InfoHub Logo

Halqymyzdy án áldılep, kúı terbetip kelgeni aqıqat. Qazaqtyń keýdesinen kúı tógilip, kómeıinen án aqtarylyp jatatyny sodan ǵana desek, onda eń aldymen ultymyzdy álimsaqtan ásem áýen, tátti sazben aýyzdandyrǵan bulbul ánshilerimiz ben dúldúl kúıshilerimizdiń aldyndaǵy perzentti boryshymyz ben paryzymyzdy umytpaǵanymyz jón. Ǵasyrlar qoınaýynan kóne tarıhymyzdyń máńgi joǵalmas sálem-hatyndaı, ýázıpa-nazyndaı ultymyzdyń keıde kúmiljip, keıde quıqyljyp jetetin ánderi, keıde kúńirenip, keıde kúmbirlep jetetin kúıleri — rýhanı mol baılyǵymyz ǵana emes, kıeli qazynamyz ǵoı. Ótken zamannan búgingi kúnge altyn kópir bolyp jetken osynaý mádenı uly muramyzǵa kórsetiler qurmet ásem án men kúmbir kúıge ǵana baǵyshtalmaı, sol áýen men sazdyń jaratýshy qudiretteri — sazger-kompozıtorlar men ánshi-kúıshilerge de tikeleı arnalǵany kerek-aý!..

El tabynǵan jazýshy! Nemese jurt ısingen kompozıtor! Tvorchestvo adamyna osy asyl ataýlardan qadirli eshnárse joq dep oılaýshy edim. Sońǵy kezderde myna naryq deıtin paryqsyzdyqtyń quryǵy qyl moıynǵa tunshyqtyryp oralǵaly ol oıymnan múlde aryldym, óıtkeni sanany turmys bılep te, júndes bilegimen ılep te jatqan qazirgi bas ıe joq dáıeksiz zamanda keýdeńdi tik ustaıtyn burynǵy "jazýshy", "sazger" deıtin qasıetti at-ataýyń adyra qalǵandaı-aý. Kún saıyn tóbeńnen toqpaqtaıtyn júgeni sypyrylǵan tirshiliktiń jaly turmaq saýyryna da saýsaq tıgize almaıtyn jaıaý, jalańash, qaıyrshyǵa bergisiz kúıiń táńirideı ór zor kókiregińdi kórkókirek etip, jigerli janaryńdy jasqanshaqtata jasaýratyp qoısa, qaı qudiretke muń shaǵarsyń. Kompozıtor — qudiret edi. Buryn bolǵan edi. Jazýshy — jasaǵan haqpen birdeı edi. Buryn birdeı edi. Búgin endi olar alypsatar — qudiret, aksıoner — qudiret, sheneýnik — qudiret, depýtat — qudiret, ákim — qudiret sıaqty "pysyqtardyń" qolyna sý quıýǵa da jaramaı qaldy.

Sebebi halqymyzdyń óz ishinen erekshelenip týǵan, qudirettenip daralanǵan óner ıelerine jasalar qurmetimizdi búginde jeti qabat jer astyna kómip tastady. Joǵaryda otyrǵandardyń týysqandarynan basqa esimderi erekshe atalýǵa tıis uly Azamattarymyzǵa arnalar súıispenshiligimizden baz keshtik.

Sózimdi endi dáleldermen tujyrymdap keteıin.

Sydyq Muqamedjanov! Osy uly esim atalǵan sátinde jumyr jerdiń ústindegi ısi qazaq balasy ishken asyn jerge qoıaryna kúmánim joq. Al Sákeńdi burynǵy SSRO, búgingi Eýropa, sonaý muhıttyń arǵy betindegi Amerıka biletindigine sol elderde úzdiksiz oınalatyn aıtýly shyǵarmalary kýá. Solaı desek, uly kompozıtor — Arqa túlegi, Qaraǵandy azamaty, Kıik perzenti Sydyq Muqamedjanovtyń aty estilgende júregin kúı terbetken, biraq chınovnıktik merezi joq búkil adamzat bir tebirenip alary sózsiz. Saz qudiretin aýyzdyqtap, áýez qasıetin tula boıynan tuma bulaqtaı móldiretip tógetin, óner súıgish jannyń kókiregine áýen men kúıdiń jyly tolqynyn engizetin asa daryn ıesi Sákeń jaratýshy tabıǵattaı, nemese bolmys-qudirettiń ózindeı edi.

