InfoHub Logo

22 jasymda jaryq kórgen «Tuńǵysh kitabymnyń» redaktory, ǵajaıyp aqyn Tumanbaı Moldaǵalıevke!

Ómir degen uly keńistik pen sheksizdik arasyndaǵy jylt etip janyp-sóngen ushqyn sekildi qas qaǵym mezet.

Aqyldy adamdar ómirdiń mánin tirshilik ıesinen emes, sol sheksizdik, sol uly keńistikten izdeıdi. Jaryq dúnıeniń arasy esik pen tórdeı deıdi qazaq. Ómirge keldiń, júrdiń, kettiń, bar bolǵany sol ǵana. Engeniń, júrgeniń, jaılap basyp shyǵyp ketkeniń tátti tús sekildi. Jaryq álemge shyr etip kelgende jalańash enedi eken, qarańǵy sheksizdikke muńaıyp jónelerde jalańash ketedi eken... sonda eki ortada kórdik, súrdik, rahattandyq, qushtyq, tattyq, tushyndyq dep júrgenińniń bári ýaqytsha... ózin-ózi jubatý, ózin-ózi kótermeleý bolsa — bul ómirdiń basqa máni bar ma dep kisiler kóp oılanypty.

Sol oıdan shashy aǵaryp, eńsesi eńkish tartyp, sanasy sarǵaıǵansha sarsylǵan han bolypty. Ózge eldiń ámirshilerinen aıyrmashylyǵy qanaǵatshyl bolypty. «Basqa eldi jaýlap alaıyq... pálensheniń áıeli ǵajaıyp sulý eken... baılyǵy asyp-tasyp jatyr... pálen-túgen...» dep azǵyrǵan ýázirlerin mańaıynan qýypty. Eń ǵanıbeti — eline tynysh ómir syılapty. «Soǵys, urys-keris, kisi óltirý, qıanat, ǵaıbat, bári-bári eki nárseden shyǵady, - depti álgi han. — Biri qarynnyń, ekinshisi nápsiniń qamynan. Qarynnan qanaǵat ketse adamdy ashkózdik, ashqaraqtyq, toıymsyzdyq, ishsem, jesem, kúlsem, júrsem, baıysam degen minez azdyra bastaıdy, al nápsiden qanaǵat ketse ol da pále. Qushtarlyq oty boıyn qyzdyryp, tóseginde dóńbekshitip, kóringen urǵashyǵa ǵashyq bolady, sol urǵashynyń áýenimen áýeıilenip júrip neshe túrli qastyqqa, qıanatqa tizgin beredi, oıy onǵa bólinedi». Osy dúnıeaýı sebepterge qıal jiberip, júregine toqtam men qanaǵatty qasıet etip qondyrǵan álgi han jurtyna asa jaıly eken.

Artynda qalatyn izbasarynyń qamyn jepti. Jalǵyz uly bolypty.

Perzentiniń ázázildiń azǵyrýynan, saıtannyń sybyrynan aýlaq ustap, myna tórtkúl dúnıedegi ne qıly azap pen qıanatty kórmeı ósse... jaryq tirshilikke qandaı jaqsy nıetpen kelse — sondaı beıkúná sútteı aq, sýdaı taza qalpymen ótse dep armandapty. Aqyldy adam siz ben bizdeı emes. Sebepten saldar týǵyzyp, sol jalǵyz ulynyń esimin Gaýtama qoıyp, jelkildep ósip jetile kele nápsi men qarynnyń quly bolyp ketpesin dep eshtemeden qolyn qaqpaıdy, eshtemege muqtaj etpeıdi. Tek qana kútýshi, qaraýshy ustazdaryna: «Balanyń kózine qıanat ataýlyny kórsetpeńder!» — dep qatty tapsyrady.

Kóshe tolǵan qıanat.

