InfoHub Logo

Respýblıkamyzdyń kınoteatrlarynda kórsetile bastaǵan «Bizdiń súıikti dáriger» atty mýzykalyq-komedıa Almaty kınostýdıasynyń oılamaǵan jerden tapqan tabysy. Keıingi jyldary odaqtyq ekranǵa shyǵyp, kórkemóner qaıratkerleriniń ónerin kórsetken fılm -konsertterdiń kópshiligi jurtshylyqtan unamdy baǵa alǵanmen kele-kele birine-biri uqsas mashyqqa túsip ketkeni málim. Al, «Bizdiń súıikti dáriger» komedıasynyń olardan ózgesheligi — tvorchestvolyq kollektıv osy janrǵa kelýde jańa jol, sheber ádis tapqan. Barlyq oqıǵany sújettik qazyqqa quryp, sonyń tóńireginde qoıǵan maqsatyn aqtaǵan.

Eńbekqor qarapaıym sovet adamy — abyroıdyń da, syı-qurmettiń de ıesi. Fılmniń ıdeıalyq ózegi osy. Qatardaǵy adal jandarǵa degen qamqorlyq, joldastyq keń peıil, baýyrmaldyq, sovet adamdaryna tán joǵary moraldyq qasıetti pash etý shyǵarmanyń ón boıyn alyp jatyr. Osyndaı izgi nıetti nysana etip, fılm avtorlary shyǵarmany kóńildi komedıalyq júıede sheshken. Eki saǵatqa jýyq kóz aldyńyzdan ótetin kóptegen kúlkili jáıitterdiń barlyǵy ómirlik berik ózegi, ásireleýsiz-aq, ári qyzyqty, ári kórkemdigimen tartady.

Siz qazaq sahnasynyń belgili sheberleri, óskeleń jastarymen tanysasyz. Olardyń tvorchestvolyq laboratorıasy men keı sátte izdený joldarynan eles berip báribir oqıǵamen tutastaı qabysyp otyrady. Fılmde tabıǵat sýretteri bar kórkimen kórinse, kóńildi án-kúı, zilsiz kúlki, jyly ıýmorǵa da baı. «Kúldireıinshi» degen aldyn-ala jasalǵan jospar joq. Bári ómir prosesinen, kúndelikti shyndyqtan týyp jatyr. Shyǵarmanyń qundylyǵy da osynda. Fılmnen keń ólkeniń bir buryshy, etegi gúlge oranǵan, eńsesin orman basqan aq basty Alataýdyń baýyryndaǵy baqytty sovet adamdarynyń ómir tynysy sezilgendeı. Ásirese, astana kórki tabıǵat syıǵa tartqan bar jasaý-jıhazymen kórinedi. Bul, fılmniń kórkemdik qunynyń kóterilýine kóp áserin tıgizip tur.

...Jasy alpysqa kelgenin ózi de ańǵarmaı qalǵan sanatorıanyń bas dárigeri Lavrovtyń týǵan kúnin atap ótýge onyń dos-jarandary daıyndyq ústinde. Fılmniń bar oqıǵasyn osyǵan ǵana sıǵyzý sóz joq úlken sheberlikten týǵan. Munda biz senarı avtory Ia. Zıskedttiń de eńbegin baǵalaı otyryp, eń aldymen fılmdi qoıýshy Sh. Aımanovtyń rejıserlik mádenıet, talǵam-talabynyń ósýimen birge, zor talantynyń taǵy bir qaltarysyn tanytqandyǵyn baıqaımyz. Oıly da, ónerli sýretshi, batyl qadamyn baǵaly eńbegimen dáleldep otyr. Qıyn janrdan óz betin ańǵartarlyq jańa soqpaq tabý, keń qulashty, sheberlene kemeldengen oıdan ǵana týsa kerek. Fılmdegi árbir detal jeke personajdardyń bir-birine uqsamaıtyn dara jandarǵa aınalýy, akter oıynyń ártúrli boıaýy aıtqan pikirimizge aıǵaq bola alady.

