InfoHub Logo

Devıd Kolb — eksperımentaldy oqytýǵa (úırenýge), mansap pen kásibı bilim berýdi damytýǵa mamandanǵan ǵalym, pedagog. Óziniń oqytý modelin jasaý kezinde Djon Dúı, Jan Pıaje jáne Kýrt Levınniń jumystaryn paıdalandy, al onyń teorıasy búgingi kúni de bilim berý baǵdarlamalaryn ázirleýde qoldanylady.

Eksperımentaldy oqytýdyń (úırenýdiń) modeli  

Kolbtyń modeli kelesi kezeńderden turatyn oqytý (úırený) sıklyn quraıdy:

— Naqty tájirıbe. Jańa jáıttyń paıda bolýy jáne jańa tájirıbege ıelený. Nemese burynnan bar dúnıelerdi qaıta oı eleginen ótkizý.

— Oılanyp baqylaý. Ielengen tájirıbeni baǵalaý. Bul kezeńde tájirıbe men túsinýdiń arasyndaǵy kez kelgen sáıkessizdikdik erekshe mańyzǵa ıe bolmaq.

— Abstraktyly konseptýalızasıa. Refleksıa (oılaný, tolǵaný) jańa ıdeıanyń qalyptasýyna nemese bar bolǵan abstraktyly tujyrymdamanyń ózgerýine sebep bolady. Adam jınaqtalǵan tájirıbeden úırenedi.

— Praktıkalyq qoldanys. Óz ıdeıalaryn belsendi qoldaný.

Adam barlyq sıkldi tolyq ótkergen jaǵdaıda oqytý (úırený) tıimdi bolmaq, degenmen proses mindetti túrde naqty tájirıbe kezeńinen bastalýy shart emes. Kolb oqytýdy (úırenýdi) keshendi proses retinde qarastyrdy, onda ár kezeń bir-birin qýattap, kelesi kezeńniń bastamasy bolady. Kez kelgen kezeńde sıkldi bastaýǵa bolady, alaıda, logıkalyq júıe arqyly tolyq ótken durys, óıtkeni oqytý (úırený) úshin birde-bir kezeń jeke ózi tıimdi bola almaıdy.
 
Mysaly, biz avtokólik júrgizýdi úırenýge bel býdyq. Keıbir adamdar kólik súrgen júrgizýshilerdi baqylaı otyryp, oılaý kezeńinen óz úırenýin bastaı alady. Endi biri júrgizý jónindegi nusqaýlyqty jáne jol qozǵalysy erejelerin oqyp, taldaı otyryp abstraktili konseptýalızasıa kezeńinen bastaıdy. Al bireý birden rólge otyryp, test kýrsynda jattyǵýdy jón kóredi.

Eksperımentaldy oqytýdy (úırenýdi) qandaı kezeńinen bastaý kerek? Munda bizdiń jeke qalaýymyz ben aınaladaǵy jaǵdaıdyń mańyzdy ról atqarady. Kolb ózin «baqylaýshylar» dep sanaıtyn adamdar oılanyp baqylaýdy qalaıtynyn aıtady. Al «áreketshil adam» belsendi tájirıbeleýge beıim keledi. Ómirlik tájirıbe, tuqym qýalaý jáne ortamyzdyń talaptaryna baılanysty ózimiz úshin qolaıly bolatyn nusqany tańdaımyz.

Kolb boıynsha oqytýdyń (úırenýdiń) stılderi

Devıd Kolb óz modelin negizge ala otyryp, oqytýdyń tórt stılin ázirledi. Onyń nusqaýy boıynsha, olardyń árqaısysy eki negizgi sala boıynsha oqýǵa (úırenýge) basym qabiletteri bar: belsendi/refleksıalyq jáne abstraktili/naqty. Stıldi bilý oqytýdyń (úırenýdiń) qolaıly ádisin anyqtaýǵa múmkindik beredi. Ár adam áleýmettik orta, jınaqtalǵan tájirıbe, tulǵanyń kognıtıvti qurylymy jáne osy sıaqty t. b. túrli faktorlarǵa negizdele otyryp, ózi úshin tańdaý jasaıdy.