Birin-biri tonap, aldap, saýdalasyp jatqan jurt ta sol kóshede. Qol jaıyp qaıyr-sadaqa surap turǵan da sol kóshede. Qapylysta qysastyq qyp kisi óltirip ketip jatqandar da sol syrtta. Gaýtamaǵa sol sumdyqtardy kórsetpeýdiń jalǵyz amaly — syrtqa shyǵarmaı ustaý. Hanzadanyń saraıyn bıik dýalmen qorshatady, kirgen-shyqqan esikke myqtap kúzet qoıady. Adam janyna ne qajettiniń bárin saraı ishine jasatady; ádemi áýiz, saıat quratyn ańdar mekeni, jemis-jıdektiń ne qıly túri, bári-bári osynaý qorshaý ishinen tabylady. Úlken áýlijaı tórine jer betiniń jumaǵyn ornatady.

Gaýtama eshtemeden tarshylyq kórmeı ósedi. Óse kele boıyna jelik, qanyna qushtarlyq qyzýy enedi. Ustazdary dereý qaharly ákege jetkizedi. Osylaı da osylaı, balańyz túni boıy elegizip, tóseginde dóńbekship uıyqtaı almaıtyn bolyp júr deıdi. Ákesi basyn shaıqaı otyryp, bolmas-bolmas dep, elden etegin jel ǵana ashqan, sulýlyǵy tamsandyrǵan seksen tórt myń qyz jınatyp, garemge báriniń basyn qosyp, balasyna sol garemdi syı etipti. Hanzada hosh ıisti sulý baqta sulýlarmen erkin oınap, nápsisin toıǵyzyp, ystyq, yntyq tirshilik keshedi. Kúnderdiń kúni hanzada qyz bitkennen jalyǵady, kósheniń shýylyna qyzyǵady. Ustazdary dereý etegine súrinip júrip ákesine jetkizedi, osylaı da osylaı, hanzada qyz, tósekten jalyqtym, syrtqa shyǵaryńdar dep oıbaıyn salyp, qıǵylyqty kóterip jatyr. Qatýly áke oılap-oılap: «Maqul, - deıdi, -aldy-artyna myqtap kúzetshi-sarbaz ilestirip, kúımemen ǵana alyp shyǵyńdar!» Sáldesiniń ushy shubalyp shyǵyp bara jatqan ǵulamany daýystap kidirtip alady ámirshi. «Qalaı etseńder de amalyn oılap, hanzadaǵa qıanatty kórsetpeńder, kózine jaqsylyq qana túsetin bolsyn!.. Baryńdar!.. Oryndańdar!..»

Ustazdary hanzadany syrtqa alyp shyǵý úshin kóp daıarlyq jasady. Ádemi kúıme saılaıdy. Kútýshi, kúzetshini mol ǵyp jasaqtaıdy. Jerge tússe betine kún tıgizbesin dep jelpýish kúnǵaǵar ustaǵan qul alady, sýsyn usynatyn, betinen shybyn qaǵatyn kútýshi qanshama! Ábden saılanyp boldyq-aý degende... kúnderdiń kúninde... jaıma-shýaq mamyr keshinde... syptyrǵydaı sylanyp qorǵannan syrtqa shyǵady.

Hanzada máz, qasyndaǵy sulý qyzben ázili jarasyp jarqyldaı kúlip kúımede kele jatady. Kenet! Kóshe jıeginde búkshıgen, taıaǵyna súıenip áreń ilbigen áldebir usqynsyz sulbany kórip qalady. Aıqaı salady.

— Toqtańdar, áı! Mynaý ne pále?

Oń búıirine taqaý tize búkken ustaz kúımeden basyn shyǵaryp qaraıdy. Kóshe jıeginde taıaǵyna súıenip, ázer ilbigen, betin ájim basqan, jalań aıaq, jalań bas, ústi órim-órim qart kisini kóredi. Aıtpaýǵa amal joq endi. Kórip, bilip turyp qalaı aıtpasyn.

— Bul qarttyq, — deıdi — adam jasy jetip ábden qartaıǵanda óstip moja bolyp qalady.

— Sonda qarttyq maǵan da kele me?

— Qarttyqtan eshkim qashyp qutyla almaıdy. Sizdiń basyńyzǵa da osyndaı ǵanıbet kún tónedi.

