InfoHub Logo

Búgingi ýaqytta, jýrnal sany kóp ekeni jasyryn emes, alaıda, onyń sany bolǵanymen, sapasy asyp barmaıdy. Osy mártte, el ishinde tanymal «Juldyz» jýrnalynyń mazmundyq qurylymy, taqyryptyq erekshelikteri  ózgeshe ekenin birden aıtqan jón dep oılaımyn. Osy turǵyda, 23.06.2020 jylǵy shyǵarylymynyń  «Qazaq til bilimi ǵylymynyń qalyptasýy men damýy»  degen maqalasy birden kózge túsken  bolatyn.

Maqala maǵan unady. Sebebi eń birinshiden, bul maqala eldiń qazynasy – tilge qatysty. Búgingi tańda Qazaq tili saqtaý ózekti máselelerdiń biri bolyp tabylatynyn bárimiz jaqsy bilemiz. Osyndaı ózekti taqyryptardy jazý meniń oıymsha, qazirgi ýaqytta bárimizge qajet dúnıe. Maqala boıynsha oıymdy aıtatyn bolsam, maqalada tarıhı-derek jáne tanym bar, bul óte jaqsy dep oılaımyn, anyq mysaldarmen, til ózektiligi jaıynda aıtylǵany, Ahmet Baıtursynuly, Álıhan Bókeıhan sıaqty alash arystarynyń eńbegin kórsetip qana qoımaı, naqty mysal retinde beınelegeni unady.

Maqala qurylymy boıynsha jeńil oqylady, este saqtalady, uzaq bolǵanymen, bir tynysta oqylyp, maqalanyń sońyna kelgenin umytyp ta ketken bolatynmyn. Kóbinese uzaq maqalalar qyzyqsyz, bos áńgime toly bolyp kórinedi. Biraq bul maqala meniń oıymdy tolyqtaı ózgertti desem, ótirik aıtpaspyn.

Qosymsha, maqalada qazaq tiliniń qoldanýy, qazirgi ýaqytta damyp kele jatqany, alǵa qaraı qadam basyp jatqan azamattardyń eńbegi týraly aıtylǵany oryndy. Maqala avtory kóp aqparat izdengeni birden-aq kózge kórindi. Avtor Qazaq tilshi-ǵalymdary til biliminiń barlyq salalary boıynsha zertteý jazyp, teorıalyq tereń ǵylymı eńbekter týǵyzǵan A. Baıtursynuly, Q. Jubanov, H. Dosmuhanbetuly, Q. Kemeńgeruly, S. Amanjolov, N.T. Saýranbaev, İ. Keńesbaev, Ǵ. Musabaev eńbekterin keńinen paıdalanyp, osyndaı  keremet  maqala  jazǵany  unady.
Meniń oıymsha, osyndaı qazaq tilinde jeńil, ońaı oqylatyn, ádebı-kórkem stılmen jazylyp, naqty mysal keltirilgen maqalalar kóp bolsa, tilimiz ary qaraı  damýǵa  ushyraıdy  dep  oılaımyn.

Juldyz jýrnalynyń «Jas Tolqyn» bóliminde kózim tusti. Neshetúrli keremetteı eńbekter jaryq kórgen. Solardyń birin alsam, Dana Asyljanova jazǵan «Úsh tuǵyrly til aıasynda aǵylshyn tilin oqytýdyń júıesi» atty maqalasy birden kózge túsken edi.

Maqala elimizdiń prezıdenti Q.Toqaev úndeýinen bastalǵany, maqalanyń ózektiligin kórsetedi, maqalada ǵylymı-sóıleý stıl basymyraq bolyp tabylady. Odan bólek, naqty aqparat berilgen, qurylymy taqyrybyna saı bolyp tabylady. Oǵan dálel, avtordyń atap ótken naqty qadamdary bolyp keledi. Maqala kólemi boıynsha kóp emes, naqty aqparatpen qamtylǵannan keıin, bul jerde birde-bir taqyrypqa saı emes sóılem kórgen joqpyn. Maǵan bul maqalanyń jınaqtalǵany qatty unaǵan bolatyn.

