InfoHub Logo

Áli esimde munan jıyrma jyldaı buryn oblystyq gazetten Beıneý aýdanyna is-saparmen jol shekkenim bar. Jolaýshylar vagonynda qatar jaıǵasqan jyly júzdi, salıqaly sózdi bir aǵaımen áńgimeles boldyq. Bilikti, parasat paıymymen bıikten kóringen aǵamyzben poezdan birge tústik. Men suraǵan soń ózimdi tanystyrǵanymmen ol kisiden jón suramappyn. Erteńine jumys babymen Beıneý poselkelik keńesine soqqanymda sózimiz jarasqan, saparlas aǵa aldymnan shyqty. Ol poselkelik keńes atqarý komıtetiniń tóraǵasy eken. Meniń Juldyzbaı Bolysbaıuly Esbosynovpen alǵashqy kezdesýim edi bul. 1988 jyly Mańǵystaý oblysy taraǵannan keıin Beıneýge kóship baryp, aýdandyq "Raýan" gazetinde jyl jarymdaı qyzmet istedim. Sóıtip, Juldekeńdi jaqynyraq tanyp-bilýime múmkindik týǵan-dy...

...Ákesi Esbosyn qaıtys bolǵanda Bolysbaı nebári tórt-aq jasta eken. Eki apasymen jetim qalady. Anasy, Kóshke Jemeneı qyzy Bıbish qaıratty, er minezdi jan bolypty. Sonysyna baǵyp balalaryn eshkimnen kem qylmaı ósirip, tórkininiń bedelimen Begimbet jemeneı Sartbek bıdiń qyzy Gúljahandy ulyna alyp beredi.

Al, Bolysbaı sol óńirdegi jańasha saýatty birden-bir adam bolǵandyqtan, aýyldaǵy saýat ashý mektebinde muǵalim, al keıinnen aýyldyq keńestiń hatshysy bolady. Aýyrtpalyǵy zor 30-ynshy jyldary balalary turmaı shetineı beripti. Muny kórip-bilip otyrǵan búkil aýyl "artynda tuıaq qalsa eken" dep tileıdi eken. Alladan bir perzent surap, Bıbish kelini Gúljahandy Berdaly áýlıege aparyp túnetkennen keıin 1937 jylǵy qańtardyń 1-inde Mańǵystaýdyń Tıgen aýylynda dúnıege keledi. Al, esimin tipti ana qursaǵynda jatqanynda Berdaly áýlıe urpaǵy Maıabas qoıyp ketipti. Juldekeńnen keıin Erkesh, Záýresh, Aıdarbaı, Aıtkúl, Qamajaı, Janjigit, Erjigit degen balalar dúnıege kelipti.

Jasynan zerek te shıraq, bilimqumar bop ósken Juldyzbaı mektepte óte jaqsy oqyp, 1954 jyly Taýshyqtaǵy Shahta orta mektebin bitirgennen keıin Almatydaǵy Abaı atyndaǵy QazPI fızıka-matematıka fakúltetine oqýǵa túsedi. Instıtýtta úzdik stýdent, qoǵamdyq jumys belsendisi boldy. Gımnastıka, erkin kúrespen shuǵyldanyp, dombyra orkestrinde oınady.

Sol jyldarda "Lenınshil jas" gazetinde Á. Muqashevtiń "Óz dosym týraly" degen kólemdi maqalasy shyqty. Maqala Juldyzbaı Esbosynov haqynda bolatyn. Avtor jastardy segiz qyrly, bir syrly, bilimpaz da ónerpaz, minezge baı, qoǵamdyq iske belsendi osyndaı jas jigitten úlgi alýǵa shaqyrady. Instıtýtty 1958 jyly úzdik dıplommen bitirgen Juldyzbaıdyń aldynda aspırantýraǵa qalý múmkindigi turdy. QazPI fızıka-matematıka fakúltetin 30 jyl ishinde 12 adam úzdik bitirgen eken, 13-inshi bolyp Qurmet taqtasyna Juldyzbaıdyń sýreti ilindi.

Otbasy jaǵdaıyna baılanysty ol Qaraqum ortalaý mektebine oqý isiniń meńgerýshisi bolyp barady. Sóıtip, Beıneý aýdany tarıhyndaǵy tuńǵysh joǵary bilimdi muǵalim eńbek jolyn jeti jyldyq mektepten bastady. Jaǵdaıdyń qıyndyǵyna qaramaı aýdandyq jınalys-jıyndarda aýyl mektebiniń aýyr hali týraly másele kótere júrip, turǵyndar arasynda bilim berý, mádenı-sporttyq aǵartý jumystaryn júrgizdi.