Gaýtama sulyq túsip oılanyp otyryp qalady. Oılap júrgen: «Adam eshqashan qartaımaıdy, gúldeı jaınap jas bolyp júre beredi» dep. Sóıtse, myna músápir, múshkil sulbaǵa uqsap, selkildep, siresip, sereıip, qýraǵan aǵashqa beıimdelip shyǵa kelmekshi me? Sharapty kim ishedi, sulýdy qaıtip qushady endeshe? Hanzadanyń eńsesi aýyr oıdan ezilip ketkendeı bolady. Sol oıdan aıyǵa almaı, jadyramaı, túnergen kúıi jarlyq jasaıdy.

— Buryńdar kólikti, eshqaıda barmaımyn, bul dúnıede kóretin qyzyq sonshalyq kóp emes eken, saraıǵa qaıtamyn.

Gaýtama jyly mekenine óliaranyń jer baýyrlaǵan sylbyr bultyndaı tunjyrap oraldy. Kóńil-kúıi taspen bastyrǵandaı esh kóterilmeıdi.

Kúnderdiń kúninde hanzada saraıyndaǵy oıyn-kúlki men qyzdardyń ottaı ystyq qushaǵynan jalyǵyp taǵy syrtqa shyǵyp qaıtýdy oılady. Ustazdary bul joly jaıaý serýendemek bolyp kelisedi. Hanzada jaırań qaǵyp kele jatady. Kenet aldan kes-kestep áldebir eki aıaqty, ústi-basy qara qotyr, shashy túsken, ár jerinen shıqan shyǵyp, kózi isken qubyjyq kóredi. Gaýtama shoshyp ketedi.

— Mynaý ne?

Eki eli qalmaı júrgen nókerleri: jer betinde adamǵa jabysatyn aýrý bolatynyn, ol aýrý bir jabyssa deneni qurtsha kemirip saý-tamtyǵyn qaldyrmaı tozdyratynyn aıtyp túsindiredi. Hanzada jumaq sekildi mekenine tunjyrap oraldy. Kóshede kórgen áserinen aıyǵa almaı, eńsesi zil tartyp apta júredi. Ulynyń bir pálege urynǵanyn ákesi ishteı sezedi. Suraıdy, hanzada lám demeıdi. Sál bolsa da sergisin dep ulyn asa kórikti qyzǵa úılendiredi, toıyn jasap jarty patshalyqty dúbirge toltyrady. Aı óte me, jyl óte me, ol arasy bizge beımálim. Gaýtama bir kúni oıda joqta «seıil quramyn» dep mekeninen syrtqa shyǵady.

Kele jatyp kóshede, arba ústine sereıtip salyp qoıǵan, uıyqtap ketken sekildi áldebir deneni kóredi. «Bul ne» — dep suraıdy. Sonda aýzyn býǵan ógizdeı buryn-sońdy «ólim» týraly tyrs etip úndemeıtin nókerleri, amalsyzdyń kúninen shynyn ashady. «Jany jahannamǵa shyǵyp ketken, endi qaıtyp jer basyp júrmeıtin, táni kórge kómilgen soń topyraq bolyp shirıtin ólik degen osy», — deıdi.

Hanzada dúnıede týý bar da ólim bar, arasy aıshylyq joldaı tym uzaq emes ekenin shyndap sezedi. Saraıyna tunjyrap oralady. On altyǵa jańa tolǵan qalyńdyǵy aýzyn ashyp, tilinen bal sorǵyzady, hanzada jadyramaıdy, anasy jarlyq berip qazynada tyǵýly jatqan jaqut tasyn alǵyzyp, bilegine ákelip taǵady, selt etpeıdi; ámirshi asqar Alataýdyń arǵy jaǵynan oljalap kelgen sáıgúlikti bılete basqyzyp aldyna tartady, hanzada taqym basýǵa qulqy bolmaı álgi arǵymaqty kóleńkeshe ilesken nókerine «sen al», — dep syılap jiberedi.

