InfoHub Logo

Geologtar poselkesine aýdandyq Mádenıet úıi salynyp, sonyń saltanatty ashylýy áne-mine bolady dep otyrǵan kóktem kúnderiniń birinde osynda turatyn apa-jezdesiniń úıine oblys ortalyǵynan Meırash kele qaldy. Mektep bitirgenine eki jyl bolyp, boı túzep qalǵan suńǵaq ta sulý músindi jas qyzdyń kelýi aınalasyndaǵy kórshileri úshin Mádenıet úıiniń ashylýynan kem jańalyq emes sekildi edi. Ásirese qyz jotasyndaǵy toqpaqtaı qara burymǵa árkim-aq emińe qaraıtyndaı. Óz ajarynyń kóz toıdyraryna senimdi ol suqtanǵan kózder qadalǵan saıyn tákapparlana, eki kún júrdi. Úshinshi kúni turǵyndardyń kópten kútken jańalyǵynyń da anyq habary jetti. Mádenıet úıiniń ashylý saltanaty sol kúnge belgilenipti. Keshkilik poselke turǵyndaryna kórkemónerpazdar kollektıvteri óner kórsetip, sońynan bı bolady eken.

— Baramyz ǵoı, Meırashtaı? — Apasy buǵan kúlimdeı qarady.

— Mundaıda bizdiń geologtar qaýymy taıly tuıaǵy qalmaı jóneledi.

— Baraıyq — Meırash ta irkilgen joq. Biraq onyń kóńilin kúpti etip turǵan bir jaı bar eken, sonysyn da bildirip úlgerdi.

— Sender bıge qaramaısyńdar ma?

— Bizdiń bıimiz bitkeli qashan?! — dep bir kúlip aldy. — Al sen qal. Kórshi balalar bar, solarǵa erip kelersiń. — Meırash apasy ózin bıge qaldyrmaı ma dep qoryqqan, qýanyp ketti.

Mádenıet úıi kelisti salynǵan eken. Aınalasy taqtaı sharbaqpen qorshalyp, jas aǵashtar da otyrǵyzylypty. Birinshi qabattyń beri qaraǵan áınek qabyrǵalarynan jergilikti turǵyndardyń top-top bolyp áńgimelesip turǵandary kórindi. Meırashtar da ishke kirip, solardyń qataryn tolyqtyrdy.

Jezdesi deneli kisi. Boıyna sáıkes ájeptáýir semizdigi de bar. Qaltarystan shyǵa bergende áýeli qarny kórinetinniń ózi. Ánsheıinde ústi basyna kóp mán bermeıtin. Búgin, jańa Mádenıet úıine kelgen soń ba, apasy keshe qoıarda qoımaı tikkizdim dep otyrǵan sıa kók tústi shıbarqyt kostúmin kıip, galstýk taǵypty.

— Sálemetsiz be, qaryndas?! — Bireý aldyn kes-kestep tura qaldy. — Qaı jaqtan ushyp kelgen kógershinsiz? — Meırash boıy ózinen edáýir uzyn, ádemishe qalǵan jap-jas murtty jigitti kórdi. Aýzynda tynymy joq beıbastaq jasqa uqsamaıdy.

— Ol Sizge ne úshin qajet boldy? — dep qarsy suraq qoıdy.

— Jaı. Tanysqym kelip... — Jas jigittiń úni endi ǵana tabıǵı qalpyna kelgen, burymyńyz ádemi eken.

Meırash eki betiniń ushy dý ete qalǵanyn sezdi. Sezdi me, tákappar jas boıjetkenderdiń jigitterdiń anaý-mynaý sózderine taqasa qoımaıtyn ádetimen burylyp alyp, qazdańdaı jóneldi. Jurt ta zalǵa jınala bastapty. Úıme-júıme ishke bettegenderdiń sońyn ala bular da júre berdi. Esikten kire bere, nege ekenin de ańǵarmaı Meırash álginde ǵana ózin jigit bógegen tereze jaqty eleýsizdeý sholyp ótti. Ol áli sol ornynda tur eken. Qyz onyń ózin baqylap turǵanyn sezdi.

Jurttyń suqtana qaraýy Meırashqa tańsyq emes bolatyn. Mektepte oqyp júrgenderinde qurbylary muny qyzdardyń arasyndaǵy eń sulýymyz dep biletin. Ásirese shashy kómirdeı qara. Qashan bolsyn sál tolqyndana túsip, jyltyrap turady. Shashynyń osy bir erekshe reńine ózi de keıde kózi toımaı qaraı beretini bar.