Arqanyń qasıetti topyraǵynan jaralyp, Úlkenbulaq sýynda shomylyp, Ońtústik óńirinde ósken Sydyq aǵa jaımashýaq Jetisýdyń taý bókterinen esetin samaldaı jaıdary áýenderi men Saryarqanyń túpsiz tuńǵıyq zeńgirine shanshyla samǵaıtyn asqaq ánderimen aýyzdanyp óskendikten, shynaıy ónerdiń asyl ári men dámdi nári mol ekenin erte ańǵarǵan. Jastaıynan erte izdenip, tvorchestvolyq joldyń ystyǵy men sýyǵyn ózgelerden góri basymyraq kórgendikten aıtýly óner qaıratkeri bolyp tez-aq qalyptasqan edi.

"Al Sydyq Muqamedjanovtyń osynsha sheber, osynsha qudiret ıesi bola bilýiniń tamyry nede? Bastaýy qaıda? Negizinde qandaı qudiret jatyr? Asyl teginiń bási qansha?" deıtin suraqtar eriksiz týyndaıtyny aqıqat nárse.

Endi solardy taratyp berýge áreket jasap kórelik.

Qandaı daryn bolsa da, eń aldymen ol ózi jaralǵan topyraqtyń perzenti bolatyny haq. Kıeli topyraqtyń qasıetti uldary kóp bolary daýsyz desek, Arqa óńiri, onyń ishinde Ortalyq Qazaqstan aýmaǵy — daryn men talanttyń shymyrlap qaınap shyǵar ózegi, shyńdalyp sýarylyp shyǵar kórigi.

Dálel kerek pe?

Áridegi uly Táttimbet, shalqar Shortanbaı, kúı kúńirentken Saıdaly Sary Toqa, Yqylas, Sembek, Ábdı, Qyzdarbekter, beridegi asqaq Sáken, adýyn Áset, arqaly Taıjan, jelaıaq Maıasar, dúldúl Shashýbaı, syrbaz Sárinjip — árqaısysy bir-bir eldiń atyn álemge jaıar shabyt ıeleri. Al osyǵan Sákeńniń, Sydyqtyń ózi shar etip dúnıege kelgen shańyraqtaǵy týǵan ákesi Muqamedjan men anasy Aqboryqtyń ánshi-áýengershiligin qossaq tal besigindegi alǵashqy ińgásimen erteńgi el besikti án-kúıimen terbeter uly sazgerdiń kıeli topyraqtan kúı ıesi bop, jaratýshy qudiret-bolmystyń kýálik tańbasymen týǵanyna shák keltirmeısiz.

Ekinshiden, Arqanyń sal-serili dástúrin saqtap qalǵan bul óńir san salaly ónerdiń toǵysqan sátti tusyna jatatyndyǵyna basa nazar aýdarǵan jón sıaqty. Óıtkeni ándi erttep, kúıdi qosarlap mingen Birjan sal, Aqan seri, Jaıaý Musa, Ybyraı, Jarylǵapberli tárizdi aıdyn-shalqarlardyń tunyǵynan júzip ishken bul tóńirektiń ónerpazdary tústigindegi alyp Abaı, sheksiz Shákárim, teriskeıindegi ǵulama Ybyraı, qazyna Qazanǵaptardan tushynsa, Shý boıy men Balqash kóliniń arǵy jaq betkeıindegi Uly júzdiń Úısini men Jalaıyrynyń Jambyldaı dańǵylymen, Kenendeı kenenimen, Orta júzdiń Naımanynyń Molyqbaıdaı daýlesker obyzshylarymen qoıyndasyp jatatyn. Jyr qystap, án jaılaǵan, saz qonaqtap, áýen túnegen bul aımaqtyń osyndaı shadyman dástúrin án-áýezge barynsha áýes otyzynshy jyldardyń jas qalasy — Balqash aıryqsha túletken edi. Ótkendi túgel mansuqtap, burynǵynyń bárin búginginiń qurbandyǵyna shalýǵa daıyn turatyn aınyǵysh, oınamaly, jezókshe saıasatshyldyǵymyzdy sál búrkeı tursaq onda shyn mánindegi sosıaldy qurylys dáýiriniń halyqtyń mádenıeti men turmysyna kádimgideı úlken yqpal jasaǵanyn jasyryp ustaı almasymyz haq. óndiristik jas qala sol kezdiń ózinde-aq ómirlik qurylystarǵa saı áleýmettik qubylystardy da qazaq arasyna, qazaq dalasyna kóbirek ákelgen-di. Sol jas qalanyń kórkemónerpazdarynyń oıyn-saýyqtary — bolashaq uly kompozıtordyń eń alǵashqy kásibı mektebiniń alǵashqy baspaldaqtary bolyp edi.