Kúnderdiń kúninde qushaǵy ot, demi jupar sulýlardyń qushaǵynan sytylyp, buryn tabaldyryǵynan attamaǵan qaqpanyń syrtyna shyǵady. Eńsesin oı ezip, aıaǵyn ázer basyp kele jatady. Aryq jıeginde kúnge kúıgen aǵash túbirtegine súrine jazdaıdy, aınalyp qaraıdy, túbirtek degeni — belýaryna deıin jalańash, qabyrǵasynan kún kóringen, kúnge kúıgen, shashyn ustaramen qyrǵyzǵan músápirge súrinipti. Jolaýshynyń aıaǵy tıdi degen oı qaperine kirer emes, óz oıyna ózi kósilip, jaryq dúnıedegi jan ataýlyny mensinbeı, kúıki tirshilikke kóńil bólmeı, tákapparsyp otyrysy sumdyq. Qarap turyp qaıran qalady.

Osynshalyq azaby aýyr dúnıeden boıyn aýlaq salyp, kórgenine salaýat, tirshiligine shúkirshilik qylyp menmensip otyrǵan táıtik nemeni taptap jibergisi kelip turdy-turdy da: — «Myna menmensingen táıtigiń, kim?» dep suraıdy nókerinen.

— Jaryqtyǵym, taqsyrekem, — dep túsindiredi nókeri, — bul baqı dúnıeniń bary-joǵyn kózge ilmeıtin, bar-joqqa janyn aýyrtpaıtyn, tiri kisini mensinbeıtin, boı-basyn asa taza saqtaıtyn taqýanyń naq ózi; bular bilimniń sońyna sham alyp túsip, sanasyna ilim ótip ketken, boıyn pendeshilikten bir bel bıiktetip úlgergen kisiler.

— Sonda qalaı?! — dep tań qalady Gaýtama, — bul paqyrlar hanzadany da mensinbeı me?

— Mensinbeıdi.

— Tula denesinde lypasy — jalǵyz shúberek bul paqyrlar altyn aqshaǵa da qyzyqpaı ma?

— Qyzyqpaıdy.

— Qan qyzdyrǵan sulý áıeldiń qushaǵyna enýge de qulqy joq pa?

— Qulqy joq.

Gaýtama qarap turyp tań qalady: «Qudanyń qudireti, — deıdi, — ishpeı-jemeı toıǵan qozydaı, sál nárseni qanaǵat tutqan, dúnıege qyzyqpaǵan, qushtarlyqqa boı aldyrmaǵan, ózin bárinen joǵary qoıǵan, barsha dúnıege kókirek kózimen qaraǵan, nur sáýleli sopylyq qurǵan dúnıe de jaqsy eken-aý!»

Sol kúnnen bastap hanzada ózin-ózi taqýa bolýǵa ázirleıdi.

Mol dáýlet, ǵajaıyp saltanat, myń san sulý kánızak, altynmen aptap, kúmispen kúptegen keń saraı adyra qalady... bárin-bárin talaq etip basy aýǵan jaqqa qashyp shyǵady... sóıtip az ýaqytta Alla taǵalanyń jerge jibergen elshisi — Býddaǵa aınalady. Býdda — óńinde ómir súretin adam degen sóz.

Býdda bylaıǵy ómirinde aýrý adamdy emdeýge, jarlyny áldendirýge, ashty toıyndyrýǵa, keshshege sana berýge, jendettiń júregin jumsartýǵa kúsh salyp óziniń ilimin jasaıdy. İlimge jetý úshin qalyńdyǵyn, ulyn, myń san kánızagyn, baılyǵyn, baryn-baryn tastap, taý basyna shyǵyp alyp, bıik daraqtyń ústine maldas quryp qıalǵa beriledi... Kúndiz-túni mańaıyndaǵy qujynaǵan ómir bazarynyń parqyna, narqyna, qyzyǵyna, ýaıymyna, qaıǵysyna, qupıasyna oı jiberip, qıaldan qıal týǵyzyp áýeli júrek basyna shúkirshilik jınaıdy; júrekke jınaǵan shúkirshilik jyldar óte qanaǵatqa aınalady. Kádýilgi ishpeı-jemeı toıatyn, kórmeı-tushynbaı mise tutatyn, mańaıyna tek qana jaqsylyqtan, meıirden jaryq sáýle taratatyn halge jetkende — nırvana iliminiń sheńberine enedi. Sol mezetten bastap Býddaǵa atqan jebe darymaıdy... Dúnıeaýı pendeshilik pıǵyldan arylǵan Býdda bylaıǵy ómirin barsha adamǵa jaqsylyq jasaýǵa arnaıdy.

