń ornyna áke etkiń de keler?

Zýra. Eger de sen...

Gúlzar (jaqtan tartyp jiberedi). Óshir únińdi! Eger mundaı sózdi endi qaıtyp aıtar bolsań, qarańdy da batyr.

Zýra (sheshesin qushaqtaı alady). Keshir, mamataı, keshire gór. (Jandos keledi.)

Jandos. Qaıyrly kesh, Gúlzar apa...

Gúlzar. Jandosym - aı, seniń keshe júrip ketpeı, búgingi keshti bizben birge ótkizgeniń jaqsy boldy-aý, kóńil-kúıiń búgin qalaı?

Jandos. Nemene ekenin bilmeımin, áıteýir bir belgisiz qýanysh keýdemdi kernep barady.

Gúlzap. Belgisi de bar shyǵar.

Jandos. Bar, Gúlzar apa, bar. Bizder meni jalmaı jazdaǵan ajaldy jeńdik. Sol shaıqastyń kezinde qyzyńyz naǵyz ǵalym bolatynyn jaqsy kórsetti. Quttyqtaýyma ruqsat etińiz. (Qol alysady.)

Gúlzar. Kóp jasa, balam, meni qatty qýanttyń. Eger ómirdi dál fızıkany bilgendeı bilse, jaman qyz ósirmegen sekildimin. Endi tek sondaı apattan aman bolsa eken.

Jandos. Qyzdardyń apaty jaman jigitter ǵoı, Zýrańyz ondaı apatqa da ushyraı qoımas.

Gúlzar. Ol da men úshin úlken qýanysh, raqmet, balam. Samalyń búgin keletin kórinedi, sen de qýana ber.

Jandos. Búgin!

Gúlzar (kele jatqan Janjardy kórip). O, jan jeńge, týǵan kúnińiz qutty bolsyn! Densaýlyqtan bastap barlyq baqytty búkil áýletińizge tileımin!

Janjar. Raqmet, súıiktim, bar qýanyshymyz ortaq bolsyn. (Ekeýi súıisedi, Gúlzar sýmkasynan bir zat alyp beredi. Janjar alǵysy kelmeı.) Apyr-aı, Mardan - aı...

Jandos (ákelgen syılyǵyn usyna bere basyn ıedi). Meniń ákelgen syılyǵym - ózimniń mańdaıym ǵana. (Janjar onyń mańdaıynan súıedi. Jandos onyń qushaǵynan bosaı bere shegine jóneledi.) Keshirińizder, meniń qalaǵa jetýim kerek.

Gúlzar. Qalada ne bar? (Jandos onyń qulaǵyna birdeńe sybyrlaıdy. Gúlzar onyń qoltyǵynan ustaı alyp úıge qaraı betteıdi.) Ol úshim jazany birge tartamyz, ne kórseń de bizben bipge kóretin bol. Júr.

Olar úıge ketedi. Azdan soń óziniń dachasy jaǵynan qolynda eki chemodany bar Iman, tas jol jaqtan Samal kele jatady. Samaldy ústinde jol kıimi, arqasynda sapar sýmkasy.

Iman. Samal, sen qaıdan sap ete qaldyń?

Samal. Jandos qaıda? Onyń densaýlyǵy qalaı?

Iman. Kelmesten jatyp onyń densaýlyǵyna sen nege qumarta qaldyń?

Samal. Sóıleme, men bárin de bilemin.

Iman. Neni bilesiń?

Samal. Sen meniń suraýyma jaýap beresiń be, joq pa?

Iman (baptap). Qaıyn enemniń habaryna qaraǵanda, seniń myqtap bir súıgenińnen qalatyn aýrý Jandosta joq sekildi.

Samal. Ótirik aıtyp tursyń. Sonda da raqmet.

Iman. Taǵy bir jańalyq, men Zýraǵa úılendim. Biraq toıymyzdy seniń kelýińe qaratyp otyrmyz.

Samal. Solaı ma? Qutty bolsyn, toılaryna tartar syıym ázir. Ana shamdy jaǵyp jibershi.

Iman. Úıge nege kirmeısiń?

Samal. Sham jaqshy? (Iman shamnyń tetigin buraıdy, sahna túgel jarqyrap ketedi.)

Iman. Sıqyń múldem qıqaıyp ketipti, jolyń aýyr bolǵan - aý sirá?

Samal. Atama... (Úıden Janjar keledi.)

Janjar. Myna shamdardy merekedegideı jarqyratyp qoıǵan kimniń Iman, senbisiń?

Iman. Joq, jan apa, men emes. Túnimizdi kúndizge aınaldyryp jibergen aspannyń myna bir qyzy.