Fılmdegi taǵy bir erekshelik bas keıipker Lavrovtan (artıs Iý. Pomeransev) bastap kópshiligi buryn kıno — ekranǵa shyqpaǵan jas artıser. Kıno ereksheliginen habarsyz oryndaýshylarmen tuńǵysh tyń saparǵa shyǵý da rejıserdiń «nar táýekelinen» týyp, jemisti aıaqtalǵan tájirıbeli tabys. Ádette, Almaty kınostýdıasy ár fılmge «ataqty juldyzdar» izdep, jarıaǵa jar salyp, áýre-sarsańǵa túsetin. Bul jergilikti kadrlarǵa qomsyna qaraýdan týǵan qolaısyz qylyq edi. Osy fılmge qatysatyn adamdar bári ózimizdiń orys-qazaq teatrynyń artıseri. Baqsaq «juldyz» izdep júdep-jadaıtyn eshteńe joq eken. Lavrov rolindegi orys drama teatrynyń artısi sezim shyndyǵymen astarlasyp jatqan baı ishki dúnıe, sahnalyq mol mádenıet, ár qımyl-áreketi tabıǵı talantynan týyp otyrǵan Pomeransev qaı «juldyzdan» kem túsip jatyr. Talantty jas ánshi E. Serkebaevtyń daýys daryndylyǵyn bylaı qoıǵanda, kıno-artıstik qabileti alystaǵy «ataqtylardyń» eshqaısysynan kem túspeıtinine kýá bolyp otyrmyz, Keshe ǵana mektepte otyrǵan jap-jas R. Ismaılovanyń ekranda minsiz músin jasaǵandyǵy bizdi qýandyrady. Onyń keleshekte kıno-ónerimizdiń belgili kadrynyń birine aınalmasyna kim kepil. Budan týatyn qortyndy, bizde qandaı kúrdeli shyǵarma jasaýǵa tvorchestvolyq kadrlarymyz áldeqashan jetken eken. Biraq sony tárbıelep ósire bilýimiz kerek. Osy sátti bastamany budan bylaı da sapaly eńbek ústinde kórsete bilý basty mindettiń birine aınalǵany jón.

Fılmniń rejıserlik júıesinde jasandy jalǵandyq joq. Árbir epızod ózara jymdasyp negizgi oqıǵamen sabaqtas. Joldas-joranyń syı-qurmetine bólengen adal eńbek adamy Lavrovtyń alpys jyldyǵyna konsert qoıý qamynda sýretshi Murat (M. Súrtibaev), sanatorıanyń fızrýgi Bıbigúl (R. Ismaılova), sekretar Ksená Pavlovna (V. Storjınskaıa) júr. Ne paıda barlyq artıs óz jumysymen shuǵyldanýda. Birde-biriniń qoly tıetin emes. Osydan bastap olardyń tvorchestvolyq izdený sátteri, kúndelikti ómir tirshilik-tynysymen tanysasyz. Mine, repetısıa ústindegi Shara — ol sahnadaǵy bıshiniń qımyl-qozǵalysynan lázzat-nár alyp berilip ketken. Eshkimdi tyńdar emes. Fılmde osy kórinis sheber sheshimimen oqshaý tur. Úndi bıin oryndaıtyn jas balerına Jandosovanyń poezıalyq sazǵa toly árbir qımyly jas talanttyń óner jolyndaǵy keń órisin baıqatady. Telefon arqyly «Asaýǵa tusaý» komedıasynyń bir kórinisin qaıtalap otyrǵan Sh. Aımanov pen Hadısha Bókeeva. Olar telefon arqyly sóılesip tursa da sahnadaǵydaı obrazǵa enip ketken. Aıyrmasy óz úıinde, úı kıiminde ǵana otyr. Jas ánshi Bıbigúl Tólegenova da keshki konsertke barmaq. Onyń tamasha úni kórýshilerdiń aıyzyn qandyrady. Kınostýdıadaǵy epızodta Ermek Serkebaevtyń oryndaýyndaǵy «Kózimniń qarasy» áni de názik sezim dúnıesine toly. Fılmge qatysýshylardyń kópshiligi óz bolmysynda kórinýimen oqıǵaǵa tikeleı qatysyp artısik ónerin kórsetse, endi bir parasy ózge mamandyqtyń adamdary. Aq kóńil, ańǵal dárigerdiń beınesin jasaǵan Pomeransev, dárigerdiń dosyn S. Qojamqulov, mılısıa aǵa leıtenanty P. Qoıshybaeva, sýretshi M. Súrtibaev, starshına T. Popov, shashtarazshy Jaılybekovtar minez-áreket, ózindik boıaý-bederimen kóringen dara tulǵalar.

Bir eskeretin utymdy jaı — osy komedıada birde-bir jaǵymsyz keıipker joq. Bári de adal sovet adamdary. Árqaısysy ózine tán kemshiligi, unamdy keıpimen, nanymdy syr tapqan. Talantty artıs Dıordıevtiń tamasha oryndaýyndaǵy sanatorıa dırektory Folkın de jaman adam emes. Ol da aq júrek ádil. Onyń árbir kórinisi kórermenge zilsiz kúlki týǵyzyp, Folkındeı keıbir óziniń eńbek ornyn tappaı júrgen adamdardy eske túsiredi. Ondaılar aramyzda bar. Folkın bir kezderi otyz myń jylqysy bar sovhozdyń dırektory de boldy. Endi qazir sanatorıanyń dırektory. Árıne, jylqy sharýashylyǵymen sanatorıanyń arasynda aspan men jerdeı aıyrmashylyq bar. Rejıser de, akter de Folkınniń obrazy arqyly kadrdy iriktep, óz ornyna qoıýdaǵy keıbir orynsyz oǵashtyqtarǵa megzeıdi.