O zamanda alyp kel, shaýyp kel tolastaǵan ba?.. Sondaı bir soǵysta áldebir sarbazǵa jebe tıip jaralanady. Álgi sarbaz járdemge kelgen joldasynyń qolyn qaǵyp: «Áýeli bul jebeni atqan kim, sony bilip alaıyn, sosyn búıirimnen sýyryp tastaıyn», — dep kidirtedi. Joldasy júgirip baryp, suraý salyp, jaý jaǵynan sońǵy márte kimniń sadaq tartqanyn suraıdy. Qaıyra entigip jetisimen jebeni sýyrmaqqa oqtalady, sóıtse beıbaq sarbaz taǵy qolyn qaǵady. Bilip kel deıdi: «Meni kózdegen jigit qaı rýǵa jatady eken?». Joldasy jaý jaǵyna jáne júgirip jóneledi. Sońǵy márte sadaq tartqan jigittiń qaı ulystan, qaı rýdan ekenin surap biledi. Qaıyra entigip, ókpesi óship jetkeni sol — joldasy jantásilim etip úlgeripti. Myna oqıǵaǵa kýá bolǵan Býdda aıtady: «Qajetsiz saýal mı keptirip, qajetsiz bilim janǵa daýa bolmaıdy. Álemniń shegi bar ma, álde álem sheksiz be — onyń bizge qajeti az. Býdda nırvana iliminen keıin ómir súre me, joq pa — onyń pendelerge keler-keteri joq. Eń ǵanıbeti — boıyndaǵy jamandyq jebesin erte de emes, keshigip qalmaı, dál mezgilinde sýyryp tastaý», — depti.

Muny kúnde kelip sabaq alatyn shákirti túsinbepti. Sonda Býdda bylaı depti: «Jaralanǵan jaýynger álgi jebeni jaýdyń buǵan jibergen yzasy, kegi dep oılady, al shyn máninde, álgi jebe jaýyngerdiń búıirine kelip qadalǵan taǵdyry bolatyn. Taǵdyr sheńberinen attap ótý onyń talaıyna jazbaǵan. Taǵdyr syzyǵynan ózin-ózi jeńe alatyn, ózin qolǵa alatyn adamdar ǵana attap ótedi. Shákirtine túsinikti bolsyn dep Býdda baıan etedi: jerdi orap jatqan muhıttyń dámi tuzdy bolsa, meniń bilimimniń dámi — adamzatty jazmyshtan qutqarý ǵana. Qutylý, qutqarýdyń ózi — nırvana!

Shákirti taǵy saýal qoıady.

— Bir sıpattan kelesi sıpatqa aýysý sizdiń bilimińizde qaralǵan ba?

— Ózgeriske túsý aqyndyq shabyt sekildi. Meniń bilimim boıynsha jan eshqashan aýyspaıdy, joǵalmaıdy. Tán ıesin ózgeriske túsiretin erekshe sana qabaty. Kisi aqyl-kúshin jalǵyz núktege jınaý arqyly ár qıly qubylysqa, bolmysqa aınalýǵa bolady.

— Qanaǵatqa qalaı jetýge bolady?

— Qazir ǵana jaryq dúnıege keldim, burynǵynyń bári tús qana, taǵdyrymdy qolymmen jasaımyn, ózimdi-ózim rahat kúıge keneltem, qýanyshqa bóleımin dep umtylǵaısyń. Kúnde ertemen oıanyp ap, kózińdi ashyp oıla, áıteýir pendeshilik astamshylyqty esten shyǵarmaı oıla, júregińe úıirilip qanaǵat tolady. Keler kúnge úmit artýǵa, ıa, artqa sheginip joqtyqqa umtylýǵa jol ashylady. Pendeshilik oıdy, bir nárseniń sońyna úńilip túsýdi qoıǵan kezde — áreketiń, qalybyń tańǵy býdaı jeńildep, boıyń sergip, jolyń bolǵan kisideı kóterilip ketesiń. Jer ústindegi qanaǵat osy!