1958 jyldyń kúzinde Jaqıa Naqbergenqyzyna úılenip, otaý qurdy. Osy arada az-kem sheginis jasasaq, Jaqıa Mańǵystaýdyń Qaraoı jerinde 1940 jylǵy sáýirde Dáýletaly jary Naqbergenniń otbasynda dúnıege kelipti. Ákesi arabsha saýatty, kókiregi oıaý, kózi ashyq kisi eken. Aýylsovet tóraǵasy, kolhoz basqarmasy kyzmetterin atqaryp, 1941 jyly soǵysqa attanady, on úsh ret jaralanyp, elge oralǵannan keıin alǵan jaraqat saldarynan eki jyldan soń qaıtys bolady. Al, anasy rýy Aqbota jemeneı Supyaldıarqyzy Aqbıbi kolhozda eńbek etip balalaryn ósirip, jetistirdi. Qarshadaıynan anasynyń tálim-tárbıesin kórgen Jaqıa jeńgeı jarty ǵasyrǵa jýyq ýaqyt boıy Juldyzbaıǵa asyl jar, jan-joldas bolyp, shańyraǵynyń altyn qazyǵyna aınaldy.

Sonymen Juldyzbaı Qaraqum mektebinde fızıka, sýret, sheber qoldar, dombyra, foto, matematıka úıirmelerin uıymdastyryp, pándik keshter, oqyrmandar konferensıalaryn tıanaqty ótkizip turdy. Ol júrgizetin ata-analar ýnıversıtetiniń sabaqtaryna kelgen aýyl turǵyndarynyń synyp bólmesine sımaǵan kezderi kóp. Mektepke jel elektr generatory ornatylyp, avtomobıl akýmýlátory zarádtalatyn. Máskeýden posylkamen dıafılmder kóptep alynyp, kórsetilip turdy. Mektep dırektorlary Shaıhat Nájetov, Qurmet Quspanov, muǵalimder Kenjeǵul Isabergenov, Aldabergen Meıirov, Botaı Kelbaev, Nuredan Kenjeahmetov, Sulýshash Qajenova, İzbergen Qurbanbaev, Nazym Qamzıeva jáne basaqalar bir maqsatqa jumylǵan, ózara senimdi ujym boldy. Jazǵy jóndeý, qysqy otyn ázirleýdi bir kisideı atqardy.

Mektepke shaǵyn elektrstansıa alynyp, onyń jumysyna búkil aýyl qatysty. Asa qaýiptiligine qaramastan Juldyzbaı qoldan qurastyryp jasaǵan temir elektr baǵandarynyń basyna qural-jabdyqsyz shyǵyp, mektepke, ınternatqa, klýbqa, úılerge elektr jelisin tartty. Jazǵy kanıkýl kezinde mektep janyndaǵy 140 oqýshy jatatyn ınternatqa shaǵyn monsha salyp berdi. Mektep sheberhanasyn, oǵan qoldan verstaktar jasap, ornatty.

Mereke saıyn qyzyqty sharalar uıymdastyrý men qatar Juldyzbaı komsomol ujymynyń jetekshisi retinde eldiń saıası ómirine belsene aralasty. Úgitshiligimen qatar ónerpazdyǵymen de kórindi. Klýbta ótken bir keshte Qurmanǵazynyń ómiri men shyǵarmashylyǵy jaıynda baıandama jasap, onyń 29 kúıin oryndap bergeni bar.

1959 jyldan bastap ol jańashyl, ozat muǵalim atanyp, sol jyly orta mektep dırektorlary kýrsynan ótti. Jastyǵyna qaramastan sýreti aýdannyń Qurmet taqtasynan oryn alyp, alqaly jıyndarda aty iltıpatpen atalyp júrdi. Munaıshy, ǵalym Qubaıdýlla Mahýtov, jýrnalıs, marqum Saıyn Ádilhanov, Qydyrbaqyt Seıilhanov, Amanǵalı Shamshadınov, Murat Qurbanbaev, Sultan Jańbyrov, Naǵıma Myrzabekova sıaqty halyqqa belgili kóptegen azamattar Juldyzbaıdan bilim alǵan.