Árıne óner jolyn — dańǵyl jol dep eshkim atamaıtyny aqıqat bolsa, ásirese Sydyq aǵa Muqamedjanovtyń úırený, ósý, izdený, sharyqtaý, kemeldený, kórkeıý, keńeıý kezeńderi ártúrli qıyndyqtar men kedergilerge mol bolǵanyna zamandastary barynsha qanyq.

Sydyqtyń óner jolynyń alǵashqy izin óziniń zamandas qazaq kompozıtorlary tárizdi án men romans janrynan bastaǵanyn aıtsaq, pánı jalǵannyń qyzýly jastyq jármeńkesinde bir-birine jalyndaı umtylǵan eki jastyń júrek lúpiliniń máńgi alaý gúlindeı óshpeıtin, solmaıtyn sımvoldyq belgisi — "Jarq etpes qara kóńilim neǵylsadany" eń aldymen aýyzǵa alar edik. Aýyzǵa alar edik te, bıikpen bıik qana talasa alar, ulyǵa uly ǵana janasa alar ómir zańyn aldymyzǵa tosqan Abaı men Sydyq kóńilderiniń tolqyny toǵysqan, uly Abaı men úlken Sydyqtyń júrek sharpysýlary aralasqan osy án-romanstyń máńgilik sulýlyǵyna, máńgilik ǵashyq jannyń úzilip shyqqan jalyn lebiniń otty qyzýyna, súıisken jandardyń sertke berik adaldyǵyna bek rıza bolyp, jeldi kúngi Arqanyń kúlte quıryq seleýindeı qaıta-qaıta bas ızer edik. "Terbeledi tyń dala", "Shofer áni", "Áıteýir sol qyz bir sulý", "Sholpanym" sıaqty ásem de ádemi ánderdi shyǵarǵan Sydyq Abaı sózderine jazylǵan bir top sulý romanstarymen halqynyń júreginen óz ornyn oıyp alǵan edi. Tájirıbesi tolysqan, oı órisi keneıgen, shabyt serpini kúsheıgen kezde taǵy da alǵashqylardyń biri bop jalyn júrek sazger sımfonıaly shyǵarmalar jazýǵa batyl bet buryp, eń alǵashqy "Shattyq otany" dep atalatyn sımfonıaly kúıimen Qazaqstannyń sımfonıa kóshin bastap-aq ketip edi-aý. Sol sımfonıaly kúı respýblıkamyzdyń mýzykalyq emblemasy, áýezdik aıshyq tańbasy retinde Qurmanǵazy atyndaǵy qazaq memlekettik akademıalyq halyq aspaptar orkestirinde qyryq bes jyldan astam ýaqyt oınalyp, Qazaqstandy, qazaq ónerin kúni búginge deıin búkil álemniń bar túkpirinde tanystyryp, tabystyryp kele jatyr.

Avtoryna Qazaq SSR Memlekettik syılyǵyn ápergen "Daýyl" sımfonıasynyń jalpy qazaq mýzyka ónerinde alar orny erekshe. Tórt bólimnen quralatyn sımfonıanyń "Daýyl" atalýynda da aıryqsha mán bar, Tunyp qalǵan oıdy, turyp qalǵan boıdy, aqpaı turǵan sýdy, kóterilmeı turǵan býdy, tymyrsyqta kómilgen dýdy dúr silkintip oıatyp, astan-kesten sapyratyn qudiret-daýyl ǵana. Ómir-tirshilik aýqymyn ózgeshe sapaǵa túsirip ózgertetin de — daýyl. Sana men sezimdegi buıyǵylyqty serpip tastap, tán men janǵa sergektik pen jyldamdyq beretin de daýyl. Tabıǵat daýyly, bolmys daýyly, áleýmettik qurylymdy jańǵyrtar, jańartar bulqynys, tóńkeris daýyly!

Bir sózben aıtqanda daýyl — pende men paıǵambar aralyǵyndaǵy bıik maqsutty tirlik ıesin jańa beleske kóterer, senim men tanym qubylysyn ózgertip, ǵumyrlyq baǵyt-baǵdarlamasyn anyqtap nusqar az sáttik qudiretti qubylys. "Daýyl" sımfonıasynyń aıtary osy tóńirek. Ózgergen zamannyń óskeleń armany men asyl muraty azamatyn da asqarǵa shyǵaryp, oı-sanasyn aspandatyp áketetinin aıǵaqtaıdy ol.

