InfoHub Logo

...Búkil denem sal-sal bolyp, beıkúná baladaı tuıaq serppesten qatyp qalǵan ekenmin. Janymdy da, tánimdi de baýraǵan áldebir rahat kúıdiń qushaǵynan ajyraǵym keler emes. Uıqymnyń ábden qanyp qalǵanyn sezsem de, jańaǵy tátti, lázzatty kúı óz yrqynan shyǵarýǵa kónbeı, búkil tula boıymdy ıektep basyp alǵan sıaqty. Kirpigimdi qaǵyp, kózimdi qansha jypylyqtatsam da, birazǵa deıin ózime ózim kele alsamshy.

Maýyqqan mysyqtaı bolyp, qashanǵy aýnaqshyp jatarsyń. Aqyr kózimdi jyrtıta ashyp, jan-jaǵyma qaraǵan boldym. Sóıtsem... janymda tiri jan, tisti baqa joq. Kilegeılengen kózimmen keń bólmeniń qýys-qýysyn tinte qarap shyqtym. Kózge tutylar aıǵaq izdep, alas uryp júrmin ǵoı baıaǵy. Túnde shalbar-jeıdesin, keýdeshesin ár jerge laqtyryp tastaı salǵanyn baıqap qalǵanmyn. Endi bári jylan jalaǵandaı jym-jylas.

Meni tósegimnen julqa kótergen kúsh te osy — ózimniń úı ishinde jalǵyz qalǵandyǵym. Stol ústin, tósektiń basyn, týmbochkanyń tartpasyn degendeı, áıteýir barlyq jerdi sapyrylystyryp, izdegen bolyp jatyrmyn. «Oı, shıqan shyqqyr, ımpotent bolǵyr! — dedim aqyr kúıikten shydaı almaı. — Qyl aıaǵy soqyr tıyn da qaldyrmaǵany ma myna jeksurynnyń?.. Rahattanýdy biledi, aýnap-qýnaǵany eshkimnen kem emes. Eń quryǵanda, adamdy syılap, birdeme qaldyrmaı ma? Qaltasy qańsyǵan sarań».

Úmitimdi úzbesten, joq izdeýdi odan ári jalǵastyra tústim. Endi ekpettep alyp sıpalap jatqanym — edendegi kilemniń ústi. Qolyma tisteri búp-bútin qońyrqaı taraq ilige ketti. Kádimgi er adamdar jıi qoldanatyn tisi qatqyl, dókir taraq.

Burq ete qalǵan ashýymdy taǵy tejeı alsamshy: «Mazaq qylǵany ma, eı, sonda meni?» Sol ashýlanǵan qalpy qolymdaǵyny terezeniń tor kózinen ary qaraı toǵytyp jibere jazdaǵanym. Qolymdy qulashtap sermeı berip, olaq jasalǵan músindeı qattym da qaldym. Meni toqtatqan — basqa eshteńe emes, keshe túngi joıqyn arpalys, onyń maǵan syılaǵan lázzatty shaqtary... Sarańy sarań-aý, biraq adamdy ıitip áketetin erkektik ebi keremet. Osynaý jıyrma toǵyz jasyma deıin naq osyndaı shynaıy jigitti kezdestirdim desem, ótirik aıtqan bolar edim... siz suramaı-aq qoıyńyz, men de ar jaǵyn qazbalamaıyn.

Bir kezde qarasam, bólme ortasynda ózimdi-ózim qushaqtaǵan kúıi áli turmyn. Oń qolymda — tósek astynan tabylǵan jańaǵy taraq. Túnde jambas janastyrǵan kisiden qalǵan jalǵyz belgi. Tanaýymnyń astyna taqata, olaı-bylaı júgirtip qoıdym. Sarań nemeniń ıisi shyǵatyn sıaqty. Iis bolǵanda da, boıymdy balqytyp, oıymdy on saqqa júgirtip, qumyqtyryp juta beretin jupar.

Sol-aq eken, denem lezde býsanyp qoıa bergendeı boldy da, oıran botqasy shyǵyp, shashylyp jatqan tósek ústine solq etkizip otyra kettim...

