InfoHub Logo

Bohaı teńizinde tabıǵaty tartymdy bir kishkentaı aral bar. Ol araldyń pishini uıyqtap jatqan qoıanǵa uqsaıdy. Jergilikti adamdar ony qoıan araly dep ataıdy. Sol qoıan aralynan marjan óńdiriledi. Osy jerdegi jergilikti halyq marjan satý arqyly kún kóredi eken.

Teńiz jaǵasynda bir shal turady, onyń nemeresiniń aty Marjan. Kúnde tańerteń turǵan kezde atasy men nemeresi ekeýi teńiz jaǵasyna kelip, kishkentaı kemege minip, teńizge barady. Sol kezde atasy:

«Qaıyqta qalqyp sý betinde kelemin,

Eskegim tolqy týlatyp jaǵany urady,

Aıdahar ústinde án shyrqap,

Teńiz áýlıesinen marjandy kóptep suraımyn»,

— dep án shyrqaıdy.

Osy qoıan aralyna kelgen kezde atasy sýdan qorǵaıtyn qara kıim kıip, teńiz astyna túsedi. Birazdan soń teńiz astynan kóptegen baqalshyqtardy alyp shyǵady. Sonymen ekeýi ándetip, úıge qaıtady.

Marjan qyz bıyl 15 jasta. Ol óte alǵyr jáne súıkimdi qyz. Biraq ol keme aıdaýdy, júzýdi jáne marjannyń jaqsy-jamanyn aıyra bilmeıdi. Marjan áli kishkentaı bolǵandyqtan atasy ony teńiz astyna túsirip kórgen joq.

Atasy mastaý kezinde Marjan:

— Ata teńizdiń asty qandaı? — dep suraıdy.

— Teńiz asty ǵajaıyp ádemi ári sheksiz keń. Onda túrli tústi balyqtar qaıshalysyp, júzip júredi. Onda kóptegen ártúrli úlkendi-kishili baqalshyqtar bar. Qaısysynyń ishinde marjan bar ekenin anyqtaý úshin muqıat qaraý kerek. Eger marjannyń eń úlken anasyn tapsań, onda seniń jolyń bolǵany, — dep atasy jaýap qaıyrady. Marjan qyz tańyrqap:

— Marjannyń anasy degen ne nárse? — dep suraıdy. Atasy burylyp:

— Ol basqa baqalshyqtarǵa qaraǵanda úlken. Ony bir jerge qoıyp qoısań, qalǵan marjandar sonyń janyna ózderi keledi. Ár teńizde bir ǵana marjannyń anasy bolady, ony tek jaqsy adamdar ǵana tabady, — deıdi.

Bir kúni túnde Marjan teńiz kıimin kıip, teńiz astyna bardy. Aıdyń jaryǵynda teńiz óte ádemi boldy. Qyz teńiz astynyń keremetinine tańǵaldy. Jan-jaǵyn jarqyratyp jatqan úlken baqalshyqty kóredi, sol baqalshyqty tez qushaqtap ustap alyp, teńiz jaǵasyna qaıtty. Teńiz jaǵasyna shyqqan soń baqalshyq aqyryndap ashylady. Sóıtse, onyń ishinde bir kip-kishkentaı adam otyr eken. Kishkentaı adam sekirip shyǵyp, ózi sıaqty bir balaǵa aınalady. Onyń qolynda bir úlken marjan bar eken. Álgi bala Marjan qyzǵa qarap:

— Meni jibere salshy! Meni jiberseń, marjandy saǵan beremin, — deıdi de, qolyndaǵy marjanyn teńiz jaǵasyna tastap jiberedi. Marjan qyz: uıalyńqyrap:

— Men seni jiberem jáne seniń zatyńdy da almaımyn, — dedi. Bala ony tyńdamastan baqalshyqtyń ishine kirip ketedi. Marjan qyz burylyp qarasa, úlken baqalshyqtyń mańaıyna kóptegen kishi marjandar jınalyp qalǵan eken. Bul atam aıtqan marjan anasy bolar dep oılaıdy.