Ksená Pavlovna syrttaı qaraǵanda alǵash jeńil minez-toǵyshar jandy elestetedi. Ol bir-eki ret kúıeýge de shyqqan. Ómir aǵysynyń keıbir oqys ıirimderine de ushyraǵan adam. Ol syrtyn túzep, sypaıymyn degenmen keıbir jeńil minezdiktiń de ushqyny seziledi. Biraq bul boıynda pasyqtyq, jalǵandyq degenniń nysany joq qarapaıym adam. Onyń el syılaıtyn, dárigerge degen óz qurmet-súıispenshiligi bar. Názik, sezimtal júregi bar. Onyń shyn peıilimen jylaýy da jasandylyqtan týmaıdy. Názik jandylyqtyń, adal júrektiń aıǵaǵyndaı kórinedi. Jalpy jeke oryndaýshylarǵa mynaýyń jetpeı jatyr dep daý aıta almaımyz. Bári de óz múmkinshilikterin sarqa paıdalanyp, shyǵarmanyń ón boıyna óz sybaǵalaryn qosqan.

Kóp eńbek sińip, shabytty sheberlikten týǵan, kópshilik qýana qarsy alyp otyrǵan shyǵarmanyń aqaýly jerleri de joq emes. Árıne, aıtylǵan syndar komedıanyń qazirgi dárejedegi kórkemdik qunyn joıa almasa kerek. Aıtylmaq syn aldaǵy ýaqytta este bolsyn degen nıetten týyp otyr. Bul komedıa qazirgi qalpynda respýblıka ekrandarynda emes búkilodaqtyq ári barsa shetel sahnalarynda uıalmaı júrýine múmkinshiligi bar ekendiginde daý joq. Muny moıyndaı otyryp, «áttegen-aı» degenimizdi aıtqan jón bolar. Joǵaryda fılmniń ıdeıalyq ózegin aıtqanymyzda bizdiń ónerimizdiń jetistik-jemisimen tanystyrý maqsatynda jasalǵan eńbek ekendigin eskerttik. Olaı bolsa, aıtar synymyz da osy tóńirekte bolýy kerek. Óte sheber qıystyrylǵan, sújettik jeliniń ústine túsetin kóp órnekterge fılm avtorlary sarańdyq jasaǵan tárizdi. Osynyń tusynda qazirgi opera, drama, estrada salasyndaǵy kóp jetistik bar tulǵasymen kórsetýge týǵan kóp múmkinshilik tolyq paıdalanylmaǵan. Jas talanttardy kórsetýge qarsy emespiz. Biraq bizdiń ulttyq ónerimizdiń otaýyn tikken qarttarymyz qaıda degen zańdy suraq týady. Qalybek, Júsipbek, Ǵarıfolla sıaqty kánigi sheberler óz repertýarlarymen boı kórsetkende qandaı nárli bolatyn edi. Tipten aǵaıyndy Abdýllınderdiń de baı repertýary kórinbeı «Erkemaıdyń» mańynan shyǵa almaı qalǵan. Qazaq bılerin kórsetýdegi eki nomer tipten súreńsiz. Odaqqa belgili Roza Baǵlanova da fılmnen oryn tappapty. Fılmniń kúı tamyryn júrgizip turǵan kompozıtor Zasepınniń professıonaldyq jaǵynan maqtaýǵa ábden bolatyn mýzykasy óz aldyna. Biraq osynda ulttyq áýen joqtyń qasy. Jasyratyny joq bul qazaqtyń ulttyq ónerin tanystyrýǵa, búgingi jetken deńgeıi men keleshek baǵdaryn ańǵartýǵa arnalǵan fılm ǵoı. Talantty jas kompozıtorlarymyzdyń jurtshylyqqa keń taraǵan tamasha ánderi, ulttyq operadan áıgili arıalar, bı óneri, nemese dúnıe júzine áıgili Qurmanǵazy atyndaǵy orkestrdiń oryndaýynda bir-eki kúılerdi engizgende bul keń tynysty týyndynyń boıyna sóz joq sıysyp turatyn edi. Shyǵarmada ózgeshe bir reń týmas pa edi. Osy aıtylǵandar oryndalǵanda nur ústinen nur emes pe edi.

Bul fılm búkil sovettik kıno-ónerimizge qosylyp otyrǵan úlesterge uqsap óziniń ulttyq ónerimen de súısindirgeni abzal. Qazaqtyń bulbuly atalǵan Kúlásh marqumnyń da kıno sahnasynda izi qalmady. Osy da sarańdyq pen salqyndyqtyń saldary. Úırene bilýmen qatar qoldaǵyny qadirlep kórsete bilý kerek. Óser ónerdiń de ónegesi osy emes pe.

Qoryta kelgende «Bizdiń súıikti dáriger» kıno-komedıasy tvorchestvolyq kollektıvtiń zor qabiletin ańǵartyp budan da qundy shyǵarmalar jasaıdy degen senimge taban tiretti.

1964

---