1962 jyly ákesi Bolysbaı Samdaǵy mal sharýashylyǵy ýchaskesiniń meńgerýshisi boldy da, Juldyzbaı Sam seigiz jyldyq (keıin orta) mektebine fızıka páni muǵalimi bop ornalasty. Mektepke ınstıtýtty jańa bitirgen Jetkizgen Rzaev, Baqyt Balov, Fermebaı Erejepov, Ermekbaı Orazalıev, Aıeke Esbergenov, Jalǵas Saǵyndyqov, Qudabaı Óserbaev, Asıma Sameshova sıaqty jastar keldi. Mektep jumysyn Qurmet Quspanov, Janboz Ekibaev úılestirip otyrdy. Al, mektep janyndaǵy úlken ınternatty Qylysh Ótetileýov, keıin Esenbaı Sholtanov basqardy. Juldyzbaı sol kezdegi eń jaqsy jabdyqtalǵan fızıka kabınetin jasaqtady. Fızıka qoǵamyn quryp, oǵan oqýshylar tartty. Mektepti bitirýshiler joǵarǵy oqý ornyna kóptep tústi. Bir kezderi Beıneý aýdanyndaǵy mektep dırektorlary osy Sam mektebinde qyzmet istegen nemese bilim alǵan adamdar boldy, olar aýdandyq bilim bólimin basqardy, mektep muǵalimderi túgeldeı Bilim úzdigi atandy. Juldyzbaı mektep partıa uıymyn segiz jyl basqardy, sonymen qatar Jetkizgen Rzaev ekeýi qoǵamdyq negizde saıası-aǵartý kabınetine jetekshilik jasady. Mekteptegi psıhologıalyq ahýaldyń jaqsy bolýy, ár muǵalimniń shyǵarmashylyqpen jumys isteýi óz jemisin berdi. J. Esbosynov, B. Balov, Q. Óserbaev oblystyq pedagogıkalyq oqýǵa qatysyp, tájirıbeleri oblys mektepterine taratyldy. Mazmundy baıandamalary úshin úsheýi de "Bilim úzdigi" belgisimen marapattaldy. Juldyzbaı Mańǵystaý aýdany ádisteme birlestiginiń fızıka seksıasyn basqardy.

Mańǵystaý aýdany boıynsha mektepti alǵash medalmen bitirgen Baımuhanbet Dúısenbaev (Abylan Mádıev) osy Sam mektebinen shyqty. Ol qazir Qazaq kólik komýnıkasıa Akademıasy Aqtaý fılıalynyń dırektory, profesor. Osy mektep túlegi Jaýynbaı Qaraev Pedagogıka ǵylymdarynyń doktory. Bilim jáne ǵylym mınıstrliginde joǵary laýazymdy qyzmette.

1972 jyly Juldyzbaı № 491 temirjol orta mektebine dırektorlyqqa taǵaıyndalyp, Beıneý kentine qonys aýdardy. Bul sondaǵy jalǵyz orys-qazaq mektebi bolatyn. Beıneý-Qońyrat temirjolyn, kent qurylysyn salýǵa KSRO-nyń túkpir-túkpirinen kelgen, taǵdyry qıly-qıly, san túrli ult ókilderiniń balalaryn tárbıelep, bilim berý ońaı is emes-ti. Degenmen, Juldyzbaı mekteptiń kóp ultty muǵalimder ujymyna ári áriptes, ári ustaz- tálimger, ári ǵylymı-ádistemelik jetekshi, aqylshy-dos bola bildi. Mekteptegi oqý-tárbıe sabaqtary tıimdiligin arttyrý jumystary jaqsy jolǵa qoıyldy. Juldyzbaı oqý jyly bastalǵan ashyq sabaqty áýeli ózine qoıady. Onyń barlyq sabaǵy jyl boıy ashyq esik jaǵdaıynda ótedi. Osyndaı bir ashyq sabaǵy týraly kezinde " Qazaqstan muǵalimi" gazeti jazdy.

Ol 1980 jyldan 1991 jylǵa deıin Beıneý poselkelik Keńesiniń tóraǵalyǵyna saılandy. Qoǵamdyq-áleýmettik ómir uıytqysy bolǵan bul poselkelik Keńes eki ret poselkelik jáne selolyq keńester baıqaýynyń jeńimpazy boldy.