Úıge barǵan soń bolǵan jaǵdaıdyń bárin atasyna baıandap beredi. Atasy kúlip:

— Saǵan kezdesken baqalshyq áýlıesi. Sen qyzdyń, jolyń ashyq eken. Bul syılyqty jaqsylap kút! — dep, bir jip ótkizip, nemeresiniń moınyna marjanyn taǵyp beredi. Marjan qyz qatty oıǵa batyp:

— Baqalshyq áýlıesi maǵan mynadaı qymbat zatty berdi, endi ony teńiz áýlıesi uryspaıdy ma eken? — deıdi.

Qyzdyń atasy durys durys aıtqan eken, bul shyndyǵynda da baqalshyq áýlıesi edi. Úlken marjandy oǵan teńiz áýlıesi syıǵa bergen eken. Ony qyzyq kórgen baqalshyq áýlıesi syrtqa alyp shyǵyp oınaıdy. Sol kezde ol Marjan qyzǵa kezigedi. Saraıǵa qaıtqan baqalshyq áýlıesi Marjan qyzǵa ishinen raqmet aıtady. Alaıda, teńiz áýlıesi úlken marjannyń joǵalǵanyn bilgen soń ony taýyp kel dep buıyrady. Al baqalshyq áýlıesi: «Aıtylǵan sóz — atylǵan oq! Men ony qalaısha qaıtyp alyp kelem?» — deıdi. Teńiz áýlıesi oǵan qatty renjip, baqalshyq áýlıesin qamap tastaıdy. Baqalshyq áýlıesiniń jumysy teńiz ishinde tuz jasaý bolatyn. Bul tuzdar jer betindegi halyqtarǵa arnalǵan edi. Baqalshyq áýlıesi qamalǵannan keıin, onymen birge tuz jasaıtyn bes tasbaqa eshkimdi tyńdamaı, kúni boıy uıyqtap jatty. Halyqqa qajet tuz joq boldy, adamdar arasynda aýrý tarap, adamdar óle bastady. Marjan qyz ben onyń atasy bul máseleni estip, buǵan ne sebep bolǵanyn bilgisi kep, teńiz áýlıesine bel býady. Olar kemeni qoıan aralyna aıdap kelip, atasy teńiz astyna ketedi. Atasy sol ketkennen qaıtyp kelmeıdi. Marjan qyz keme ústinde úsh kún, úsh tún kútedi. Ol atasy qaıtys bolyp ketti dep oılap, qatty jylaıdy. Onyń jasy keýdesiniń aldynda turǵan marjanǵa tamady. Qyz kenetten bir dybysty estıdi: «Kishkentaı qyz, jylama! Atań joq bolsa, sen atańdy izde», — deıdi. Marjan qyz jan-jaǵyna qarasa, eshkim joq. «Bul — men! Marjan anasy! Keýdeńniń aldynda turmyn», — dep til qatady, — «Alańdama! Men saǵan saraıǵa baratyn joldy taýyp berem. Marjan óziniń sýdan qorǵaıtyn kıimin kıip, teńiz astyna túsedi. Marjan anasynyń aıtqany boıynsha, ol qoıan aralynyń ońtústik jaǵyndaǵy bir qudyqty taýyp, soǵan kiredi. Biraz júrgen soń qyz «Elge bergen zatty qalaı alyp kelemin?» degen bir daýysty estıdi. Marjan qyz aldyndaǵy bıik úıdiń terezesinen qarasa, baqalshyq áýlıesin kóredi. Marjan qyz oǵan:

— Sen nege munda otyrsyń? Kim seni qamap qoıǵan? — dep suraıdy. Baqalshyq áýlıesi búkil bolǵan oqıǵany qyzǵa aıtyp beredi. Marjan qyz sonda:

— Men dereý marjandy qaıtaryp berip, seni osy jerden shyǵaryp alamyn, — deıdi. Saraıǵa kelgen Marjan qyz teńiz áýlıesine barlyǵyn túsindirip bolyp:

— Men marjandy sizge qaıtaryp berem, siz baqalshyq áýlıesin jiberińizshi, — deıdi. Teńiz áýlıesi:

— Sen batyl jáne jaqsy qyz ekensiń. Men seniń talabyńdy oryndaıyn. Biraq sen baqalshyq áýlıesi shyqqan soń bizde qalyp jumys iste, — deıdi. Marjan qyz saraıda qalyp, baqalshyq áýlıesimen birge tuz jasaıtyn bes tasbaqany basqarady. Jer betindegi halyqtar baqytty ǵumyr keshedi.

---