InfoHub Logo

Bosanǵannan keıingi septıkalyq aýrýlar akýsherıadaǵy jıi kezdesetin asqyný. Ol ana ólimine, múgedektikke nemese sozylmaly aýrýlarǵa ákeletin, kúrdeli máselerdiń biri.

Infeksıa qozdyrǵyshtary jaraqattanǵan jumsaq týý joldary nemese jatyr moıny kanaly arqyly áıeldiń aǵzasyna enip taralǵan jaǵdaıda, bosanýdan keıingi septıkalyq aýrýlardyń damýy múmkin.

Qozdyrǵyshtary: altyn stafılokokk, gemolıtıkalyq streptokok, sırek jaǵdaıda ishek taıaqshalary, kók irińdi taıaqshalar, gonokoktar, sporasyz anaerobtar jáne de basqa mıkrobtar nemese mıkrob asosıasıasy.

Egzogendik ınfeksıa syrtqy qorshaǵan ortadan kirý qaqpasy arqyly aǵzaǵa jaıylady. Jatyrdyń shyryshty qabaty bosanǵannan keıin bir úlken jara sıaqty bolady, ásirese bala joldasy jabysqan jeri jáne týý joldarynyń jumsaq ulpalarynyń syrylǵan, jyrtylǵan jerleri — osylardyń bári ınfeksıanyń kirý qaqpasy. Endogendik ınfeksıa áıeldiń óziniń sozylmaly ınfeksıa oshaqtarynan (tonzılıt, otıt, holesıstıt, pıelonefrıt, adneksıt, kolpıt), metastatıkalyq túrde lımfa, qan tamyr arqyly nemese jatyr moıny kanaly arqyly (kanalıkýlárdy) kóterilip taralady. Áıel bosanǵannan keıin álsizdenip, onyń aǵzasynyń ımmýnologıalyq qasıeti tómendeıdi, ártúrli ınfeksıaǵa sezimtal keledi. Syrqattyń aýyrlyǵy qozdyrǵyshtyń vırýlenttigine, áıel aǵzasynyń qorǵanysh kúshterine táýeldi. Bul asqynýǵa áser etetin taǵy da kóptegen faktorlar bar, olar: áıeldiń áleýmettik jaǵdaıynyń nasharlyǵy, EGA (qanazdyq, júrek-qan tamyr aýrýlary, pıelonefrıt, júktilik kezindegi jedel ınfeksıalyq aýrýlar), aýrýhanada kóp jatýy, merziminen erte bosanýy, qaǵanaq sýynyń erte ketýi, bosanýdyń uzaqqa sozylýy, kóp mólsherde qan joǵaltý, jatyr qýysyna qol súǵý, otalaý arqyly ádispen bosandyrǵanda týý joldarynyń jaraqattanýy.

Bosanýdan keıingi septıkalyq aýrýlardyń A. V. Bartels jáne S. B. Sazonov boıynsha jiktelýi:

I kezeń — ınfeksıalyq úderis bosanǵannan keıingi jaramen (kirý qaqpasymen) shektelgen, olarǵa bosanǵannan keıingi oıyq jara, endometrıt jatady.

II kezeń — ınfeksıalyq úderis birinshi oshaqtan shyqqan, biraq áli jergilikti, kishi jambas qýysymen shektelgen: metrıt, metrotromboflebıt, parametrıt, tromboflebıt (jambas kóktamyrlary nemese sannyń kóktamyrlary), salpıngooforıt, pelvıoperıtonıt.

III kezeń — jaıylǵan (dıffýzdy) perıtonıt, asqyndap ketken tromboflebıt, septıkalyq shok.

IV kezeń — jaıylmaly ınfeksıa (jalpy septıkalyk aýrýlar): septısemıa, septıkopıemıa.

Bosanýdan keıingi septıkalyq aýrýlardyń klınıkalyk aǵymy, aýyrlyǵy, aýrýdyń boljamy ártúrli bolady. Biraq klınıkalyq erekshelikterine qaramastan bosanýdan keıingi aýrýlardyń barlyq túrlerinde baıqalatyn birneshe jalpy belgileri bar. Olar:

1. Dene temperatýrasynyń joǵarylaýy. Jeńil túrde (endometrıt) shamaly joǵarylaıdy, aýyr túrlerinde (sepsıs) óte joǵary bolady.