Juldyzbaı Bolysbaıuly aýdandyq Keńeske 6 ret depýtat bolyp saılanyp, 11 jyl aýdandyq Keńes atqarý komıtetiniń múshesi boldy. Sondaı-aq oblystyq sottyń múshesi, aýdandyq partkomıssıa tóraǵasy sıaqty qoǵamdyq jumystardy da minsiz atqardy. Al, 1991 jyly balamaly saılaý kezinde aýdandyq Keńes tóraǵasynyń orynbasary bolyp saılandy. Óz isiniń bilgiri retinde aýdannyń áleýmettik-ekonomıkalyq ómirine óz úlesin qosty. Aýdandyq Keńesterdiń taratylýyna baılanysty Beıneý aýdandyq bilim bólimi meńgerýshisiniń orynbasary boldy. 1997 jyly memlekettik qyzmetker retinde zeınetkerlikke shyqqannan keıin aýdandyq bilim bóliminde qyzmetin jalǵastyra berdi.

Juldyzbaı Bolysbaıuly týraly kóp pikirin túıindesek, ol bylaısha óriler edi: ómirinde eshkimge qıanat jasamaǵan, onyń ústinen de eshqashan shaǵym túspegen. Óz isiniń sheberi, qandaı qyzmet atqarsa da joǵary kásibı bilikti maman retinde tanyldy. Qandaı tekserý bolsa da jumysynan kinárat, býhgalterıasynan bir tıyn aıyrma tabylmaǵan. Jınalys-jıyndarda óz oıyn qaımyqpaı ashyq aıtyp, pikir-talastarda sheshendigi, dáleldi oı-pikirlerimen kóringen. Sonymen qatar aýdandyq, oblystyq, respýblıkalyq basylymdarda ór kezde mazmundy maqalalary jaryq kórip turdy. Máselen, 90-shy jyldary bolýy kerek, birde "Qazaq ádebıeti" gazetiniń birinshi betinde Muhammed paıǵambardyń (s.ǵ.s.) sýreti shyqty. Munyń múlde durys emestigin dáleldep jazǵan Juldyzbaı Bolysbaıulynyń hatynan keıin sýret shyqpaıtyn boldy. Gazet redaksıasy Juldekeńnen keshirim surap, hat joldady.

Juldyzbaı Bolysbaıuly Beıneý kentiniń qurmetti azamaty. 1997 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Bilim jáne ǵylym mınıstriniń Qurmet gramotasymen marapattaldy.

Juldyzbaı Bolysbaıuly men Jaqıa Naqbergenqyzy 11 bala tárbıelep ósirgen, 30-dan astam nemere súıip otyrǵan ulaǵatty otbasy ıeleri. Tuńǵyshtary Nurjigit Óskemendegi Avtomobıl joldary ınstıtýtyn bitirip, "Beıneý joldary" JSHS jol qurylysy ınjeneri bolsa, qyzdary -SHolpan Atyraý pedınstıtýtynyń tarıh fakúltetin, Aıman Almatydaǵy Abaı atyndaǵy QazPI-diń fılologıa fakúltetin, Janat Tomsk polıtehnıkalyq ınstıtýtyn, Lázzat Aqtóbe pedagogıkalyq ınstıtýty hımıa-bıologıa fakúltetin, Aızada Almatydaǵy esep-kredıt tehnıkýmyn, Qaraǵandy Memelekettik ýnıversıtetin, Balzada Almaty Halyq sharýashylyǵy ınstıtýtyn, Jańylsyn Almaty tehnologıalyq tehnıkýmyn, Naılá Sh. Esenov atyndaǵy Aqtaý memlekettik ýnıversıteti ınjenerlik-tehnıkalyq fakúltetin, Janar Mańǵystaý polıtehnıkalyq tehnıkýmyn, Qaraǵandy Memlekettik ýnıversıtetin, kenjeleri Tursynhan Sh. Esenov atyndaǵy Aqtaý memlekettik ýnıversıtetiniń zań fakúltetin bitirgen. Ul-qyzdardyń barlyǵy da bilikti maman retinde halyq sharýashylyǵynyń san alýan salalarynda abyroıly eńbek etýde. Sonymen qatar ár qaısy bir-bir shańyraq ıeleri.

Jany jaısań, taryqqanǵa qamqor, aǵaıyn-týys arasynda syıly, qaı kezde de ataq-dańqqa umtylmaı, shyndyq úshin kúresip, halqyna jasaǵan adal qyzmetimen qurmetke bólengen qadirmendi aqsaqal, el aǵasy Juldyzbaı Bolysbaıuly búginde Aqtaý qalasynda turady.

---