"Daýyl" — kóneniń jańaryp, káriniń jasaryp, azdyń kóbeıip, ótkinshiniń máńgilikke aınalyp keter ǵajap mezetteri bolatynyna sendiretin ómirsheń, asa qundy týyndy.

Al Sákeń "Kóne Túrkistanda" atty súıtasynda ejelgi ultynyń kóńil nazyndaı sabyrly oıy men sanaly syryn qońyr áýen arqyly alýan úndi orkestrge túsirgende, ótken kúnder tizbegi kóz aldyńnan tirilip jetkendeı sezilip edi. "Shattyq Otanyndaǵy" saharanyń sýsyǵan saǵymynda mol tuıaq dúbirinen oıanǵan qudiretti kúı sarynyn kóp aspapty sımfonıaǵa aýystyrǵanda, syrshyl sazgerdiń óziniń úlken júregindeı ulanǵaıyr dalasynyń ǵalamat kendigi men sheksizdigi, qazaq janynyń erkindik ańsaǵan jaısańdyǵy shıyrshyq atyp, tyńdaýshysyn meılinshe áserlendirip, maqtanysh sezimine toǵytyp jiberedi. Sydyq Muqamedjanov halqymyzdyń áýez óneriniń aıtýly týyndylaryna aınalǵan qudiretti sımfonıalarymen jumyr jerge eliniń atyn áýeletip shyǵarsa, osy ásem dúnıeleri Muqamedjanovty adamzattyń álemdik kógine sharyqtatyp áketip edi.

Kompozıtor tvorchestvosynyń taǵy bir alýan qyry — vokaldy-sımfonıalyq shyǵarmalary. Sýretkerdiń "Ǵasyrlar úni" dep atalatyn qazaq topyraǵynda eń alǵash týǵan oratorıasy búkil respýblıkamyzdyń mýzykalyq kókjıegin barynsha keńeıtip, kásibı mýzyka ónerin jilikshe shaǵatyn Eýropa elderiniń dárejesine jetkizip, terezesin teńestirip qoıǵanyn búgin búkil qazaqstandyqtar maqtanysh etedi... Qyryqtyń qyrqasyna iliner-ilinbesten-aq sol kezdegi SSRO kólemindegi bilgir mamandar túgil tyńdaǵan qarabaıyr jurttyń kóńil pernesin tap basyp, júrek qylyn qapysyz shertken daryndy talanttyń bul oratorıasy úlken qubylysqa aınalǵan asa shoqtyqty dúnıesi edi. Amal ne, qazaqtyń qanyna sińgen kúnshildik, qyzǵanshaqtyq deıtin aıyqpas aýrýyna sol kezdegi ámirshil-ákimshil júıeniń ózimshil sasyq keýde derti qosyldy da, jaryq dúnıege jar salyp engen, Lenındik syılyqty endi alaıyn dep turǵan ásem týyndyny qıanatshyl tobyr kórbilte opasyzdyqtyń qanjyǵasyna baılady da jiberdi ǵoı.

Oratorıa biraq áli kúnge deıin óziniń sol oqshaý bıiginen tómendegen joq. Ásemdiktiń sımvolyndaı alǵashqy bop týǵan qudiretti bul shyǵarma ózinen keıingi týyndaǵan ortaqol áldeneshe oratorıaǵa áli kúnge deıin shekesinen qarap, sol bıik tuǵyrdaǵy menshikti birinshi ornyn bosatqan da emes.

Kompozıtordyń "Jyl mezgilderi", "Tabıǵat" tárizdi poetıkalyq hor kapelalary, jeke daýysqa, skrıpkaǵa, qobyzǵa, orkestr men dombyraǵa arnalǵan konsertteri san áýendi sazdylyǵymen tyńdaýshysyn baýraýmen kelse, ondaǵan spektáklder men kıno-fılmderge jazǵan mýzykasy Qazaqstan ónerine qosylǵan asyl qazynalarǵa aınalyp ta ketti.

San qyrly birtýar daryndy tulǵanyń shyǵarmashylyq eńbeginiń eń aýqymdy ári eń jaýapty kezeńi — operalary. Epıkalyq janrdyń qazaq topyraǵynda qalyptasýyna, birshama damýyna da sazgerdiń zor úles qosqanyna onyń tórt operasy kýá.

