InfoHub Logo

Devıantty minez - qulyqtyń psıhologıalyq erekshelikteri
Devıantty minez - qulyq ( lat. deviatio - aýytqý) - jalpyǵa ortaq erejelerden aýytqıtyn áleýmettik is - áreket, osy erejelerdi buzatyn adamdar men áleýmettik toptardyń qylyqtary; qabyldanǵan quqyqtyq nemese moraldyq normalardy buzǵan adamnyń minez-qulqy.
Keń maǵynasynda devıantty minez - qulyq kez kelgen áleýmettik erejelerden (mysaly, onyń ishinde jaǵymdy: batyrlyq, asa eńbek - qorlyq, áltrýızm, ózin qurban etý, asa úlken ról oınaý, jetistiktermen qatar, jaǵymsyz: qylmys, qoǵamdyq tártipti buzý, adamgershilik erejelerin, dástúrdi, ádet - ǵuryptardy attap ótý, ózine - ózi qol jumsaý jáne t. b.) aýytqýshylyqty bildiredi. Al, tar maǵynasynda qalyptasqan quqyqtyq jáne ónegelik erejelerdi tek belinen basyp, attap ótý dep túsiniledi. Múndaı devıantty minez - qulyq áleýmettik ómirdi ydyratyp, áleýmettik anomıaǵa ákep soqtyrady.
Áleýmettenýdegi devıantty minez - qulyq tujyrymdamasyn qalyptastyrǵan fransýz áleýmenttanýshysy Emıl Dúrkgeım. Ol áleýmettik devıasıany túsindirý úshin anomıa tujyrymdamasyn usyndy. «Anomıa» termıni fransýz tilinen aýdarǵanda ujymnyń, zańnyń bolmaýy. Al, Robert Merton minez - qulyq aýytqýshylyǵynyń sebebin qoǵamnyń mádenı maqsattary men oǵan jetýdiń áleýmettik maquldanǵan joldarynyń arasyndaǵy úılespeýshilik dep túsindiredi.
Devıantty minez - qulyqtyń kórsetkishterine: agresıa, demonstrasıa, oqýdan, eńbekten bet burý, úıden ketý, alkogolızm, narkomanıa, qoǵamǵa jat qylyqtar, jynystyq jat minez - qulyq, sýısıd t. b. jatady.
Delınkventti minez - qulyq. Ol zań buzýshylyqpen erekshelenedi. Onyń mynadaı tıpteri bar:
1. Agressıvti - zorlaýshylyq minez - qulyq. Bul jeke tulǵaǵa kórsetiletin dórekilik, tóbeles, kúıdirip - jandyrý sıaqty jaǵymsyz is - áreketterde kórinis beredi.
2. Ashkózdik minez - qulyq (korystnoe povedenıe): maıda urlyqtar, qorqytyp - úrkitý, avtokólik urlaý t. b. jalpy materıaldyq paıdakúnemdikke baılanysty jat minez - qulyq.
3. Nasha satý jáne taratý.
• Krımınaldy minez - qulyq zań buzýshylyq bolyp tabylady. Balalar sot úkimi arqyly jasaǵan qylmysynyń aýyrlyǵyna baılanysty jazalanady.
Devıasıany zertteýshi kóptegen ǵalymdar devıantty minez - qulyqtyń paıda bolý faktorlaryn túrlishe túsindiredi. Birinshileri olardy eki úlken topqa ishki jáne syrtqy faktorlar dep bólse, ekinshileri olardy bólmeı:
• januıada berekeniń bolmaýy;
• ata - ananyń «erekshe» qamqorlyǵy;
• tárbıe berýdegi kemshilikter;
• ómirde kezdesetin qıynshylyqtar men kúızelisterdi jeńe almaý;
• ómirlik daǵdynyń bolmaýy, aınalysyndaǵy adamdarmen, qurbylarymen jarasymdy qatynasqa túse almaýy;
• syrttan kelgen qysymǵa tótep bere almaý, óz betinshe sheshim qabyldaı almaý, synaýshylyq oıdy damyta almaý;
• psıhoaktıvti zattardy jıi paıdalanýy;
• agresıalyq jarnamanyń yqpaldy bolýy;
• mektepterde psıhologıalyq kómek kórsetý qyzmetiniń nashar damýy;
• balalar men jasóspirimderdiń bos ýaqytynyń problemalary