Janjar (Samaldy endi ǵana ańǵaryp). Balapanym - aý, kúnim - aý, barsyń ba? Sarǵaıttyń ǵoı shesheńdi. Osynyń betinen qaıta-qaıta súıedi. Úı jaqqa daýystap. Aý, qurmetti qonaqtar, munda kelińizder. Meniń týǵan kúnime kelgen eń úlken syılyqty kórińizder.

Samal. Qaıdaǵy týǵan kún?

Janjar. Bul - ákeńniń jasandy toıy, ne úshin ekenin ózim de bilmeımin. (Úıden Gúlzar men Zýra keldi.)

Zýra. Samal! (Júgirip kelip qushaqtaı alady.)

Samal. Toılaryń toıǵa ulassyn! Gýlzar apa qonǵan qıasy bıik bolsyn.

Gúlzar. Raqmet, janym. (Samaldyń mańdaıynan súıedi de, ońashalap.) Men seniń jylap jazǵan hatyńa kúletin jaýap qaıtarǵan edim, alǵan bolarsyń.

Samal. Hatyńyzǵa kúlgenim joq, jylaı tústim, sol úshin raqmet sizge. Óıtkeni, men Jandostyń syrqat ekenin sezbesten jaralaı túsippin. (Taǵdyr kele jatyr. Samal únsiz baryp ony qushaqtaı alady.) Keshirińiz sizdi kórgende kózimnen jas shyǵyp ketti.

Taǵdyr (Samaldy qushaqtaı túsip). Seniń kóziń jylasa, meniń júregim jylaıdy.

Samal. Qandaı saǵynǵanyńyzdy hatyńyzdan sezgenmin.

Taǵdyr. Sen ony aldyń ba?

Samal. O, alǵanda qandaı! Sizdiń ol hatyńyz tıisti jerlerdiń sarabyna da túsip, munan jıyrma eki jyl buryn jazylǵan bir hattyń tarıhyn da ashyp berdi.

Taǵdyr. Hattyń tarıhyn?

Samal. Ony oılap sharshamańyz, bárin de qazir estısiz (Mardan keledi).

Mardan (shattana shalqyp, sóıleı kiredi). Janym meniń, sánim meniń. Maqtanym meniń. (Qyzyn qushaqtap súıedi.)

Samal (ákesiniń betinen súıe sala jalt burylyp). Iman, seniń ákeńe arnap ákelgen syıym bar edi, úıde bolsa shaqyryp kelshi. Tez... tez... (Iman júgirip ketedi.)

Jandos (sóıleı kiredi). Samal, bul dúnıede men de barmyn. (Samal ekeýi birine-biri únsiz qadalyp jaqyndaıdy.)

Samal. Meniń aqylsyzdyq etkenimdi elemeı, mundaı aqyldylyq jasaǵanyń úshin. (Qolyn beredi. Jandostyń qolyn bosatpastan.) Eger mahabbattyń ajaldy jeńetini ras bolsa, men jeńemin, saǵan ázirshe aıtarym osy.

Dúrmek (anadaıdan sóıleı keledi). Alty jasar bala alystan kelse...

Mardan. Alpystaǵy shal sálem beredi.

Dúrmek. Babalarymyzdyń sol fılosofıasy boıynsha Samaljanǵa sálem. (Samal qol alysady.)

Iman. Samal, ákelgen syılyǵyń ákemniń osy fılosofıasyna saı bolsyn.

Samal. A, onda ol áńgimeni ótken kúnniń bir aýyr hıkaıasynan bastaıyn. Ol úshin, Taǵdyr aǵa, sizge birneshe suraý.

Taǵdyr (tańdana qarap). Maǵan ba?

Samal (Taǵdyrdyń eki ıyǵyna kezek asyla, bir qolymen qushaqtaı turyp qyzyqtyra sóıleıdi). Siz altyn tústi japyraǵy jaıqalǵan, arasynan ıt tumsyǵy ótpeıtin bir qalyń ormandy kózińizdiń aldyna keltire otyryp oılanyńyzshy...

Taǵdyr. Qalyń orman?

Samal. Sol ormannyń ishinde alaqandaı alań bar, sol alańnyń qaq ortasynda jalǵyz jartas bar, sol jartastyń ishinde bir úńgir bar, sony esińizge túsirińizshi.

Mardan. Balam - aý, óziniń úıi qaıda ekenin bilmeıtin adam qaıdaǵy bir úńgirdi qaıdan bilsin.

