InfoHub Logo

Estaı (Esmaǵambet) Berkimbaıuly 1868 jyly Pavlodar oblysy, Ekibastuz aýdany, Aqkól aýylynda dúnıege kelgen. Ánshi,aqyn, kompozıtor, Qazaqstannyń eńbek sińirgen óner qaıratkeri (1939), Qazaqstan Kompozıtorlar odaǵynyń alǵashqy músheleriniń biri (1940). Anasy Kúlıpa, naǵashysy Baıtulym da ánshi bolǵan. Estaı olardan kóptegen jyr, dastan, tolǵaýlar úırendi. Ánge degen qumarlyǵy 7-8 jasynan-aq baıqalady.

Óz zamandastary sekildi halyqtyń óner, bilim mektebiniń qyzyǵyna jastaıynan kirisip, «Ánshi bala», «Berkimbaıdyń ánshi balasy», «Estaı-ánshi jigit» atanyp ósedi. Aýyl aımaqtaǵy toı-dýman, aıtys, jyr ónerleriniń maıtalmandarynyń ásem ánderi, kúıleri Estaıǵa úlken áser etip, serilik sal jigit, qyzdardyń qasynan qalmaı óse kele, 16 jasynda Birjan saldy tyńdap, umytylmastaı áser alady. Aqan serimen tanysady, olardyń ónerine, boılaryndaǵy ádemilik, kórkemdik, aqyndyq, ánshilik mádenıetine ǵashyq bolyp, ózine ustaz tutyp birge júredi. Bul halyq arasynda dárejesiniń kóterilip, tanylýyna áser etedi 16-18 jasynan bastap toı-dýmandarǵa arnaýly shaqyrylýy, bolashaq ónerpazǵa úlken shabyt beredi. Sondaı-aq, E.Jarylǵapberdi, Balýan Sholaq, Sátimaǵanbet, Úkili Ybyraı, Shashýbaı syndy ánshi-aqyndarmen birge úlken jıyndarda (Omby, Qaraótkel, Kókshetaý, Qyzyljar, Semeı, Kereký, Zaısan, Tarbaǵataı, Jetisý, Almaty) án salyp, halyqqa tanymal bolady.Estaı aqyndyq, oryndaýshylyq ónerimen qatar sheber kompozıtor retinde de belgili. Onyń ánderi sal-seriler dástúrin ilgeri damytty. Estaı ánderiniń qurylymy, mazmuny, sharyqtaý shyńy, yrǵaq erekshelikterimen án mádenıetine, ózine tán jańalyq ákelgendigin akademık Ahmet Jubanov, fólklorshy-etnograf A.V. Zataevıchter óz eńbekterinde dálirek kórsetedi. Kompozıtordyń alǵashqy týyndysy - «Sholpan qaqqan» áni.

Súıispenshilik tabıǵatynyń án uranyna aınalǵan Estaıdyń óz basynan ótken mahabbattyń áserinen týǵan «Qorlan» áni búgin de, keleshekte de ómirsheńdigimen búkil halyqtardyń esinde máńgi-ańyz bolyp, óziniń mýzykaly-estetıkalyq, kórkemdik názik syrymen jastarǵa, lázzattyq nárin tarta beredi. Onyń «Jaı qońyr», «Naz qońyr», «Maıda qońyr», «Sandýǵash», «Iýran-aı», «Bir mysqal», «Shoq qara aǵash», «Ashý pyshaq», «Dúnıe-aı», «Erkem», «Gúlnaraıym», «Qoshtasý», «Ǵashyq», «Qalamqas», «Qara kóz», «Qurbylar», «Ómir», «Qońyr jel» t.b. án shyǵarmashylyǵy qazaq halqynyń án mádenıetiniń shoqtyq bıikteri, injý-marjany, qaıtalanbas óner baılyǵy. Al klasık. «Horlan», «Qusnı-Qorlan» ánderi Estaıdyń esimin ańyzǵa aınaldyrdy. Estaıdyń ánderin tuńǵysh ret notaǵa túsirgen A.V. Zataevıch bolatyn. 1939 jyly Almatyǵa kelip, mýzyka zertteýshi ári kompozıtor B.G. Erzakovıchke óz ánderin notaǵa túsirtedi.

Estaı shyǵarmashylyǵy da basqa halyqtardyń óner, mádenıet tarıhynda kezdespeıtin daryndylyq qazaq halqynyń shyǵarmashylyǵynda azdy-kópti kezdesip turýy kezdeısoq qasıet bolmasa kerek. Bul ózinshe jeke salystyrmaly túrde zerttelip baǵa beretin sala dep bilemiz.

Estaı shyǵarmashylyǵyn kompozıtorlar M. Tólebaev «Birjan-Sara», E. Brýsılovskıı «Er Tarǵyn» operalarynda «Qorlan» ánin paıdalanǵan, al A.Sh. Shargorvodskıı, S.I. Shabelskıı qobyz ben orkestrge arnalǵan konsertinde arqaý retinde oryndy paıdalanǵan.

Eski ǵasyrdyń kýágeri Estaı áleýmettik jańa ómirge arnap «Týdy kúnim, qurbylar», «Ómir», «Qońyr», «Jel» atty eldi, Otandy, jerdi qurmetteýge shaqyratyn patrıottyq ánderdi halqyna tartý etti.

1939 jyly Qazaqstan Respýblıkasy kompozıtorlar odaǵynyń múshesi, «Eńbegi sińgen óner qaıratkeri» qurmetti ataqtary berildi.

Osy jyldary jyr alyby Jambylmen kezdesedi, batasyn alady. Mýzyka zertteýshi - B.G. Erzakovıchpen kezdesip kóptegen ánder jazdyrady. 1945 jyldary Otan soǵysy taqyryptaryna arnap jeńis ánderin shyǵarady, Abaıdyń týǵanyna 100 jyldyq saltanatyna qatysady, Nurlybek, Tóleý, Saparǵalı, Nartaı aqyndarmen óner jarysyna túsedi. Aqyn M. Álimbaev «Estaı-Qorlan» poemasyn (1968) daryndy ánshi, kompozıtorǵa arnaǵan.

1946 jylǵy 15 naýryzda Kýıbyshev aýdany, Harkov sovhozynyń úshinshi bólimshesinde 73 jasynda qaıtys bolady. Sol aýylda aqynnyń 100 jyldyq mereıtoıynda «Estaı» ataǵy berilip, eskertkish ornatylǵan. Aqyn esimi Pavlodar, Ekibastuz qalalary jáne Aqtoǵaı aýdanyndaǵy kóshelerge berilgen. Sonymen qatar, oblys halyqtarynyń suraýymen aqyn esimi Pavlodar qalasyndaǵy mádenıet saraıyna berilip jáne óziniń týyp ósken eldi mekeni «Qarajar» aýylyna eskertkish ornatyldy.

---