InfoHub Logo

Ol osy aýyldaǵy Marshal Ábdihalyqov atyndaǵy orta mektepke taıaý tustaǵy aq shańqan úıde turady. Jáne men qazir zeınetker edim dep qarap jatqan ol joq. Aýylda, Mańǵystaý stansasyndaǵy temir jol basqarmasynda ótetin sharalardan shamasy kelse qaǵys qalmaıdy. Ótken jylǵy tamyzda Qazaqstan temir jolynyń Astanada ótken toıyna qurmetti qonaq retinde qatysyp keldi. Merzimdi baspasóz ben teledıdardan oblysymyzda, keń baıtaq elimizde bolyp jatqan jaǵdaılardy bilip qana qoımaı, jaqsysyna súıinishin, keıbir áttegenaılarǵa renishin jasyrmaı, óz paıymdaýyn ortaǵa salady. Onyń aýyl, aýdan ákimderiniń jyl basyndaǵy esep berý jınalysynda kásipkerlerge qaratyp aıtqan sózi esimizde. "Japalaq jemin basyp jeıdi, suńqar jemin shashyp jeıdi", degendeı, shama kelse suńqar bop kún keshkenge ne jetsin. Sondyqtan da suńqarsha elge qaraılasqannan utpasańyz utylmaısyz, búginde Aqshuńqyrymyz dáýletine sáýleti saı irgeli aýylǵa aınaldy. Osynda jetpeı turǵan bir nárse bar, ol — meshit. Bul úshin turǵyndardan tirnektep qarjy jınaý ónbeıtin is syqyldy. Osyny ózderińizdiń qaperińizge bergim kep tur, mundaı saýapty is eldiń esinde qalady, birden-birge jetip, eshqashan umytylmaıdy", — degen-di.

Ótken jylǵy temirjolshylar kúni ne arnalǵan saltanatty jıynda ony tórden kórdik. Omyraýy jarqyrap tur. Kózimiz "Eńbek Qyzyl tý", "Qurmet belgisi" ordenderine, "Eńbektegi erligi úshin", "V. I. Lenınniń 100 jyldyǵy", "Eńbek ardageri", "Qazaq temir jolyna 100 jyl" medalderine tústi. Dúısekeń sonymen qatar temir joldaǵy eń joǵary ataqqa, "Qurmetti temirjolshy" ataǵyna ıe bolǵan eken.

Ol 1939 jyldyń qarasha aıynda Mańǵystaý aýdany jerinde dúnıege keledi. Mekteptiń tórt synybyn da sonda bitiredi. Uly Otan soǵysyna attanǵan ákesi Ábil Keldibaevtan "qara qaǵaz" kelgennen keıin Krasnovodsk (qazirgi Túrikmenbashy) qalasynda turatyn ákesiniń inisi qolyna alyp, 1956 jyly onjyldyqty, eki jyldan keıin sol qaladaǵy temir jol tehnıkalyq ýchılıshesin bitirip shyǵady. Sodan alty jyl Krasnovodsk temir jol dıstansıasynda master bolyp jumys isteıdi.

"Er týǵan jerine..." dep atam qazaq aıtqandaı, ózi týyp-ósken atajurty Mańǵystaý qaıta túlep, altyn shańyraǵyn kótergen shaqta, áýelden de kóńili alańdaýly Dúıseke Shetpe qaıdasyń dep tartyp otyrady. Bul onyń Nurysh apamyzǵa úılenip otbasyn quryp, óz mamandyǵy boıynsha jumys istep tájirıbe jınaqtap, tipti Búkilodaqtyq sosıalısik jarystyń jeńimpazy atanyp júrgen kezi bolatyn. "izdegenge — suraǵan" degendeı, temir jol endi ǵana tartylyp jatqan Mańǵystaýǵa ol taptyrmas maman-dy. 1964 jyldyń mamyrynda Shetpege kóship kelgennen keıin N 99 qurylys basqarmasy temir joldy paıdalanýǵa berý bóliminiń masteri bolyp jumysqa kirisip ketedi.

— Maman retinde Mańǵystaý aýdanynyń Shetpe — Saıótes aralyǵyn jalǵaıtyn temir joldyń salynýyna at salystym. 1966 jyldyń jeltoqsan aıynda ol paıdalanýǵa berildi. Joldy qabyldap alýshy retinde 201-inshi shaqyrymda "Altyn kásteldiń" qaǵylý saltanatyna qatystym, — deıdi Dúısekeń.

— Ol bir este qalarlyqtaı qýanyshty sát bolǵan shyǵar?

— Árıne, qazynaly óńirge halyq sharýashylyǵy júkterin tasymaldaıtyn birden-bir jol, túbekke jan bitiretin kúretamyr ispettes ǵoı. Onyń ólke damýynda qandaı ról oınaǵanyn ózińiz de bilesiz.

