InfoHub Logo

Kompleks júıesimen oqytýda eki-úsh klasta sabaqty qalaı beremiz? Bir klaspen aldanyp jatqanda ózge klass bos qalmaı ma degen suraq týady. Bul másele jalań kompleks júıesinde emes, pán júıesinde de muǵalimniń aıaǵyn ántek-tántek bastyratyn, arsalańdatatyn, daǵdartatyn másele bolatyn. Ásirese, shalaǵaı muǵalimderdi. Sondyqtan bul jóninen azyraq aıta ketý kerek.

Meıli qaı júıemen oqytsyn, bir muǵalim birneshe klasty oqytýdyń joldary sońǵy bolady:

1. Ózge klastarda ózdiginen isterlik jumys berip qoıyp, bir klaspen muǵalim bir saǵattaı ózi shuǵyldaný bar.

2. Bir klaspen birneshe mınýt áńgimelesin, oǵan másele, ne bir jumys berip aınaldyryp qoıyn, ekinshi klasqa kóship, olarmen biraz aldanyp, jumys tapsyryp, úshinshi klasqa kóshetin júgirme bar.

3. Túske deıin bir klasty, tústen keıin ekinshi klasty oqytý joly bar (álde túske deıin eki klasty, tústen keıin bir klasty oqytý reti kelip qalar).

4. Bir kúni bir klasty oqytyp, ózgelerdi bos qoıyp, kelesi kúni bos qalǵan klasty oqytatyn «kezekteme» jol bar.

5. Ózge joǵarǵy klastardy oqytyn jatqanda tómengi klasqa sabaǵy ozyq baladan basshy qoıatyn «qalpelik» joly bar.

Mine osy aıtylǵandardan basqa kóp klasty bir muǵalim oqytýdyń joly joq.

Bul joldardyń qaısysy qolaıly? Ony muǵalim ózi tańdaý kerek. Áıtse de óz pikirimizdi aıta keteıik.

Bes túrli joldyń eń sońǵysynan bastaıyq.

Eń sońǵy, besinshi joldyń qolaısyzdyǵy: sabaǵy ozyq balany tómengi balalarǵa «molda» qylǵanmen, ol bala moldany joldastary elemeýge, basynyp ketýge, mazaq etýge múmkin: bári mektepte oqyp júrgen balalar birinen-biri kemmin dep oılamaıdy ǵoı. Jáne ol qoıǵan «bala molda» oqytýdyń jónin de bilmeıdi, shatastyrady, qorynady, nemese «molda jigit» bop qojańdaıdy. Tárbıe sózimen qaraǵanda bul jol durys emes.

Tórtinshi jol taǵy jaramaıdy: árbir klass kún aralatyp oqyǵanda úsh-aq kún sabaq oqyp, jyldyń jarymy bosqa ótedi eken. Qazaq mektepterinde oqý myqtaǵanda alty aı bolady. Alty aıdyq jarymyn bosqa ótkizgen soń, túk oqymaǵanǵa esep qoı. Jaqa bos qalǵan kúni balalar tapsyrǵan jumysty oryndamaı, oqyǵany esinen shyǵyp, oıynmen áýeılenip ketedi.

Úshinshi joldy sóz qylsaq, ári túske deıin, ári tústen keıin oqytyp, kúnine 8 saǵat jumys qylý muǵalimge aýyr tıedi. Oǵan muǵalimdikke jan-tánimen shyn berilgen, nemese densaýlyǵy temirden jaralǵan adam bolmasa shydaı almaıdy. Kúnine eki ese artyq oqytqanyna artyq aqy alatyn bolsa da ıgi bolar edi. Artyq aqy berilmegen soń, muǵalim o jaǵynan da esepteıtin bolý kerek. Sóıtip bul jol da qolaısyz-aý deımiz.

Endi qalǵany eki-aq jol. Ne ár saǵatyn ár klasqa arnaý, nemese bir saǵattyń ishinde ár klasqa (júgirip júrip) oqytý. Osy eki joldyn birin qoldaný kerek. Qaısysyn alý kerek? Ony kesip aıtýǵa bolmaıdy. Muǵalim biledi. Júgirme jolman oqytýǵa muǵalim biledi, tájirıbeli, shalymdy, ońtaıly, shıraq bolý kerek. Muǵalim shalymdy, ymqyrýly bolmasa, kóp qoıandy qýǵan tazydaı arsalańdap, aqyryn qalýǵa, bir qoıan da ustaı almaýǵa múmkin. Bastapqy jol odan góri yńǵaılyraq: ana klastarǵa jumys sabaq berip qoıyp, óz kirgen klasymen saǵat bitkenshe aldana beredi. Ekinshi saǵatta kirmegen klasyna kóshedi. Degenmen buǵan da shalym, nazar, tapqyshtyq kerek. Óıtkeni ózi kirmeıtin klasqa óz betimen istegendeı qyzyqty jumys taýyp berý kerek. Ondaı qyzyqty jumys taýyp bere almasa, balalar jalyǵyp, oınap, shýlap ketýge múmkin. Bastaýysh mektepterde bul bolmaı qoımaıdy. Endeshe muǵalim ózi kirgen klasynda saǵat bitkenshe, nyǵarlanyp otyryp almaı, anda-sanda bos qalǵandarǵa da kóz sala otyrý kerek eken. Kóz salmasqa balalardyń ózi de qoıar ma eken? Jas bala 45 mınýtten neǵyp tapjylmaı qadalyp sabaqpen aldanatyn boldy? Qobaljymaı, qajymaı otyra almas. Olaı bolsa is júzinde birinshi jol men ekinshi joldy eriksiz aralas qoldanýǵa týra keledi. Múmkin ýaqyttyń kóbiregin ne ana klasqa, ne myna klasqa kezek berip otyrar, al ózgelerdi bir jolǵa ıesiz tastaýǵa bolmas.

Kóp klasty oqytýǵa komplekstiń qandaı qolaıy bar? degen suraýǵa kelsek, eski júıeden kompleks anaǵúrlym qolaıly deýge bolady. Úıtkeni kompleks júıesi balanyń turmys qubylystaryn kóp baqylaýyn, óz betimen jumysty kóp isteýin, kóp jazyp, kóp sýret salýyn, kóp esepteýin, salystyrýyn zertteýin tileıdi.

Jumystyń kóbin bala ózi isteıtin bolǵan soń muǵalimniń arqasy bosap, klastan klasqa qydyryp otyrýyna da murshasy keledi. Balalardy únemi mektepte ustap otyrmaı, syrttaǵy jumystarǵa da qosýǵa bolady. Mysaly: aýyldaǵy adamdardyń aýrýlardyń, saýatsyzdardyń, pishenniń, aspaptyń esebin aldyrý. Kimniń ne jumys qylatynyn baqylatý, mal aýrýlarynyń emi, aýyldyń tarıhy sıaqtylardan maǵlumat jınatý, óleń, jumbaq, ertegi jazyp ákel dep tapsyrý. Haıýandardy kúttirý, serýenge jiberý, jumys istetý sıaqty nárseler – bári de mektepten tysqary bolmaq. Mundaı jumystar aralasyp otyrǵan soń, muǵalim oqytýǵa ábden jattyǵyp, tóselip, jetilý kerek. Balalardyń ózderine istete bilý kerek.

---