Samal. Óz úıin bilmese de, sol úńgirdi bilýi múmkin. (Taǵdyrǵa.) Oılanyńyz. Meniń aıtyp turǵanym - 1042 jyly 18 sentábr kúni ózińizben birge qulaǵan jol asyńyzdy jerlegen tas úńgirińiz.

Taǵdyr. Tas úńgir... tas úńgir.. taǵy da... taǵy da...

Samal (qaltasynan bylǵary tysy bar kishkene dápterdi alyp Taǵdyrdyń kóz aldyna tosady). Mynany tanısyz ba? (Taǵdyr oılanyp qalady.) Ózin tanymasańyz sózin tyńdańyz. (Dápterden oqıdy.) Men seniń aspanyńda jaralanǵan samoletińmen pirge qulap, essiz jatqan kózimde qolyna túsken, biraq qansha azap shekse de, ózińdi súıýden aınymaǵan Azat deıtin perzentińmin. Sol seni súıgen júrek - búgin bizderge jaýdyń aerodromyn óz bombalarymen talqan qattyrǵan. Sol seni súıgen júrek - bizderdi ózińe qaraı alyp qashqan. Men muny jaý aerodromyn ózimmen birge talqandasqan, ózimmen birge qulap, sekirýge úlgere almaı ólip ketken baýyrym Saǵynnyń atynan da aıtamyn...

Gúlzar. Saǵyn! Saǵyn deı me?

Samal. Ótinemin, az sabyr etińizder. (Oqı beredi.) ...Qansha jerde qaı jaqta ekenin dál aıta almaımyn, osy mańdaǵy qalyń ormannyń ishinde bir jartas bar. Sol jartasta úńgir bar. Men ózimniń Saǵynymnyń denesin sol tas úńgirdegi bireýdiń qabirine jerledim. Onyń kim ekenin bizben birge kómilgen bort jýrnalynan kóresizder.

İzime túsken ıtterdiń arsyly, ıtterdiń jetegine ergen nemisterdiń jaqyndap keledi. Qosh, jaryq dúnıe.

Azat Naımanov, 1942 jyl. 19 sentábr. Ýkraına jeri. Shıeli derevnásy. Vera Vasılevna Velekonnyń úıi. Ózimdi keshe keshten beri panalatqan osy áıelge mynaý dápterimmen birge bar úmitimdi qaldyrdym.

Taǵdyp. Muny jazǵan kim?

Samal. Siz. Meniń oqyp turǵanym - sizdiń sol áıelge qaldyryp ketken dápterdegi sózińiz.

Taǵdyr. Ol áıel qaıda?

Samal. Qazir Kıev qalasynda. Ol sizdiń izińizge túsip kelgen nemister úıin qorshap alǵan kezde bul dápterdi qaıda tyqqanyn bilmeı júre beripti de, jýyrda eski jastyqtyń ishinen taýypty.

Dúrmek. Aý, Samal shyraǵym, osy ádemi ertegińdi nemen dáleldeısiń?

Samal (tez qımyldap sýmkasynan bort jýrnalyn sýyryp aldy). Mine, meniń dálelim. Bul Saǵynmen birge kómilgen bort jýrnaly. Sizder ózderi aldanyp bulardyń soqqysyna ushyraǵan yzaly fashıserdiń ótirik laqabyna aldanypsyzdar. Olar bularǵa óz Otanyn óshiktirý úshin qazasyna qaıǵyrǵan bolyp, qaraly sýretterimen birge joqtaý óleńderdi de basyp shyǵarǵan. Tipti bularǵa samoletin bergeni úshin Gıtlerdiń buıryǵy boıynsha atylyp ketken Raıher deıtin nemis ofıserin orys maıdanynda erlik ólimimen osylarmen birge qaza boldy delinip, sýreti osy ekeýiniń sýretimen birge basylyp shyqqan. Sizder soǵan aldanǵansyzdar. Soǵys kezinde meniń panamdy ajaldan alyp qalǵan Lıllıı haným sol Raıherdiń jesiri. Onyń dúnıe júzine jar salyp, izdep júrgen Azat deıtin belgisiz dosy aldaryńyzda otyr. (Taǵdyrdyń aldyn tosyp.) Azat aǵa, siz myna jýrnaldy tanısyz ba?