Sodan keıin, osy 18.04.2021 jyly jaryq kórgen Tursynhan Zákenniń «El Qaǵan» Tonykók eskertkishiniń 1300 jylyna arnalǵan maqalasyn tańdadym.

Maqala óleń retinde berilgen, biraq ol tek bir kózben qaraǵan kezde ǵana solaı kórinedi. Onyń mán-jaıyn oqý barysynda túsine bastaısyn, bul jaı ǵana óleń emes, tarıh terbelisi men avtordyń oıy jatqan tereń sózder jınaǵy bolyp tabylady. Óleńde avtordyń sózge sheshen, baı ekeni birden kóringen bolatyn. Avtor tarıh betterine úńilip, aqparat jınaǵany áb-sátte baıqalady.

Kelesi men belgilegen maqala, Nurlan Sársenbaev jazǵan  «Muqaǵalı kúndeligine zer salǵanda» atty shyǵarylymy, HH ǵasyrdyń ekinshi jartysyndaǵy Qazaq balasy jaıynda, Muqaǵalı Maqatev tulǵasyn qamtyǵan bolatyn. Avtor áıgili jazýshynyń, «óz ýaqytynyń sultany» jaıynda birshama qyzyqty aqparat bergen bolatyn. Muqaǵaı Maqataev álem qazaqtarynda eń kóp nasıhattalǵan uly aqyn, búkil qazaq poezıasynyń altyn tizginin ustaǵan zańǵar tulǵa ekenine, taǵy da kózim jetti, osy maqala arqasynda, Muqaǵalı atamyzdyń qanshama eńbekqor, jumysyna adal, isin beske biletin tulǵa ekenin kórýge bolady. Nurlan Sársenbaev degen kisige myń rahmet alǵys bildiremin. Sebebi qazirgi ýaqytta, Muqaǵalı Maqataev týraly maqala shyǵa bermeıdi, al bul ókinishti, sebebi bul kisi sıaqty adam bir ǵasyr bir  týar   desem,  artyq  aıtpaspyn.

Endi jalpy jýrnal jaıynda aıtatyn bolsam, osy alǵan maqalalardyń ortaq mazmundyq ereksheligi, oqyrman adamnyń kóńilinen oryn tabý dep oılaımyn. Men tańdaǵan maqalalar sáıkestik pe, bilmeımin, biraq osy 4 maqala bir tynysta oqylatyny,maǵan qatty oń áserin tıgizdi. Bul maqalalardy bir adam jazǵan sekildi bolyp kóringen edi alǵashynda, maqalalarǵa tán mynalar: taqyryp tolyq ashylýy, artyq áńgimeniń bolmaýy, aty zatyna saı ekendigi, avtordyń izdenisi bolǵany. Osy belgiler men oqyǵan árbir maqala bolǵan edi.
Maqalalardy oqyǵannan keıin, oılanatyn áserde boldym.Mysaly «Qazaq tilin damýy» eń birinshi aıtyp ótken maqala, kádimgideı adamǵa oılandyryp jiberedi. Oılanǵanda, Ahmet Baıtursynuly sekildi uly tulǵalar qanshama eńbek qaldyryp ketti, olardyń bolashaqqa úmitin, senimmen qaraǵany kóńildiń tórine tıgendeı boldy. Tarıhı aqparat berilgen soń, úńilip oqý barysynda, boıymda  tolqý  áseri  oıanǵan bolatyn.

Qorytyndylaı kele, búgingi «Juldyz» jýrnalynyń mazmundyq, taqyryptyq ereksheligi ol oqyrman ornymen maqalaǵa qaraý, árbir avtor ózin birinshiden jazýshy emes, oqyrman sıaqty elestetedi dep oılaımyn, sebebi keıbir maqalalarda avtor tek birjaqty ǵana jazyp, sóıleý mánin maqala ortasynda joǵaltyp alatynyn jıi kóremiz, al bul tusta, sóz baılyǵy men kórkemdiligi mol ekendigin birdeı tanýǵa bolady.
Maǵan bul jýrnaldyń barlyq qyrlary unady, jáne ári qaraı, osy jýrnaldyń jıi oqyrmany bolamyn degen úmittemin.

Toqanova Aıaýjan

---