Qazaqtyń eń tuńǵysh komedıalyq "Aısulý" operasyn dúnıege ákelgen taǵy da Sydyq ekenin atasaq ta, kompozıtordyń kóshbastaýshy rolin jáne qaıtalaıtynymyz haq. Kóp keshikpeı "Jumbaq qyz" operasyna kirisip ketken ol shyǵarmashylyqtyń bıik belesine qadam basqan bolatyn. Qazaq halqynyń basynan keshken asa aýyr kezeńi — Abylaıhan tusy — tól tarıhymyzdyń altynmen jazylar betteri ǵoı. Adamzattyq tirlik kerýeninen birjola kóship, taýarıhtan máńgi óshirilip qalar qaýip tóngen qazaq halqyn jer betinde aman saqtap qalǵan bir adam — uly adam Abylaı týraly súbeli shyǵarma jazý Sákeń armany ǵana emes, erligi de edi. Óıtkeni alpysynshy jyldary Abylaı týraly shyǵarma jazbaq túgil, onyń atyn aýyzǵa alýǵa da bolmaıtyn-dy. Sol kezdegi jıyrmanyń ishindegi stýdent maǵan "Sáken Seıfýlınniń "Kókshetaý" poemasynyń negizinde operanyń lıbrettosyn jaz!" dep qolqa salýy tegin emes te edi. Birinshiden, kompozıtor aǵamyz osy taqyrypty tandap qalýymen eki uly adamǵa — Abylaı han men Sáken Seıfýllınge degen óziniń sýretkerlik paryzyn ótemek bolsa, ekinshiden, osy jaýapty taqyrypty óziniń jas inisi, jas áriptesi maǵan júkteýin aǵanyń inini baýlýy dep te, úlken jaýapkershilikti birden senip tapsyrýy arqyly uly maqsatqa talpynta jeteleýi dep te sezinemin búgin.

Bir ǵana derek.

Osy operany úlken komısıaǵa ótkizerde Sákeń ekeýmizdiń qatty qınalǵanymyz bar. Óıtkeni hor sózinde:

"Saqta, táńirim, Abylaıdy.

Zardy Abylaı tanymaıdy.
Kúlse ol — kúler kúlli álem,
Ol — shat, jaýdyń jany qaıǵy!
Saqta, táńirim, Abylaıdy —

Ult jan uly Abylaıdy!" degen shýmaqqa sol kezdegi Ortalyq partıa komıtetiniń hatshysy: "Saqta, táńirim, Abylaıdy!" dep sahna tórinen ańyrap turýdyń qajeti qansha!" dep operany qabyldatpaı, qasarysyp otyryp alǵan-dy. "Handy saqta!" deıtin búgingi biz emes, burynǵy óz ortasy ǵoı!" — dep bultarta jaýap berip, spektákldi áýpirimdep ótkizip edik. Sol opera búginde ulttyq mádenıetimizdiń ozyq dúnıesine aınaldy.

Lıbrettosyn Ǵabıt Músirepovke jazǵyzyp, "Aqan seri — Aqtoqty" operasyn teatr sahnasyna shyǵarǵan Sákeń, jańa bir asýdan asyp, sol qarqynmen "Aqbaıan" operasyna kirisip te ketken-di. Partıtýrasynyń sońǵy núktesin qoıar-qoımastan alyp júrek aıaq astynan soǵýyn toqtatyp, sum ajal aramyzdan uly sýretkerdi sýyryp alyp ketti ǵoı...

Sydyq Muqamedjanov! Bul esim ıesi ǵajap sýretker ǵana emes, úlken qoǵamdyq qaıratker, memlekettik tulǵa da edi. Onyń shyǵarmashylyq talanty men uıymdastyrýshylyq qasıeti tarazynyń qos tabaǵyn teń basyp jatatyn. Sondyqtan da ol uzaq jyldar boıy Qazaqstan kompozıtorlar odaǵyn basqarǵan. Jambyl atyndaǵy qazaq memlekettik fılarmonıasy men Abaı atyndaǵy qazaq opera jáne balet teatrynyń dırektory bolǵan.

Qazaqstan Memlekettik syılyǵynyń laýreaty, keshegi SSRO halyq artısi Muqamedjanovtyń eline sińirgen qyrýar eńbegin aıtyp taýysý qıyn. Al osy SSRO halyq artısi deıtin qurmetti ataqty talaı dúnıeni birinshi bop bergen, qazaq mýzykasynyń kóp janrynyń eń alǵashqy tuńǵysh týyndylaryn dúnıege ákelgen eńbekqor kompozıtor, jylpos, jaǵympaz kompozıtorlardyń eń sońynan alyp edi. Sol úlken ataqqa eti úırenbeı, kózi qanyqpaı, qyzyǵyn kóre almaı, has sýretker ataq tıer-tımesten kóz jumyp edi-aý!