— Iá, biz drezınamen N 1 poezdiń aldynda júrip otyrdyq. Respýblıka Úkimetinen Beısebaev, Qazaq temir jolynyń basshysy Ivan Akımovıch Zadorojnyı, Atyraý (ol kezde Gýrev) temir jol bóliminiń bastyǵy Muhambet Qarabaspaqov, Mańǵystaý stansasynan PCH bastyǵy Saǵymbaev bar. Jumysshy komısıasy joldy qabyldaǵan qujattaryn Memleketik komısıaǵa tapsyrdy. Ol kezde maman jetkiliksiz, ár stansada eki-úsh adamnan ǵana bar-dy.

— Qansha stansa bar?

— Jańa stansalar ashyldy, qazir jańylmasam Beıneýden beri on segizge jetti ǵoı deımin. Al, jol túıiskende qaǵylǵan, tot baspaıtyn temirden jasalǵan "altyn kástól" Saıótes stansasynda saqtaýly, keıin murajaı ashylsa tapsyramyz dep qoıǵanbyz. Qazbalap suraǵanyńa qaraǵanda marapat jaǵyn bilgiń keletin sıaqty, osy eńbegim úshin KSRO temir jol qatynasy mınıstri tarapynan aty-jónim jazylǵan saǵatpen syılyqtandym. 1967 jyldan bastap temir jolmen halyq sharýashylyǵy júkteri aǵyla bastady, "Mańǵyshlaq-Gýrev" jolaýshylar poezynyń qatynasy jolǵa qoıyldy.

Dúıseke Ábiluly Shetpe-Saıótes aralyǵynda aǵa jol masteri, ýchaske bastyǵy bolyp eńbek etti. 1969 jylǵy tamyzdyń toǵyzynda ol Saıótes stansasyna kóship barady. Almaty, Aqtóbe, Novosıbırsk temir jol ınstıtýttarynda mamandyq jetildirý kýrstarynan ótken ol Saıóteste taban aýdarmastan otyz jyl boıy ýchaske bastyǵy boldy. On bes jyl partıa uıymynyń hatshysy, aýyldyq Keńes depýtaty, aýyl aqsaqaldar keńesiniń tóraǵasy, temir jol mekemesiniń qozǵalys qaýipsizdigi jónindegi tehnıkalyq keńes múshesi sıaqty qoǵamdyq jumystardy da belsene atqardy. Ol tájirıbeli maman retinde Maqat, Qandyaǵash, Aqtóbe, Arys stansalaryndaǵy joldardy jańartý, kólemdi qurylys jumystaryna qatysyp turdy.

Otbasy jaǵdaıyna keler bolsaq, zaıyby Nurysh apamyz da vagondardy esepke alý jónindegi operator bop 28 jyl eńbek etti. Ekeýiniń tárbıelep, ósirgen uly Talap pen úsh qyzy búginde bir-bir kásiptiń qulaǵyn ustaǵan, joǵary bilimdi maman.

— Men Saıóteske kóship barǵanymda jeti-aq úı bar edi, — dep eske alady Dúıseke, — jáne orys kóp edi. Armıadan kelgen jastardy temir jol jumysyna ala berdik, tárbıeledik, istiń qyr-syryn jalyqpaı úırettik. Stansanyń qarsy betinen alǵash qoldan úı salyp alǵan da men edim. Qazir ózińiz bilesiz, Saıótes irgeli aýylǵa aınaldy.

Iá, temir jol salasynda 41 jyl eńbek etken Dúıseke Ábiluly 1999 jylǵy tamyzda Aqshuqyr aýylyna kóship kelip, turyp jatyr. Zeınetker.

Esimi ólke tarıhynda jazylyp qalǵan Jamanǵara Isa Tilembaıuly shyqqan aýyldyń búgingi bar aqsaqaly Dúısekeń shejireni, el ishindegi sheshendik sózderdi, eldik pen erlikke úndeıtin oqıǵalardy, ańyz-áfsanalardy kópshilikke, ásirese jastarǵa áńgimelep otyrady. Jyldan-jylǵa órkendeý ústindegi elimizge, oblysymyzdaǵy ıgilikti isterge súısinedi. Elbasynyń ustanǵan saıasatyn qoldaıtynyn, úkimet tarapynan zeınetkerlerge jasalyp jatqan qamqorlyqqa rızalyǵyn aıtady.

"Aqyldy qarıa — aǵyp jatqan darıa", demekshi el ishinde osyndaı úlkenderdiń bolǵanyna ne jetsin, aman bolyńyz, aqsaqal, Dúıseke Ábiluly!

---