2. Qaltyraý. Kóbinese septısemıada jáne septıkopıemıada bolady. Qaltyraýdyń qaıtalaýy aǵzada jańa ınfeksıa oshaǵynynyń paıda bolǵanyn kórsetedi.

3. Tamyr soǵysynyń jıileýi. Bosanǵannan keıingi septıkalyq aýrýlardyń jeńil túrlerinde dene temperatýrasynyń joǵarylaýyna sáıkes bolady, tamyr soǵysynyń dene temperatýrasyna sáıkes bolmaı óte jıileýi aýyr túrlerine tán.

4. Ortalyk júıke júıesindegi ózgerister. Bosanýdan keıingi oıyq jarada, endometrıtte dimkástik, álsizdený, bastyń shamaly aýyrýy, aýyr túrlerinde jalpy jaǵdaıdyń nasharlaýy, bastyń qatty aýyrýy, uıqynyń qashýy, sandyraqqa deıin jetedi.

5. Bosanýdan keıingi septıkalyk aýrýlardyń aýyr túrlerinde júrek-qan tamyr, as qorytý jáne zár shyǵarý júıeleri tarapynan patologıalyq ózgerister baıqalady, zat almasý buzylystarymen ótýi.

6. Septıkalyq aýrýlardyń aýyr túrlerinde salmaqtyń azaıýy, teri bozǵylt, súr, sarǵysh tústi bolady jáne qyzǵylt bórtpeler paıda bolýy múmkin.

7. Qanda bolatyn ózgerister: erıtrosıtterdiń jáne gemoglobınniń mólsheri tómendeıdi, ETJ, leıkosıtoz joǵarylaıdy, óte aýyr jaǵdaıda leıkopenıa baıqalady.

Jalpy septıkalyq aýrýlarda qozdyrǵyshtar qanda bolady, ony anyqtaý úshin qannan bakterıaǵa ósindi alý kerek.

Bosanýdan keıingi septıkalyq aýrýlardyń I kezeńi

Bosanýdan keıingi oıyq jara — irińdi qabyný úderisi bosanýdan keıin 3-4 kúnde, jatyr moınynyń, qynaptyń, aralyqtyń, syrtqy jynys músheleriniń jaraqattanǵan jerinde paıda bolady. Dene qyzýy kóteriledi, jalpy álsizdik, syrtqy jynys múshelerdiń jarakattanǵan jerinde, aralyqta aýyrsyný, qyzarý, isiný paıda bolady, jara irińdi óńezben qaptalady. 4-5 kúnnen soń jara tazalanady, tyrtyqpen jazylady.

Emi

Tósek tártibin saqtaý, áıeldi observasıa bólimine aýystyrý. Jalpy em: sýlfanılamıdter, kerekti jaǵdaıda antıbıotıkter, jergilikti kútim, tigis bolsa, ony túsirý, gıpertonıalyq eritindimen drenaj, jara tazalanǵannan keıin emdik maılarmen tańǵysh paıdalaný.

Endometrıt

Endometrıt — jatyrdyń shyryshty qabatynyń qabynýy, bosanǵannan keıin 3-4 kúnde bastalady, eger etıologıasy gonoreıalyq bolsa, aýrý 6-7 kúnde bastalady, dene kyzýy 38-39°S-ge deıin kóteriledi, tahıkardıa, qaltyraý, álsizdik, bas aýyrýy paıda bolady. Jatyrdy palpasıa jasaǵanda sezimtal, jatyrdyń sýbınvolúsıasy jáne lohıometra baıqalady, jatyrdan jaǵymsyz ıisti, laı, irińdi, qan aralas lohıalar bólinedi. Aýrý 10-12 kúnge sozylady.

Emi

Tósek tártibin saqtaý, jeńil qorytylatyn dıeta. Jaǵyn alý, áıeldi observasıa bólimine aýystyrý. Jatyrda bala joldasynyń qaldyqtaryn ÝDZ arqyly anyqtaý, eger olar bolsa, jatyr qýysyn tazalaý, ishtiń tómen jaǵyna ýaqytymen ólshemdi túrde muzdy suıyq qoıý. Keń spektrli antıbıotıkterdi qoldaný, ıntoksıkasıaǵa qarsy ınfýzıalyq (fızıologıalyq eritindi, polıglúkın, reopolıglúkın, ınfýzol, stabızol, refontan,) terapıany, jalpy jaǵdaıyn jaqsartýǵa (aqýzdar, qan almastyrýshy zattardy, vıtamınderdi) qoldaný. Sebebi gonoreıalyq bolǵanda emi spesıfıkalyq.