Taǵdyr (jýrnaldy qolyna alyp oılana qalady, áldene esine túsip, sony izdegendeı jýrnal betterin asyǵa aqtardy. Bir betke kilt toqtap, qýana aıqaılap, jýrnaldy keýdesine qysady. Sahna sonyń shattyǵyna úıirilgendeı shyr aınaldy. Taǵdyr bar shattyq daýysymen aıqaı salady). Taptym... bárin de taptym, baýyrlar... (Sonyń sol aıqaıyna ilese samolettiń gúrili, bombalardyń túıdektele jarylǵan gúrsili, aspandy syndyra satyrlaǵan snarádtardyń nazaǵaıdaı aıbyndy úni ulasyp ketedi. Jerdegi bombalardyń da birin-biri atqylap talqandalyp jatqany bilinedi. Nemisterdiń bajyldasqan úreıli úni órship baryp óshedi. Sol surapyldyń ishinen sol soǵystyń ústinde Taǵdyrdyń daýysy sańqyldaıdy.)

Taǵdyrdyń daýysy. Soq, Saǵynym, baýyrym, soq!.. Soq!.. Sońǵy ret shúıilemin, soǵyp qal!.. Otanymyz úshin!.. Qanymyzǵa boıalǵan zamanymyz úshin, soq!.. Fashıserdiń óz bombasyn ózderinen aıama... Aerodromyn túgel qaýsat!.. Qaýsat!.. (Jańaǵy surapyl údeı túsip baryp basyla bergen kezde Taǵdyrdyń daýysy estiledi. Qosh, nemis halqynyń adal perzenti, bizdiń batyr dosymyz, Raıher. Qosh, baýyrym, qosh... (Onyń daýysymen bizge samolettiń gúrili de alystap ketedi. Sham qaıta janady. Osylardy esine túsirip turǵan Taǵdyr shattana túsedi. Ol áldeneni aıtyp máz, biraq daýysy estilmeıdi. Bir kezde ol oılana qalyp jan-jaǵyna tamashalaı qaraıdy. Ózine-ózi suqtana qarap, shattana shalqıdy. Kenet basqa oıǵa túsip salqyn tartady.)

Taǵdyr. Ah, arman... arman... Men jetken mynaý baqytty kúnge sen jete almaı armanda kettiń - aý, baýyrym... Saǵynym...

Zýra (bar daýsymen). Azat aǵa... aǵataı! (Ushyp baryp ony qushaqtaı alady, alqyna sóılep). Anyq pa? Meniń ákem anyq sondaı batyr ma? Jalynamyn, aǵataı, anyq deńizshi.

Taǵdyr (qaıta jadyrap, Zýrany bir qolymen qushaqtaıdy). O, Zýrashym... seniń ákeń batyr bolǵanda qandaı. Ol búkil zamanymyz maqtan etetin batyr. Maqtan... shattan, balapanym! (Zýrany bir qolymen qushaqtaǵan kúıi zalǵa jaqyndaıdy.) Sol zamana batyry Saǵynnyń árýaǵyn shaqyra turyp aıtarym: ol úshin barshańyz da maqtanyńyzdar, barshańyz da shattanyńyzdar!

Samal (sýmkasynan oramalǵa túıilgen bir ýys topyraq alyp Gúlzarǵa usynady). Gúlzar apa, mynaý Saǵyn ákemizdiń bizder qaıta jerlegen jas qabyrynyń topyraǵy, qabyl alyńyz.

Gúlzar (topyraqty keýdesine qysyp). Keldiń be, Saǵynym, óshpeıtin jalynym, úzilmeıtin úmitim. Senbeıtin juldyzym. Endi qazir ólip ketsem de armanym joq.

Zýra. Árýaǵyńa ómir boıy tabynyp, topyraǵyna ómir boıy bas urdym, áke! (Topyraqqa betin basady.)

Dúrmek (ózine). Mynaý kór topyraǵy kózime shashylǵandaı taǵy da ókine bastadym - aý.

Iman. Teńizdeı tereń syry qıly-qıly hıkaıa, netken ǵajap jan edi.

Jandos. Osyndaı batyrlardyń talaıy áli de belpaz bolyp jatyr-aý.

Janjar. Búgingi kún - Taǵdyrdyń týǵan kúni, sony esterińizde saqtańyzdarshy.

Samal. Otanymyz úshin qany tamǵandardyń barlyǵy birdeı esterińizde máńgi saqtalsyn! Ómir boıy ardaqtap óteıik olardy. Endigi antymyz osy bolsyn!

Mardan. Iá, bárimizdiń de aıtar antymyz osy bolsyn... Eı, otandastar... eı, zamandastar! Eı, búkil adamzat balasy! Ózińdi, ózińniń urpaǵyńdy qorǵap qalǵan osyndaı batyrlar. Sol batyrlardyń bir de birin umytpańdar... umytpańdar... Eı, urpaqtar, senderge de aıtarymyz osy. Senderge qaldyratyn eń asyl muramyz da osy.

Shymyldyq.

---