InfoHub Logo

TUMYLDYRYQ TAQQAN SAZGER

Koronavırýs degen indetti bastan ótkerdik. XIX ǵasyrdaǵy obany «Abaı jolynan» oqyp edik, endigi «obany» kózimizben kórip, qolymyzben ustadyq. XXI ǵasyr «obasynyń» bel ortasynda júrdik.

Koronavırýsqa ushyraǵan qala tirshiligi sylbyr. Adamzat bir-birine qaýiptene qaraıdy, «Áı, ol jaqqa jolama, polısaı tur» dep bir-birin saqtandyrady. Aýrýdan emes, saqshydan qorqatyn tárizdi.

Dúkennen qaıtqanda qyzyl jaǵa toqtatty.

— Qaıdan kele jatyrsyń?

— Azyq-túlik dúkeninen.

— Dorbańda ne bar?

— Tamaq.

Sen oǵan ómirlik tájirıbeńdi aıtasyń.

— Áýeli qolyńdy shekeńe qoıyp, sálem ber. Sosyn kimge de bolsa «siz» dep sóıle. Dúkennen qaıtqan adamda azyq-túlikten basqa ne bolady. Sizderge Jarǵyny oqytqanda «Saqshy etıkasy men estetıkasy» degendi oqytqan joq pa? Ózińiz qyz bala ekensiz, men ákeńdeı adammyn.

— Keshirińiz, men qabyldaý bólmesinde otyratyn qyz edim. Adam tabylmaǵasyn osy jerge turǵyzyp qoıdy.

— Ústińe porma kıgen soń İshki ister qyzmetkerisiń.

— Keshirińiz.

Keshirmeı qaıda baramyz. Zań-zákún sóz júzinde. Jabyq qala deımiz de, shetelden ushaq qondyramyz. Olar sóz ótpesterdiń perzentteri eken. Sosyn indet juqty dep jar salamyz.

Koronavırýs kúshine engen alǵashqy kúnderi Respýblıka Saraıy túbindegi saıabaqqa qoıǵan sazger Shámshi Qaldaıaqov músininiń aýzyn da bireý tumyldyryqpen tumshalap ketipti.

— Anaý ne kórinis? — deımiz selt turǵan saqshy jigitke.

Ol moınyn buryp qarady da, tyrq-tyrq kúldi.

— Koronavırýs juqtyrmasyn degen de.

— Sizder osy oqıǵany jumys ornynda talqylap, kóriniske baǵa berip, qylmyskerdi ustaýǵa talpynbaısyzdar ma? Máselen, mynaý sizdiń ýshaskeńiz...

Ol taǵy da tyrqyldaı kúldi.

— Basyma bále tilep qaıtem...

Tumyldyryqty alyp tastaıyn desem, aǵa leıtenant aldyma kesekóldeneń turyp aldy.

— Ol jerge barý qaýipti. Erteń aýla sypyrýshylar alyp tastaıdy ǵoı, — dep sazgerdiń músinine qaýipti qylmyskerge qaraǵandaı áýdem jerden kóz tikti.

Saıabaqty qara lenta qorshap tur. «Zahodıt v park zapreshaetsá!»degen ultaralyq tildegi jazý kári taldyń dińinde jelkemmen jelp-jelp etedi.

Qys kúnderi sazgerdiń saýsaǵyna qystyrýly temeki tuqylyn kórip edim, endi aýzyn tumshalap qoıypty. Adamzattyń Shámshiden basqa aınaldyrary joq pa eken? Áıteýir, júrek tusy aman.

Erteńine tumyldyryqty alyp tastapty. Sazger bolsa, aıaǵyn aıqastyryp «koronavırýske arnap án shyǵarmaısyńdar ma?» dep kúlimsirep otyrǵan tárizdi.

Tas músinde til joq, beıne bar.

Kim tıisse de, sazgerdiń myna otyrysynda bir gáp bar.

TAǴY BİR «QANDEN ERTKEN KELİNSHEK»

Bul indet ishteginiń bárin syrtqa shyǵardy. Ásheıinde úıde buǵyp otyrǵandarǵa da syrtqa shyǵý muń boldy. Dál osy aımaqta Chehovtyń «Qanden ertken kelinshekteri» az emes edi, solarǵa qıyn boldy. Ózderinen góri ıtteri syrtqa shyqqysy kep sháýildep, balkondy ıt-aıqaıǵa bóledi, asqazannan aınalyp kelgen tabıǵı qajettilik tózimin taýysyp, shyrqyratyp jiberdi. Adam úshin bári jasaldy – tumyldyryqtyń jeti atasy men aq qolǵap pen kók qolǵap tigildi, biraq adamnyń dosy – ıt umyt qaldy. Adamzatpen áýre bop jatqanda olarǵa arnap gorshok daıyndaý kásippen aınalysqandardyń qaperine de kirmedi.