Bosanǵannan keıingi septıkalyq aýrýlardyń II kezeńi

Bosanǵannan keıingi septıkalyq aýrýlardyń II kezeńine: metrıt — jatyrdyń mıometrııiniń qabynýy, salpıngooforıt — jatyr qosalqylarynyń kabynýy, parametrıt - jatyr aımaǵy klechatkasynyń qabynýy, pelvıoperıtonıt — kishi jambas qýysynyń ish perdesiniń qabynýy, tromboflebıt — kóktamyr kabyrǵalarynyń qabynýy jáne sol jerde trombtardyń baılanýy. Metrotromboflebıt (jatyr tromboflebıti metro-endometrıtten keıin paıda bolady) sannyń tromboflebıti jatady.

Bosanǵannan keıingi septıkalyk aýrýlardyń III kezeńi

Bosanǵannan keıingi septıkalyk aýrýlardyń III kezeńi: jaıylǵan (dıffýzdy) perıtonıt — jaıylmaly septıkalyk ınfeksıa, asqynyp ketken tromboflebıt — kóktamyr qabyrǵalarynyń qabynýymen toqtamaı tamyr joldarymen taralýy, septıkalyq (bakterıalyq) shok — septıkalyq ınfeksıanyń óte aýyr kórinisi.

Bosanǵannan keıingi septıkalyk aýrýlardyń IV kezeńi

Bosanǵannan keıingi septıkalyk aýrýlardyń IV kezeńi: jaıylmaly ınfeksıa (jalpy septıkalyk aýrýlar) eki túrinde bolady: septısemıa jáne septıkopıemıa. Septısemıa — jalpy septıkalyk aýyr syrqat, qanǵa túsken mıkrobtar qannyń ishinde kóbeıip búkil aǵzaǵa taralady, mıkrob ýyttary júrek, qantamyr, búırek, baýyr, ortalyq júıke júıesin zaqymdaıdy; septıkopıemıa — metostazdy sepsıs, bul da aýyr jalpy septıkalyq aýrý, mıkrobtar qan arqyly búkil aǵzaǵa taralyp, músheler men ulpalarda jańa irińdi oshaqtardy quraıdy (absess).

Bosanýdan keıingi mastıt

Mastıt — sút beziniń qabynýy. Túrleri: serozdy, ınfıltratıvti, irińdi (absess), flegmonozdy, gangrenozdy. Qozdyrgyshtary — altyn stafılokokk, gemolıtıkalyq streptokok jáne basqa mıkrobtar. Kirý qaqpasy — jarylǵan emshek ushy. Aýrý kenetten bastalady, dene qyzýy 39-40 kóteriledi, sút bezi aýyra bastaıdy, kólemi ulǵaıady, isinedi, terisi qyzarady, ishinde tereńde ınfıltrat paıda bolady, qoltyqasty lımfa bezderi úlkeıedi, aýyrady. Infıltrat irińdese, ortasynda bylqyldaý paıda bolady. Áıeldiń jalpy jaǵdaıy nasharlaıdy, dene qyzýy odan da joǵary kóteriledi, qaltyraý paıda bolady.

Emi

Jalpy septıkalyq ınfeksıanyń emine sáıkes: bakterıaǵa qarsy em. Sút bezin tańý, sútti saýyp tastaý, jergilikti fızıoterapıa qoldaný. İrińdegen jaǵdaıda ota jasalady.

Bosanýdan qeıingi septıkalyq aýrýlardyń aldyn alý joldary

Áıelderge keńes berý mekemesinde bosanýǵa deıin sút bezderine laıyqty kútim júrgizýdi úıretý, ana sútimen emizýge keńes berý, sút bezderi ushynyń tilinýiniń aldyn alý. Sozylmaly ınfeksıa oshaqtaryn tazalaý. Aseptıka, antıseptıka tártibin saqtaý, ınfeksıa belgileri bar áıelderdi observasıa bólimine oqshaýlaý, asqynýǵa jol bermeý úshin ýaqytynda naqtama qoıyp, emdeý.

---