Osy arada jarty dándi jaryp jegen atalarymyzdyń aýyzbirshiligine uıymaı, jikshildik, jershildik, kerek deseńiz rýshyldyq bólshektenýdiń jalǵaý-quraý tizginine jarmasyp alǵan sol kezdegi el basyndaǵy, mınıstrliktegi keıbir azamattarymyzdyń qylyǵyn búgingiler qaıtalamasa ıgi edi degim keledi.

Árıne uly sýretkerge tıisti qurmet, durys iltıpat, laıyqty ataq-dáreje óz ýaǵynda kelse, Sydyq bálkı tym erterek kóz jumbas pa edi. Taǵy da talaı aıtýly shyǵarmalar týdyryp, halqymyzdy odan saıyn qýantar ma edi deıtin óksikti ókinishti aıtpaı tura almaımyz. Óıtkeni qandaı tarlan talantqa, tulpar darynǵa baq kerek emes, bap kerek deý qıanat. Joqtan bar jasaıtyn suǵanaq pysyqtyqtan aýlaq bolaıyq, masyldan asyl shyǵaratyn eptilik pen epsektikten taza bolaıyq deýdi — keleshek ókinishterdiń aldyn alý úshin qaıtalap otyrmyn.

Asyl... Shyn asyldy tot baspaıdy, ýaqyt umyttyra almaıdy, qıanatqa ıanattaýǵa jibermeıdi. Biraq shyn asyldy der mezgilińde jarqyrata bilgenge ne jetsin! Sonda onyń nury keýdelerge sáýleni burynǵydan da mol túsirer edi! Janǵa jiger, boıǵa qýat quıar edi! Asylymyzdy aıalaýdy umytyp baramyz-aý, aǵaıyn!

Tvorchestvo adamy danadaı kópshil, baladaı ókpeshil. "Qadirlim!" dese-aq qulpyryp shyǵa keledi... Biraq... biraq Sydyqty kózi tirisinde burynǵy Jezqazǵan, búgingi Qaraǵandy oblysynyń bir de bir basshysy óz jerlesi retinde bilgen de joq. Darynymyz, qasıettimiz dep baǵalaǵan da joq. Qoshemet, qurmet kórsetpek tútil, naýqastanyp jatqanda esendik-saýlyǵyn da suramaǵan.

Teginde Ońtústik óńirimizdegi aǵaıyndarǵa qaraǵanda, bizdiń teriskeı oblys pen aýdan azamattary sýyqtaý, jatbaýyrlaý. Olardyń "ólini syılamaı, tiri baıymaıdyny" eskermeı keter kezderi kóp. Áıtpese jerlesi — Sydyq Muqamedjanov atymen Qazaqstandaǵy bir eldi mekendi atasa, kóptik eter me edi? Úkimetke, elbasyǵa izdenip, Astananyń, Almatynyń, Qaraǵandynyń bir-bir kóshelerine atyn bergizse, taqıamyzǵa tar keler me edi? Turǵan úıine toǵyz jyldan beri eskertkish taqta qoıylsa, kimniń kóńil kúıi buzylar edi? Shóp basyp ketken qabiriniń basyna belgi qoıyp, retke keltirse, eldigimizdiń qaı syny kemir edi?! Áı... ókpeni halyq atty kópke ǵana aıtpasaq ámirshil topqa eshqashan oqpen de aıdap jetkize almaspyz.

Kóp demekshi, halyq demekshi dátke qýat bir syrdy kóldenen tartýdyń reti kelip tur. Mynandaı qıyn kezeń, qystalań sátte Saryarqa óńiri, Astana jurtshylyǵy aýyzbirlik tanytyp, Arqa topyraǵynyń perzenti, búkil qazaqtyń qadirli azamaty Sákeńniń — Sydyq Muqamedjanovtyń mereı toıyn ótkizip, úlken erlik jasapty. Laıym ulanyn baǵalaýdyń basy osy bolǵaı. "Halyq — alyp qoı. Alyptyǵyń asqaqtaı bersin. Qystalań shaqtan aman-esen ótińder, asyl tek aǵaıynym! Ardaqty aıaýly elim!" dep aıaqtaǵym keledi aǵaǵa arnaǵan búgingi sózimdi.

1999 jyl

---