Ózime ózim kelip, tas túıin bolyp bekinip alǵanym — sýyq sýǵa jýynyp, ıyǵyma kıimimdi ilgennen keıin ǵana. Bosaǵa jaqtaǵy aınaǵa qarap turyp, ózime-ózim sert berdim. Sirespe oıdan shyqqan ol sertimniń uzyn-yrǵasy mynaý:

«Endi budan bylaı Rápilbek degendi jelkemniń shuqyry kórsin, budan bylaı janyma jolatsam, neǵyl dersiń? Bul — bir. Osy esiktiń bosaǵasynan attap kórsin endi. Ózim telefon soqpaımyn, habarlaspaımyn. Bul — eki. Ózi mazalap jatsa, amal joq, sóılesýge týra keler. Iá, ári ketse, tek telefonmen sóılesýden aryǵa barmaımyn. Bul — úsh. Sarań nemeniń meni bir tıyn qurly kórmeıtin mazaǵyna kóne berer jaıym joq. Bitti osymen».

Arada birer kún ótti. Men nan taýyp júrgen kompanıanyń jumysy bastan asady. Jylpos Rápilbek turmaq, odan zorǵy mınıstrdiń balasy kelse de, osy sireskenim — siresken.

Ol týraly oıdyń tóńirekteıtini — túnge qaraı. Osy bar ǵoı, tún mezgili men Rápilbektiń bir ajyramas baılanysy bar sıaqty. Nege ekenin bilmeımin, jalańashtanyp sheshinip, basym jastyqqa tıe berisimen-aq, Rápilbektiń elesi eńkeńdep janyma jetip keledi. Ár jerin aq shalǵan qalyń qara qasyn, áıeldikine uqsas sharaly kózderin kórgen sıaqtanam. Sińirli qoldarymen baýyryna basqandaı ma-aý... Aımalap, qushaqtaı ma-aý. Ár jerimdi ustap, mytyǵandaı bola ma-aý, áıteýir qasymda júretin sıaqty. Sóıtip ózimdi qınap, qınalyp jatyp, qaıta-qaıta aýnap túsip, talyǵyp jatyp, áreń degende baryp kózim ilingendeı bolady-aý.

Al kúndiz ol týraly oıdy bylaı qoıǵanda, elesi jylt etse, neǵyl dersiz.

Senbi kúni edi. Jalǵyz basty adamda áketip bara jatqan qaıbir tirlik bar. Asyqpaı turyp, kishkene shynyaıaqtaǵy «Neskafe» kafesine erinimdi kúıdirip otyrǵam. Esiktiń qońyr daýysty qońyraýy jan bitkendeı kúmbirlep qoıa berdi. "Sol bolmasa ne qylsyn? Joq, ashpaımyn". Qatýly qabaqpen tas túıin qalpy taqalyp kelip, syǵylasam, áıel adam.

— Sizge jedelhat. Mine, myna jerge "aldym" dep qol qoıa salyńyz.

Bireýlerdiń telefon soqqany bolmasa, maǵan jedelhat kúnde kele bermeıdi. Áýelde túsine almaı, qaıyra oqydym. "Jeksenbi kúni túski saǵat 13 00-de kezdeseıik. Jolyǵatyn jerimiz mynaý" dep meken-jaıdy naqty kórsetipti. Kóshesi, úıi, páteri bári taıǵa tańba basqandaı saırap tur. Sońyna Rápilbek dep qol qoıylǵan.

Sol-aq eken, bári jaıyna qaldy. Neshe kúnnen beri ózime bergen sózim de, tas túıin bolǵan kóńilim de, aınaǵa qarap turyp, daýystap aıtylǵan sertim de. Kerisinshe, erteńgi kúndi oılaýmen qaıta-qaıta ýaqytty sanap, degbirsizdene bastadym. "Meniń munym ne?.. Ózime ózim bergen ýáde qaıda? Toqyldaqtyń táýbesi sıaqty boldy-aý munym..." dep ózimdi qaıraǵan bolamyn. Sol túngi uıqymnyń da uıqy sıaǵy bolmaı, tósek ústinde qıalmen alasurdym-aý deımin.

