InfoHub Logo

Ońtústik Sýn dáýirinde Lıng-an qalasynyń Chıantaýgýannyń Tánjý degen jerde bir aǵash qolónershisi Djańshýo ómir súripti. Ol anasymen jáne áıelimen birge ómir súredi eken. Olar baı bolmasa da, baqytty ǵumyr keshipti.

Djańshýo óte adal jáne qolónerdi jaqsy meńgergen adam edi. Jergilikti baılar ony shaqyryp, úıge kerek-jaraqtardy jasatatyn. Bir kúni ony Lýo Chyń Sánnyń ekinshi uly úıine aǵash oryndyqtardy jasatýǵa shaqyrady. Ol ekinshi uldyń kesirtke oınap jatqanyn jáne ondaǵan adamnyń úlken-kishi qumyralardy kóterip, ary-beri júrgenin kóredi. Djańshýo «Kesirtkeni osynshama adam kúte me?» — dep oılanyp qalady da bireýden:

— Bir kesirtke jıyrma-otyz teńge turatyn shyǵar? — dep suraıdy. Álgi adam ony jaqtyrmaı ala kózimen qarap:

— Jıyrma-otyz teńge dep oılap júrsiń be?! Bizdiń qojaıynymyz «Ýańzıngań» kesirtkeni úsh júz kúmiske satyp alǵan! — deıdi.

Djańshýo bul sózdi estip, basyn shaıqady. Ol: «Bir kesirtke osynshama turatyn bolsa, men onda bularǵa kesirtkemdi satatyn bolsam, sol aqshaǵa qansha jyl ómir súrýge bolady eken?.. Bul sonshama qymbat qandaı kesirtke eken?..» — dep oılanyp qalady. Ol sol qumyranyń aldyna baryp, qumyra qaqpaǵyn ashyp kóredi. Kesirtkege qarap turǵanda ol qumyradan sekirip, syrtqa shyǵyp ketedi. Djańshýo shoshyp ketedi. Ol tez arada úı qyzmetshilerimen birge sol kesirtkeni ustaýǵa kirisedi. Biraq kesirtke esh tabylmaı qoıady.

Úı qojaıyny Djańshýonyń kesirtkeni joǵaltqanyn bilip, ony ilip qoıyp urady. Djańshýoǵa 200 dúre soǵylyp, onyń denesi qan-qan bolady. Úı qyzmetshileri Djańshýony ólip qalady ma dep qorqyp, qojaıynnan tizerlep turyp keshirim suraıdy. Qojaıyny jyndanyp: «Úsh kúnniń ishinde kesirtkemdi taýyp ber, áıtpese maǵan myń kúmis beresiń!» — deıdi.

Djańshýo áreń júrip, úıine qaıtady. Ol anasy men áıeliniń alańdaıtynyn bilip, bul isti aıtpaıdy. Ol úsh kúnniń ishinde myń kúmis tabý keregin oılasa, júregi tas tóbesine shyǵady. Kózdi ashyp-jumǵansha úsh kún ótedi. Djańshýo bir jaǵynan ashýlanyp, bir jaǵynan qorqyp, kóshede kele jatady. Bir kezde ol Sıhý degen batys kóline kelip: «Úsh kún ótti. Aqsha tabylǵan joq. Men osy kólge aǵyp ketip, óle salaıyn ba eken?» — dep qatty qaıǵyrady.

Osylaı oılanyp otqan kezde alystan án salyp kele jatqan dýanany kóredi. Kishkentaı shashy bar, beti batpaq-batpaq, kıimi jyrtyq, aıaǵyndaǵy aıaq-kıimi tozǵan, bir qarasań, týra mas adam sıaqty.