Kózi tuzdaı orys kelinshek ne de bolsa kóreıin dep Laıkasyn syrtqa alyp shyqty. Bul – Gagarınnen buryn ǵaryshqa samǵaǵan Belka men Strelkanyń tuqymy edi, qolǵa qondyrǵan jalǵyz perzentten keıingi shańyraqqa bas ıe osy. Tipti, zıaly kórshi-qolań kórgen jerde basynan sıpap, hal-jaǵdaıyn surap, bir til qatpaı ótpeıdi. Anaý kireberistegi marqum kempir shóp etkizip súıip te alatyn. Endi, qarashy, bári bir kúnde tyǵylmashaq oınaǵandaı úılerinen shyqpaı qoıdy. Teledıdardy ashsań, qaı arna bolmasyn habardyń tóbesinen «Biz úıdemiz!» degen badyraıǵan jazý qarap turady.

Alǵashqy kúni Laıka balkonǵa dáret syndyrdy. It sańǵyryǵy sondaı sasyq. Qyryq jyldan bergi kórshisi telefon soǵyp, «Tamara Moıseevna, soblúdaıte chıstotý!» dep telefon qulaǵyn tastaı saldy.Taıaqpen basqa urǵandaı boldy. «Buryn, Ortalyq aýrýhanada qyzmet istep júrgenimde basqasha edi, menen qurmetti adam bolmaıtyn, taptyrmas dári-dármegi meniń moınymda bolatyn. Qarashy, bir kúnde ózgerip shyǵa kelgenin».

Ol ıtin jetelep tysqa shyqty. Qandaı rahat! Alataýdan soqqan samal tynysyn birden ashyp jiberdi. «Osyndaı jerde vırýs bar deý júdá aqylǵa syımaıdy» dep, qarǵybaýdy tarta ustap, ózen jaǵalady. Syldyrap sý aǵa bastapty. Taý sýy. «Táýba, buny da kórdik» dep, jeńil aýamen kókirek kere demaldy. «Mynaý — aq terek, mynaý — kók terek, sámbi talǵa da jaqyndap qaldyq, bul nege dáret syndyrmaıdy? — Orys kelinshek ıtiniń tabıǵı qajettiligin oılap, jany shyrqyrady. – Men dalaǵa sen úshin shyqqan joqpyn ba?». Alda polısıa ofıseri tur, qasynda alapes kıim kıgen qos kýrsant. Olarǵa da jaqyndap qaldy. Qazaq jigit qolyn shekesine qoıdy.

— Qaıda barasyz?

— Otyra-otyra ishim pysyp ketti. Biraýyq ózen jaǵalasam dep edim.

— Joq, azamatsha, bolmaıdy. Zań qatal. Bizdi de joǵarydan tekseredi. Nanymyzdan aıyrasyz. Jasyńyz neshede?

— Zeınet jasyna jetken joqpyn.

Talaı ministir men Ortalyq Komıtettiń bólim meńgerýshilerin emdep, alǵystan basqa sóz estimegen dáriger yzaǵa býlyqty.

— Siz maǵan aqyl aıtpaqsyz ba?

— Qazir akt jasaımyn da, men sizdi qamaýǵa jiberem. Oǵan kúshim jetedi.

— Men ıtimdi serýendetýge shyǵyp em.

Aǵa leıtenant abdyrap qaldy da:

— E-e, solaı demeısiz be. Biraz ózen jaǵalap qaıtyńyz, — dep taǵy da qolyn shekesine apardy.

Laıkanyń urpaǵy aınalasyna kózin aınaldyra qarap, dáret syndyratyn túbirtek izdedi. Aldy – dańǵyraǵan kóshe, arty – jip-jińishke júrginshi joly – túbirtegi joq sement dúnıe. It jalań etip saqshyǵa bir qarady da, oń aıaǵyn kóterip, buzaý tumsyq qara báteńkeniń tumsyǵyna sańǵytyp jiberdi. Adamǵa jaza qoldanam dep aptyǵyp turǵan aǵa leıtenant aýzyn asha almady.

— Itińiz ábden toıyp shyǵypty, — dedi áıelge qarap.

— Túski asty iship shyǵyp edik...

Qasyndaǵy shekara ýchılıshesinen kómekke kelgen qos kýrsant tik tursa da kúlkilerin tıa almady.

— Starleı myrza, ıttiń ıesi qazaq bolsa ne ister edińiz? — dedi ákesi ýchılıshege kúshtep tapsyrǵan ashyq aýyz jigit erkin sóılep.

— Molchat! Razgovory! — dedi ýaqytsha bastyq buıryq raımen.

Aǵa leıtenant jyldam basyp baryp, báteńke tumsyǵyn kóshe shetinde qyltıyp ósken jalǵyz tal shópke súrtip keldi.

— Degenmen, qydyryp qaıtaıyn, — dedi orys kelinshek.

— Tak tochno! — dedi ofıser symdaı tartylyp.

Koronavırýs ne kórsetpedi. «Qanden ertken kelinshekter» men «Qundaqtaýly adamdardyń» talaıy kóshege shyqty. Chehovta arman joq. Biz solarmen birge júrmiz.

---