Tań atysymen-aq kezdesýge daıyndala bastadym. Garderob toly kóılektiń nesheýin kıip, nesheýin sheshtim deseıshi. Maqtanbaı aıtaıynshy, maǵan kıim ataýlynyń bári jarasa ketedi. Ortadan góri suńǵaqtaý boıly, aryq deneli, ashań óńdi, qoı kózdi, eresek qyzdy kóz aldyńyzǵa elestetińiz. Keremet marjandaı bolmasa da, tisteri túgel. Tek úlkendeý janardyń kirpikke tapshylyǵyn, tanaýynyń etek jaǵy sál jaıylyńqyrap ketkenin aıtpaǵanda, bylaı jaman emes qoı, á? Kıim jaraspaı kórsin endeshe. "Bunysy kim taǵy?" dep, basyńyzdy qatyrmaı-aq qoıyńyz, bul — basqa eshkim emes, sizge osy áńgimeni shertip otyrǵan boıjetkenniń naq ózi.

Iissýdyń da túr-túrin tańdaýmen ózime ózim álek taýyp aldym. Aqyry uzatylatyn kúngi qalyńdyqtaı bolyp, daıarlyq kezeńin támamdadym-aý. Endi onyń kez kelgen sózine, kez kelgen qımylyna daıyn turýǵa, bir sózben aıtqanda, qushaǵyna qulaı ketýge saqadaı saımyn.

Tek túsinbegenim — jedelhatta kórsetilgen meken-jaı maǵan beıtanys. "Qalada týystarym kóp, tipti naǵashylarymnyń da qolaıly páteri bar" dep maqtanyp júrýshi edi, mynaý solardyń biri bolmaǵaı.

Ádemi sýmkamdy ıyǵyma asyp, bıik ókshemdi nyq qadap, burańdaı basqan kúıi baspaldaqpen kóterilip kelemin. Kórsetilgen mezgilden sál-pál erte kelip qoıǵan sıaqtymyn ba, qalaı? Keshe ǵana ıt terisin basyna qaptaǵym kelip, ashýlanyp turǵanym qaıda? Endi, mine, sol sarańnyń qushaǵyna qulaǵansha taǵat tabar emespin. «Sonda bul ne qylǵanym? Ne qylǵan kúsh meni oǵan tartatyn?» deımin ózime-ózim ursyp.

Mine, izdep kele jatqan páterim. Júregim lúpildeı soǵyp, degbirsizdene qońyraý bastym. Esik ashylǵan sátte alǵa qaraı umsyna berdim de, qaıta serpildim. Óıtkeni, esikti ashqan... Rápilbek emes, basqa adam. Adam deımin-aý, ózim sıaqty uzyn etek urǵashy. Qyz ba, kelinshek pe, qaısy birin ajyratyp jatarsyń mundaıda. Tek ulty qazaq emes, kádimgi kók kózdi orys. Sasyp qalǵanym bolar:

— Izvınıte... ızvınıte! Ia, kajetsá, oshıblas, — dedim de, keıin qaraı kilt buryla berdim.

— Joq, siz jańylǵan joqsyz. Rápilbekti izdeseńiz, onda sizdiń bet alǵan páterińiz osy.

Naızaǵaıdaı jarq etip, oıymdy osyp ótken suraq: "Neǵyl deıdi? Rápilbektiń munysy nesi? Esi durys pa ózi? Qaıdaǵy bir orys áıeldiń úıine svıdanıege shaqyryp..." Sodan attap úıge kireıin.

— Meniń esimim — Nadá. Al sizdiń she? — dedi jańaǵy jas áıel maǵan jup-jumsaq qoldaryn usynyp. Sol sátte ózi bir súıkimdi jan sıaqty kórinip ketti. Men esimimdi aıttym.

— Endeshe bylaı qaraı júrińiz, — dep, demegen kúıi ákep kirgizip jibergeni — bir keń bólme. Attaı bere, kekjeń etip, taǵy da keıin serpilsem kerek.