Qazir aýylda bolmasa, qala qyzdarynyń shash kespegeni joq qoı. Ári kútýge qolaıly, ári jóndep jatýǵa ýaqyt az ketedi deıdi de kesip tastaıdy. Anasynyń kúshimen onynshy klasqa deıin beline túsire ósirgen qara burymyn Meırash ta mektep bitiretin keshke baratyn kúni túbinen qyrqyp alǵan. Qap-qara jyltyraǵan jýan da uzyn burymdy kesýge qımaǵan shashtarazǵa eregisken túri edi bul. Osylaısha ol mektep bitirý keshine burymsyz barǵan. Árıne, ata-anasyn da renjitti sol joly.

Kúndiz kitaphanada jumys istep, keshkilikte ınstıtýtqa túsý úshin oblys ortalyǵyndaǵy polıtehnıkalyq ınstıtýttyń fılıaly uıymdastyrǵan daıarlyq kýrsyna kirgen Meırash bir kúni burymdy qyzdy kórip qaldy. Ol da sol daıarlyq kýrsynda oqıdy eken. Shashy munykindeı qap-qara emes, sarǵysh. Burymy da munykindeı jýan emes. Biraq jurttyń bári soǵan qarap túk kórmegendeı aýyzdaryn ashty da qaldy. Jigitterdiń bári de tek sol burymdy qyzben sóılesýge qushtar sekildi kórindi de turdy. Mynaý aýdıtorıadaǵy jıyrma bes adamnan ózinen basqa eshkimniń de sandyqta jatqan sol bir qap-qara burym jaıly bilmeıtindigine Meırash qatty ókindi. Erteńine-aq ol sandyqtyń túbinde tyǵýly jatqan qap-qara jyltyr burymyn taýyp alyp, shashyna jalǵap kórgen. Biraq qysqa kesilgen shashy oıyn júzege asyrýǵa múmkindik bermegen. Ras, arada bes-alty aı ótkennen keıin jalǵap júrýge ábden bolatyn edi. Biraq onyń burymy joq ekenin kórip júrgen adamdar jalǵap alǵanyn báribir biledi ǵoı. "Ózimdiki edi" dep kimge túsindirip jatsyn. Meırash geologtar poselkesine kesilgen shashpen emes, burymmen kelgisi kelgen. "Tym qurysa tanymaıtyn jurttyń kózine bir túseıin" dep oılaǵan. Manaǵy bir ázirde áne bir beıtanys jigit ózin toqtatyp alyp, "burymyńyz jaqsy eken" degende, qyzaryp ketý sebebi osydan bolatyn.

Tanys bolmaǵandyqtan ba álde jurttan oqshaý jalǵyz qalǵandyqtan ba, ózine nazar aýdarýshylar kóp kórińdi. Óziniń osynda qalyp qoıǵanyna ókinetindeı. Degenmen bıge shaqyrýshylar da úıirile bastady. Bir kezde top ortasynda júrgen Meırashtyń kózi bıleýshilerdi qyzyqtaǵandardyń arasynan daıarlyq kýrsynda ózimen birge oqıtyn jigitti shalyp qaldy. Bulardan kózin alar emes. "Ketý kerek". Onyń basyna kelgen jalǵyz oı osy edi. Bılep júrgenderdi qalqalanamyn dep,bir-eki ret bıdiń yrǵaǵynan da jańyla jazdady. Mýzyka da toqtady-aý! Birge bılegen beıtanys jigitke "raqmet" degendeı, basyn ızeı salyp, jurttyń ara-arasymen sytyla jónelgen. Meırash dál esik kózine toptasqan balalardyń tusyna jaqyndaı bergende, ózi jolyqqysy kelmegen jigitterdiń aldynan shyqqany.

— Meırash, sálemetsiń be? — Tanys jigittiń sálemine bas ızep óte bergen qyz kenet arqasyndaǵy bilekteı burymyna qaraı sozylyp kele jatqan qoldy baıqap qaldy. Ótip ketemin degeninshe bolǵan joq qol ıesi:

— Burymyńyz qandaı ádemi. Qaıda asyqtyńyz? — dep, órilgen shashtan asyǵys ustaı alǵany sol edi, arqasyndaǵy aýyr salmaqtyń baıaý syrǵyp túsip bara jatqanyn sezdi. Kenet kelgen qatty ashýdan qyzyl teńbildene qalǵan júzin buryp, "Qandaı dórekisiz" dep burq etýge shamasy kelgen qyz endigi sátte esikten atyp shyqqan. Eki betin basqan kúıi Mádenıet úıi aldynda jaryqty lezde artqa tastap, qarańǵylyqqa súńgı berdi.

— Qaryndas, burymyńyz qalyp qoıdy ǵoı! — dep aıqaılaǵan jigit daýsy estildi sálden soń.

Bul úıge jaqyndaı bergende sońynan jigitter qýyp jetti. Qoldarynda up-uzyn, jup-jýan jyltyr qara burym bar edi.

---