Djańshýo onyń Dzıgýń ekenin bildi. Ol óziniń basyna túsken qıynshylyǵyn oǵan aıtqaly jatqan kezde Dzıgýń oǵan:

— Men bárin bilemin. Seni qutqarýǵa keldim. Sen qaltańdaǵy 300 teńgeni maǵan ber, — deıdi. Djańgýo:

— Bul mende qansha aqsha bar ekenin biledi, shynymen áýlıe eken ǵoı, — dep ishteı oılaıdy. Dzıgýń ony Tándjýń kóline ertip aparyp, 300 teńgege bir kesirtke satyp alyp, malaqaıynyń ishine salyp qoıady. Sóıtip, Dzıgýń Djańshýony shyǵys jaqtaǵy eń áıgili sharaphana Ýańjıańloýǵa alyp keledi. Sol jerde qojaıyny birneshe dostarymen araq iship otyrady. Dzıgýń solardyń jandaryna baryp, qojaıynmen sóılespekshi bolady, biraq qojaıyn onyń kıimi jyrtyq-jyrtyq bolǵandyqtan syrtqa shyǵaryp jiberýge buıyrady. Osy kezde bireý:

— Bul kezinde patshanyń áıelin aqylshy qylǵan adam, sen ony renjite kórme! — deıdi. Qojaıyn qarqyldaı kúlip:

— O, áýlıe, myna jerge kelýińe ne sebep? — dep suraıdy. Dzıgýń:

— Men Djańshýo úshin keldim, ol seniń bir kesirtkeńdi joǵaltyp alypty ǵoı. Men taptym, sony bereıin dep edim, — deıdi. Ol malaqaıynan kesirtkeni shyǵaryp alyp, qojaıynnyń aldyna qoıady. Qojaıyny kesirtkeniń aıaǵy uzyn, terisi jaqsy ekenin kórip qýanyp ketedi. Ol:

— Bul kesirtke jaqsy oıyn kórsete ala ma? — dep suraıdy. Dzıgýń aıtady:

— Bul eń myqty kesirtke, áteshtiń ózi budan jeńilip qalady, — deıdi. Qojaıyn:

— Sen meni mazaq etip otyrsyń ba? Eger áteshti jeńse, men saǵan 1000 kúmis berem! — deıdi. Qojaıyny tez arada bir átesh ákelip, átesh pen kesirtkeni saıysqa túsiredi. Átesh kishkentaı kesirtkeni jaqtyrmaı, ony tumsyǵymen shuqıdy. Kesirtke áteshtiń basyna sekirip shyǵyp, basyndaǵy aıdardy tistep alady. Átesh ony qalaı silkise de, kesirtke jerge túspeıdi. Osylaı átesh jeńiledi. Qojaıyn muny kórip, qatty qýanyp:

— Kesirtkeńdi maǵan satshy, — dep suraıdy. Dzıgýń oǵan:

— Bul kesirtke 1500 kúmis turady. 1000 kúmis Djańshýonyń qaıtarymy bolsyn, 500-in maǵan ber, — deıdi. Qojaıyn buny estip, qýanyp ketedi.

Aqshasyn alǵan Dzıgýń sharaphanadan shyqqan soń óziniń 500 kúmisi men Djańshýonyń 1000 kúmisin Djańshýoǵa beredi. Djańshýo almaımyn dese de, Dzıgýń oǵan boı bermeı alǵyzady.

Qojaıyn kesirtkeni alǵan soń sol kúni kóp aqsha utyp alady. Onyń qýanǵany sonshalyq, uıyqtar kezde de sol kesirtkeni qushaqtap uıyqtaıtyn. Bir kúni qojaıyn kórpeni ashqan kezde kesirtke jerge túsedi. Qojaıyn shoshyp ketedi. Ol qyzmetshilerimen kesirtke ustaýǵa kirisedi. Úıdiń barlyǵyn aqtarsa da, kesirtkeni tappaıdy. Osy kezde qabyrǵanyń arasynan kesirtke daýysy shyǵady. Qabyrǵany buzyńdar, qabyrǵany buzyńdar dep buzdyrsa, kesirtke joq eken. Osy kezde aýlanyń ishindegi baspaldaqtan kesirtke daýsy shyǵady. Baspaldaqty buzyńdar, baspaldaqty buzyńdar dep buzdyrsa, kesirtke joq eken. Osylaısha kesirtkeniń daýsymen úsh kún ishinde qojaıyn seksen bólmesin buzdyrdy. Al kesirtke baıaǵyda qashyp ketken edi.

---