— Qoryqpańyz, jaıǵasyp otyra berińiz, — degen ún, árıne, jańaǵy Nadániki. Jınalys ótip jatqan shyǵar dep qaldym. Qazir ne kóp — jınalys kóp. "Merı Keı", "Orıfleım", "Zolotoı konek" satatyndardyń semınar-sabaqtary, krıshnaıttardyń nemese Iegovo kýágerleriniń ýaǵyzdary sıaqty báleler qaptap ketti emes pe.

Bastapqyda basyma kelgeni: "E, bizdiń Rálipbek te osyndaı tirshilikpen aınalysady eken ǵoı. Maǵan neǵyp aıtpaǵan onysyn?" degen oı boldy.

Bir shetten oryn taýyp, ózimshe úlbirep kelip otyrǵannan keıin baıqasam, bólmedegilerdiń barlyǵy da áıel zatynan eken. Áıel bolǵanda da jasy meniń o jaq, bu jaǵymdaǵylar. Tipti bir-ekeýi on jastaı kishi me dep te qaldym.

Ony qoıshy. Kóz qydyrta qarasam, barlyǵy da ózim sıaqty baryn ilip, baqanyn asyp degendeı, shetterinen sándi kıingen. Jaıshylyqta tanaýyńa taqaı bermeıtin nebir qymbat átirlerdiń ıisteri, |qalyńdatylǵan, uzartylǵan kirpikter, qyzarǵan erinder. Qazdaı ásem moıyndar.

Ózara sóılesip, áńgimelesip jatqan da eshkim joq. Bólme ishi qulaqqa urǵan tanadaı tynyshtyq. Bir bólmege syǵylysyp, áreń syıysyp otyrǵan osynshama áıel zatynyń bir birimen jýyspaı, jańa kórgendeı odyraıysyp otyrýy tipti túsiniksiz. Ún-túnsiz otyrǵandary bylaı tursyn, qara torysy, bıdaı óńdisi, aq sarysy, boryqtaı appaq óńdileri bar, bári ózara bir birine jaýyǵa qaraıtyn sıaqty. Bir biriniń qabaqtaryn toryp, ańdysyp qalǵan. Albyrttanyp, dyzaqtaǵan kóńil kúıim sap basylyp, aqyl-esim endi ornyna kelgendeı edi. "Qaıda tap boldym men? — degen kezekti oı jylt ete tústi basymda. — Mynaý ne qylǵan sulýlar? Bireýdiń qanyn ishkeli otyrǵandaı shetterinen sýyq qoı ózderi! Álde Rápilbektiń atyn jamypyp, jedelhatty basqa bireý saldy ma eken?.. Áı, sóıtken-aý. Mynalardyń túri jaman, osy jerden aman-esen shyqsam jarar edi..." Endi bárin bylaı jıyp qoıyp bas amandyǵyn oılaıtyn jaǵdaıǵa tap bolǵan sıaqtymyn. Boıyma óstip úreı úıirile bastaǵan sátte:

— Abyrjymańdar, hanymdar! — dep sańq ete túsken daýys qorqynyshty oılarymdy túıe tepkendeı qylyp shashyp jiberdi. Taǵy da tabaldyryq kúzetken Nadá: — Bárińdi shaqyrǵan — basqa eshkim emes, sol Rápilbektiń ózi. Úılener alynda ashynalarymen qoshtasqysy kelipti.

Ústerinen áldekim sýyq sý shashyp jibergendeı siresken sulýlar bir kisideı selk ete tústi.

— Ne deıdi! Siz neni aıtyp tursyz? — degen maǵynadaǵy ántek ashshy daýystar da estilip qaldy. Sýyq kózderdiń suǵyna qadalǵany —árıne, jańaǵy Nadádan basqa kim bolsyn. Osy sátte bárimizdi taǵy bir eleń etkizgen kezekti qońyraý daýsy shyqty. Nede bolsa, taǵy bir sulý entigip kelgen-aý, shamasy. Joq, qulaǵyma jetkeni — erkinsı amandasqan er adamnyń daýsy, sonymen birge jaǵalasa shyqqan shóp etken súıis úni.