Osy tórt oqytý (úırený) stıli qandaı jáne olar qandaı adamdarǵa tán?

1. Shettetý

— Oısha baqylaý jáne naqty tájirıbe oqytýdyń basym qabiletin sıpattaıdy.

— Naqty jaǵdaılardy ár túrli kózqarastarmen qarastyrady.

—  Aýqymdy mádenı múddelerdi kórsetip, jańa aqparat jınaıdy.

— Tulǵa aralyq qarym-qatynasta qyzyqty, óıtkeni qıaly baı jáne ásershil keledi.

— Kóbinese óner men gýmanıtarlyq ǵylymdarda mamandanǵan.

— Toptarda jumys isteı otyryp, jeke keri baılanys alý maqsatynda túrli kózqarastardy baǵalaı biledi.  

2. Akkomodasıa

— Naqty tájirıbe jáne belsendi eksperıment jasaý bilim alýǵa baǵyttalǵan basym qabilettilikti sıpattaıdy.

— Oqýǵa qabileti, eń aldymen, praktıkalyq tájirıbe arqyly kórinedi.  

— Josparlardyń oryndalýynan jáne qandaı da bir jańa, kúrdeli jaǵdaıǵa aralasýdan lázzat alady. Syn-tegeýrinderden qoryqpaıdy.

— Logıkalyq taldaýǵa emes, óz ıntýısıasyna súıenýdi qalaıdy.   

— Kóbinese tehnıkalyq ǵylymdardy tańdaıdy, marketıń nemese satý sıaqty is-áreketterge baǵyttalǵan kásipterde tabysqa jetedi.

— Basqalarmen jumys jasaı otyryp, alǵa jyljýdan, dittegen maqsatyna umtylýdan rahat tabady.

— Jumysty aıaqtaý úshin ártúrli ádister men tásilderdi qoldanady.

3. Konvergensıa

— Abstraktili konseptýalızasıa jáne praktıkalyq qoldanys oqytýdyń (úırenýdiń) basym qabiletin sıpattaıdy.

— Ideıalar men teorıalardy is júzinde qoldaný men paıdalaný joldaryn izdestiredi.

— Qıyndyqtardy retteý, tıimdi sheshim qabyldaý úshin árbir naqty máselege baılanysty qolaıly tásilderdi qarastyrady.

— Tehnıkalyq mamandyq úshin tıimdi qyzmetkerler ári naǵyz kásipqoılar.

— Qoldanbaly baǵdarlamalar, zerthanalyq jumystar jáne jańa ıdeıalarmen tájirıbe jasaý múmkindigi bolǵan jaǵdaıda oqıǵalardyń sımýlásıasyn qurý arqyly úırenýi álde qaıda jaqsy.

4. Asımılásıa

— Abstraktili konseptýalızasıa jáne oılanyp baqylaýy úırenýdiń basym qabiletin sıpattaıdy.

— Qysqa  jáne logıkalyq formany berý arqyly aqparattyń keń spektrin túsinýdegi eń jaqsylary.

— Adamdardan góri ıdeıa men abstraktili uǵymdarǵa kóbirek qyzyǵýshylyq tanytady.

— Aqparattyq jáne ǵylymı zertteýler salasynda tıimdi jumys atqarady.

— Dáris tyńdaýdan, oqýdan, óz oılaryn saralaýdan jáne taldaý úlgilerin zertteýden lázzat alady.

Kolb oqytýdyń eksperımentaldy teorıasy dástúrli kognıtıvti jáne minez-qulyq teorıalarynan erekshelenetin jańa kózqarasty usyndy. Ol oqýǵa mentaldyq úderister emes, birinshi kezekte tájirıbeniń áserin kórsetedi. Teorıa, ásirese eresekterge bilim berý jáne uıymdastyrýshylyq basqarý salasynda tanymaldyqqa ıe boldy, alaıda synǵa da ushyrady. Ýaqyt óte kele eksperımentaldy oqytý joǵary oqý oryndary men mektepterdegi oqytý júıesine kóptep engizile bastady, bul teorıa men tájirıbeni baılanystyrýǵa múmkindik beredi jáne tıimdi oqytýdyń mańyzdy sharty bolyp tabylady.

---