— Ustazym kórsetip edi dep aıtyp júreıin sıqyr jasańyzshy.

— Jalań aıaq sý betimen syzyp qana júrip ótý, qyzyl shoqty qolmen ustaý, sal bop jatqan aýrýdy sıpap turǵyzyp jiberý sıqyrshynyń óneri. Meniń ónerim — moıynsuný, jaratqan ıege jaqyndaı túsemin. Meni ustaz tutsań — sıqyrymdy emes, syrymdy úıren.

Shákirti bul sózge túsinbeıdi.

— Jaratqan ıege jaqyndaı túsý qashan buıyrmaq?

— Shákirtim, sana shekteýli, júrek sheksiz, keleshekte qaı-qaı bilimpaz bolmasyn sana múmkindigin taýysyp, júrek sheńberine turaqtaıdy. Sana boljaı almaǵan nárseni júrekpen sezip biledi. Sol kezde adam ómiri ǵajaıyp áýenge, boıaýǵa, áserge, sezimge aınalady; adamdar birin-biri júrek aınasyna túsirip tanyp almaq.

Shákirti Gaýtamanyń sózin jańa túsindi. Bylaıǵy ómirimdi ustaz syzyp kórsetken jolmen júrip ótemin dep ýáde beripti, qos qolyn keýdesine basyp, basy jerge jetkenshe taǵyzym etipti. Keshki kóleńkege ilesip úıden shyǵyp jónelipti, ustaz ońasha otyryp qatty elegizipti.

Gaýtama kúnde keshkilik bıik basyna shyǵyp batyp bara jatqan kúnge qaraıdy eken. Bir kún sóıtedi, eki kún sóıtedi, aqyrynda alyp nurdy qonar uıasyna shyǵaryp salý súıeksińdi ádetine aınalypty. Bıik basyna shyǵyp, jalpaq tastyń ústine maldas quryp oıǵa shomyp, óz ishine ózi úńilgennen úńilip dúnıeniń ótkinshiligin, áýreshiligin, úmitsizdigin júregimen túsinedi. Aqyrysynda bolmysyn qanaǵat sezim bitedi. Qanaǵatty qasıet tutqan kezde adam óziniń jan dúnıesine jyltyratyp sham jaqqandaı sezinedi. «Túptiń-túbinde adamdy «bolsam» degen úmit buzady, — deıdi Gaýtama. — Bireý baı bolsam, bireý ataqty bolsam deıdi, bolmaı-aq tirshilik kesheıin deıtin biri joq. Eger sol «bolsamdy» joıa bilsek, jer betinde qýlyq-sumdyq, qaıǵy-qasiret, aldaý-arbaý qosyla joǵalar edi. Árkim ózin qalaı jaqsy kórse — Jaratqan ıeni de solaı súımek lázim».

Bir kúni Gaýtama týǵan jerin, ósken ortasyn saǵynyp taýdan oıǵa túsedi. Ortasy shúńeıttenip qujynap jatqan qalaǵa enedi. Tanys kóshe, ózi ósken ǵımarat osy. Alypsatar deldal alaqan jaıyp «sadaq bere ketińiz!» dep eki márte aldyn kesedi. Paıǵambar qatty yńǵaısyzdanady. Qalany aralap kele jatyp kóshe quıymshaǵyna shyǵyp ketedi. Ańdar baǵyna enedi. Temir torǵa qamap qoıǵan neshe túrli haıýanattar «mynaý nege bostandyqta júr» degendeı Gaýtamaǵa tańyrqaı qaraıdy. Gaýtama syz jerde esinep otyrǵan arystandy kóredi, búıiri qabysyp damylsyz jortqan ash qasqyrdy aıaıdy. Shydaı almaı tordyń tıegin aǵytyp, qos jyrtqyshty bosatyp qoıa beredi. Ańdar baǵynyń ıesi bul bassyzdyqty bas qazyǵa aıtamyn dep qala ortalyǵyna shabady. Kórgen jurt úreılenip shýlasady. Álgi yzaly arystan, búıiri qabysqan qasqyr betaldy laǵa qashpaı kóshe boılap Gaýtamanyń sońynan ilesip otyrady.