— Kir myna bólmege, — degen qatqyldaý ún, árıne, Nadániki. Bárimiz jalt qaradyq. Zaldyń bosaǵasynan ishke qaraı attaı bergen… kim deısiz ǵoı, árıne, Rápilbek myrzanyń taq ózi. Aldyńǵy kúni túnde ǵana meniń qasymnan ketip, sarańdyǵy úshin zyǵyrdanymdy qaınatqan Rápilbek, meniń Rápilbegim.

Ornymnan kóterile berip, qaıta otyrdym-aý deımin. Men ǵana emes, bólmedegi sulýlardyń beı-jaı qalǵan eshqaısysy joq. Báriniń kókireginen kúrsiniske jaqyn ár túrli ún jarysa shyqqanda, bólme ishi shý ete túskendeı boldy. Áldeqandaı yrǵaqty ún dý ete qalǵanda, bólme ishindegi jańaǵy tunjyrańqy tynyshtyq syrtqa qashyp shyqty.

Kelbetti keskini kúlbettenip qup-qý bolyp úlgirgen eken. Jalt burylyp, keıin serpildi, tarsyldap ketken esik tutqasy bolsa kerek.

— Kir qaıtadan! — degen Nadányń zárli daýsy shyqty. Apyr-topyr bolyp áldekimder julqylasyp ketken sıaqty, shet jaqta otyrǵan men bireýlermen qabattasa bólmeden atyp shyqtym. Árıne, solar eken. Jalǵyz jigit jantalasyp syrtqa qaraı qashyp shyǵýdyń qamynda. Biraq oǵan bolar emes, Nadá esiktiń kiltin alyp qoıǵan, úshinshi qabattan sekirip ketý aqymaqtyq — aýǵa túsken shortandaı shorshyǵan jigit lajsyz Nadányń tutqynyna aınaldy. Tek qana Nadányń bolsa bir sári ǵoı. Jańaǵy tynyshtyq qusap jigit te qashyp shyqqysy keldi-aý deımin, biraq baıǵus shyǵa almady.

— Á, solaı ma? Solaı ma? Joq, bárin shaqyrmapsyń, shaqyrylmaı qalyp qoıǵandary da bar eken, — deıdi endi Nadáǵa arsyzdana qarap. Ózin qapıada jaý qolyna túsip qalyp, qasqaıa quarap turǵan batyr barlaýshy dersiń tipti.

— Á, solaı ma? Osy qyzdardyń adresin alý úshin qansha sandaldym deseıshi. Seniń basqan izińdi ańdyp, nesheme aı boıy tabanymnan tozdym. Sonda men bilmeı qalǵandar da bar eken-aý. Aı, sorly basym, kimge turmysqa shyqqaly jatyrmyn men? Don Jýannyń ózi sadaǵa ketsin senen. Qyzdar, qarańdar, kórińder me meniń kúıeýimniń túrin.

— Ol jaǵyn bilmeımin, — dedi Rápilbek ıyǵyn qıqańdatyp.

— Qalaı bilmeısiń, osy bir jeti buryn ǵana emes pe seniń endi úılenem dep ant etkeniń.

— Iá, dedim. Biraq dál saǵan úılenemin dep aıttym ba osy?

— Áı, sen... sen endi óıtip qıqańdama. Osynsha qyzdyń etegin ashsań da, kózimdi jumyp, táýekelge baryp turmyn. Qyzdar, senderge kóz qylý úshin ádeıi aıtyp tur. Rápilbekte de uıat bar eken... — dedi Nadá adýyndana sóılep.

Osy kezde otyrǵan jurttyń arasynan boıy derendeı bıik bireýi atyp turdy. Jeksuryn neme ózi suńǵaq boıly, aryq qyzdardy jaqsy kóre me deımin. Buǵan sonda modeldiń músini kerek eken ǵoı.