Myna sýretke qarańyz: yzy-qıqý shý, biri qorqyp, biri qyzyǵyp qol shoshaıtqan jurt. Saqal-shashy aǵarǵan, jupyny kıimdi kisiniń sońynan jumsaq basyp ilesken arystan men qasqyr. Jarǵaq sharqaıdy syrp-syrp súıretip, sońyna qos jyrtqyshty ilestirgen beısharany baıaǵy hanzada dep eshkim oılamaıdy. Hanzada han saraıdan qashyp ketkeli qanshama sý aqty, nesheme jel gýildedi, taýlar mújildi, kólder sýaldy. Adamdardyń peıili kúıgen terideı byrysyp-tyrysa tústi. Gaýtama kósheni aralaǵannan aralap máýesi malynǵan hansaraıdyń tusynan ekinshi márte kóldeneńdedi.

Tanys súrleý. Kúmis shyqqa malynǵan gúl. Qurma aǵashy, shyrmaýyq búrkengen ádemi sáki. Syldyrap aqqan bir burym bulaq. Syldyr etken qyz kúlkisi. Jastyq shaǵy esine túsip Gaýtamanyń janaryna saqınalap ystyq jas kilkidi. Qaqpa erneýindegi qońyraýdy shalǵysy kep oń qolyn eki márte kóterdi. Úshinshide oń bilegin sol qolymen ustap kidirtti. Júregi qurǵyr ezile elpekteı lúpil qaqty.

Emen qaqpa, mármár basqysh, jasyl túkpirden lyqsı soqqan jibek jel osy dúnıeniń jylýy men qyzyǵynan habardar berse, sońynan súmeńdep izbe-iz ilese kelgen qyzyl kóz arystan, búıiri qabysqan qasqyr, shoqtaı bolyp janyp taýsylýǵa aınalǵan uly nur basqa bir dúnıeniń kelbetinen eles bergendeı.

Janyp taýsylýǵa aınalǵan uly nur adam ómiri bolmasyn.

Gaýtamany amalsyzdyq jeńip, eki attap, úsh attap, sheginip ketedi. Áýelgide álgi áserden eseńgirep teńselip, qaıda bet alaryn bilmeıdi. Arystan ıesine ańtarylyp qaraıdy, ash qasqyr biz tumsyǵyn kókke ilip keńirdektep ulıdy. Qaıtkeni jón?.. Ómir degen uly keńistik arasyndaǵy jylt etken ushqyn. Esik pen tórdiń arasy. Endi aınalyp qarasa, esik jaqta janary shatynaǵan yzaly jolbarys, tór jaqta qulaqty qytyqtap jastyǵyn eske salǵan kúmis kúlki... qaısysy opaly, qaısysy opasyz... túbine úńilip kór!.. Gaýtama sol shegingennen mol sheginip jylystaı jyljyp qaladan shyǵyp ketedi.

Sodan keıin Gaýtamany kórgen, bilgen, estigen tiri pende bolmapty.

Alysta aq bas taý. Etegine taqaǵan saıyn muzart basy sheginshektep yǵysyp ketetindeı, jan balasyna jetkizbeıdi. Uly nár áldeqashan janyp taýsylǵan, qas qaraıǵan. Ómir opasyz. Týmaq bar da ólmek bar. Aqyldy kisiler eńsesin salyp, tirshilik mánin oılana jatar. Al siz ben biz osynaý tirshilikte eshqandaı qıanatqa barmaı, kóńilge qanaǵat, toqtyq sińirip, Gaýtama-Býddanyń basynan keshken oqıǵasyn kóńilge toqyp ótelik.

---