— Sen, Nadá! — dedi álgi uzyn qatqyl daýyspen. — Sen bizdiń aramyzǵa ot jaqqandy qoı. Meniń jynyma tıý úshin ádeıi aıtyp otyrsyń. Rafıhtyń sóz bergen adamy — myna menmin. Ol menen basqa eshkimge de úılenbeıdi. Solaı dep jigittik sózin bergen.

Sol-aq eken, bólmedegiler japyrlaı túregelip ketti de, Rápilbekti tutas boıymen kórý qıynǵa aınaldy. Áldene shart ete túskende, meniń de kózimniń oty jarq ete qalǵandaı boldy. Sóıtsem, qyzdardyń bireýi lám-mım demesten, týra janyna kelip, búgingi zamannyń Don Jýanyn shapalaqpen shart etkizipti. İle:

— Qane, kiltti ber! — degen ámirli ún estildi de, esik satyr-sutyr ashyldy. Onyń sońynan taǵy bireýler baspaldaqty tarsyldatyp, quldılaı júgirisip bara jatty. Endi osy tarsylǵa ilese jarysa kóterilgen kezekti shý ol jylaǵan daýystar edi. Meniń dál tý jelke tusymnan áldekim Rápilbekti qarǵaı jóneldi. Adamnyń ımany qasym bolar netken ashshy sózder deseńshi. Tipti jaıbaraqat tyńdap turýǵa dátim jeter emes. Aýyldyń sharqysh qatyny munyń qasynda sadaǵa ketsin.

Qanshama arsyz bolsa da, osydan keıin Rápilbektiń kúni kún emes bolar. Ońbaǵannyń júzin endi kórsem bar ǵoı, shydaı almaı, qusyp jiberetin sıaqtymyn. Tynysym tarylyp, júregim kóterilip bara jatqandaı bolǵan soń, jantalasa dalaǵa qalaı atyp shyqtym.

Bir kezde qarasam, qalyń adamnyń qaqpaqylyna túsip, kóshege shyǵyp ketippin. Eki etegim deleńdep, betke jaqqan boıaýdy kóz jasym irtik-irtik etip iritip jiberse kerek.

"Bul dúnıe ne bolyp barady?" degen ýaıym-qaıǵyny basyma úıirip. Jalǵyz kóshede sendelektep edáýir júrip qalyppyn. Bir jaǵy tań qalǵanymnan esimdi jınaı alar emespin. «Bul ne degen keremet! Jalań aıaq, jalań but júrip, sonsha qyzdyń basyn qalaı aınaldyrǵan? Bárine syı-sıapat kórsetýge qaıdan aqsha tapqan? Osyndaı jigitke kóne beretin búginginiń qyzdary da aqymaq qoı. Rápilbek emes, naǵyz Don Jýan eken-aý mynaý!».

Sonan taksıletip úıge jetsem, podezdiń aldynda jaıbaraqat gazet qarap... otyr. Kóre salyp, keıin qaraı jalt buryldym-aý deımin. Betim aýǵan jaqqa qaraı ókshem bezdeńdep bezip baramyn. Jelke jaǵymnan bir tysyrlaǵan dybys shyqqandaı boldy da, qarap úlgirgenimshe áldekimniń óńkildep kelip bas salmasy bar emes pe. Bulqynyp shyǵaıyn desem, tas qylyp qushaqtap alǵan qarýly qoldar bosatar degen ne? Qaıdaǵy-jaıdaǵyny aıtyp, týlaǵan boldym. Biraq jóp-shóńkige moıyp, kóne salatyn Rápilbek pe? Ana qyzdardyń bári «dejýrnyı» qyzdar ekendigin, solardyń ishinde negizgi adamnyń men ekenimdi aıtyp sendirmek bolyp áýre.

Keshki arpalys kezinde oǵan kúıeýge shyǵamyn dep kelisimimdi qalaı berip qoıǵanymdy bilmeı qaldym. Maǵan buıyrǵany osy shyǵar, qaıteıin dep oıladym-aý deımin.

Onyń ústine jalǵyz basty tirshilik ábden jalyqtyryp jibergen edi. Amandyq bolsa, kelesi jyly otyzǵa shyǵamyn ǵoı.

---